Hơn một năm nữa cử tri Mỹ mới bỏ phiếu bầu Quốc Hội giữa kỳ nhưng bóng ma thất cử đã ám ảnh Tổng Thống Donald Trump và đảng Cộng Hòa, thôi thúc họ thực hiện nhiều biện pháp cực đoan, phi dân chủ với hy vọng chiến thắng bầu cử, giữ được thế đa số ở hai viện Quốc Hội.
Như một thông lệ, đảng thất bại trong cuộc đua vào ghế tổng thống Mỹ thường chiến thắng trong cuộc bầu cử giữa kỳ hai năm sau đó. Đảng Dân Chủ, sau thất bại cay đắng Tháng Mười Một, 2024, khi cả Tòa Bạch Ốc lẫn hai viện Quốc Hội đều rơi vào tay đảng Cộng Hòa, có hy vọng sẽ giành lại được đa số ghế tại Hạ Viện để thực thi hiệu quả hơn vai trò đối lập, kiểm soát và cân bằng quyền lực với nhánh hành pháp.
Mối lo bầu cử giữa kỳ
Hơn thế nữa, trong bảy tháng cầm quyền, chính quyền Trump chẳng những không thực hiện những cam kết với cử tri khi tranh cử mà còn bộc lộ khuynh hướng chuyên chế ngày càng rõ nét. Khi Quốc Hội do đảng Cộng Hòa chiếm đa số công khai từ bỏ quyền kiểm soát hành pháp để thuận theo mọi ý muốn của Trump, ông Trump đã ban hành nhiều sắc lệnh cực đoan, bất chấp Hiến Pháp và quy trình dân chủ, dẫn tới vô số vụ kiện tụng tại tòa án các cấp.
Đạo Luật “Lớn, Đẹp” (Big Beautiful Act) giảm thuế cho người giàu và cắt giảm ngân sách cho phúc lợi xã hội rất tai hại cho cuộc sống người dân, cùng chính sách thuế quan lúc tăng lúc giảm của ông làm cho thị trường bất ổn, vật giá leo thang càng khiến cử tri hết sức thất vọng.
Vụ tai tiếng tội phạm ấu dâm Jeffrey Epstein nổ lớn và kéo dài bất chấp mọi nỗ lực của chính quyền che đậy và đánh lạc hướng dư luận đã phơi bày bộ mặt vô đạo đức của ông Trump và một số giới chức cao cấp đảng Cộng Hòa và gây xung đột ngay trong nội bộ phong trào MAGA.
Hậu quả là số cử tri chấp nhận (approval) ông Trump luôn thấp hơn số phản đối ông với chênh lệch khá lớn. Theo khảo sát của Reuters/Ipsos công bố hôm Thứ Ba, 9 Tháng Chín, chỉ có 42% người trưởng thành ủng hộ ông Trump, đánh giá cao nỗ lực của ông trong việc chống di dân và tội phạm, trong khi có tới 56% phản đối ông, không chấp nhận cách điều hành của ông về kinh tế và đối ngoại! Chỉ có 36% người Mỹ đồng ý cách ông Trump điều hành kinh tế và 30% ủng hộ cách giải quyết chi phí sinh hoạt.
Trong bối cảnh như vậy, triển vọng chiến thắng trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm tới của đảng Cộng Hòa ngày càng xa vời.
Với Tổng Thống Trump, việc đảng Dân Chủ giành lại Hạ Viện sẽ là cơn ác mộng không chấp nhận được, không chỉ nghị trình chính trị của ông bị ngăn cản mà bản thân ông có thể phải đối mặt với một vụ luận tội (impeachment) lần thứ ba, sau hai vụ trong nhiệm kỳ trước mà ông gọi là những “cuộc săn phù thủy.” Hạ Viện – nếu do đảng Dân Chủ chiếm đa số – có thể tổ chức các cuộc điều tra, ban hành các trát triệu tập các giới chức hành pháp ra điều trần và làm cho các bộ trưởng “tay chân” của ông Trump không thể hành động liều lĩnh, tự tung tự tác như hiện nay. Vì thế, ông Trump và đảng Cộng Hòa phải tìm mọi cách giành chiến thắng trong cuộc bầu cử giữa kỳ Tháng Mười Một, 2026, duy trì quyền kiểm soát ở cả Hạ Viện và Thượng Viện không để rơi vào tay đảng Dân Chủ.
Can thiệp sớm để giành lợi thế
Cách thức dễ nhất là can thiệp vào quy trình tổ chức bầu cử để giành lợi thế ngay từ đầu. Một số giới chức chính quyền nói với nhà báo Jonathan Lemire của báo The Atlantic trong điều kiện ẩn danh rằng ông Trump đang thúc đẩy các cố vấn và tay chân thân cận tập trung vào cuộc bầu cử giữa kỳ, sử dụng mọi thủ đoạn và bỏ qua mọi quy tắc để đạt được mục đích.
Thủ đoạn đầu tiên là phân chia khu vực bầu cử (gerrymandering). Theo lệ, việc phân chia khu vực bầu cử chỉ thực hiện 10 năm một lần vào đầu mỗi thập niên, dựa trên kết quả kiểm kê dân số. Nay dù đang giữa thập niên 2020, nhưng theo lệnh ông Trump, tiểu bang Texas đã chia lại khu vực bầu cử với mục đích giành thêm năm ghế cho đảng Cộng Hòa trong cuộc bầu cử năm tới.
Mới nhất là sáng Thứ Ba, 9 Tháng Chín, Hạ Viện tiểu bang Missouri đã thông qua bản đồ khu vực bầu cử mới của tiểu bang và đã trình lên Thượng Viện tiểu bang bỏ phiếu để biến thành luật. Mục đích của Missouri, theo Thống Đốc Mike Kehoe, là vẽ khu vực bầu cử số 5 ở Kansas City nhằm loại bỏ ghế dân biểu liên bang của ông Emanuel Cleaver (Dân Chủ), phân tán số cử tri này vào ba khu vực khác để đảng Cộng Hòa chiếm lợi thế ở ít nhất bảy trong tám khu vực bầu cử Hạ Viện của Missouri (Hiện Cộng Hòa chiếm sáu trong tám ghế dân biểu liên bang đại diện Missouri).
Tiểu bang California đã phản ứng bằng kế hoạch chia lại khu vực bầu cử nhằm giành thêm năm ghế dân biểu liên bang cho đảng Dân Chủ, hóa giải ý đồ của Texas. Nhưng khác với Texas và Missouri, ở California thẩm quyền phân chia khu vực bầu cử không thuộc về cơ quan lập pháp mà được giao cho một ủy ban độc lập. Vì vậy kế hoạch chi lại khu vực bầu cử phải được cử tri California chấp thuận qua cuộc trưng cầu dân ý sẽ tổ chức vào đầu Tháng Mười Một.
Những người ủng hộ cho rằng, để đối phó với thủ đoạn bị cho là hèn kém của Cộng Hòa Texas, California không nên tiếp tục cư xử “quân tử” mà phải “dĩ độc trị độc.” Tuy vậy, quan điểm “dĩ độc trị độc” cũng gặp phải sự phản kháng của nhiều cử tri Dân Chủ và độc lập vì đó vi phạm quyền tự do lựa chọn của cử tri và không phải là cách làm chính trị trung thực, cao thượng.
Tổng Thống Trump cũng có ý định bãi bỏ việc bầu cử qua thư – hình thức bầu cử phổ thông nhất ở Mỹ hiện nay do nước Mỹ có số lượng lớn công dân (và quân nhân) ở nước ngoài và bầu cử luôn được tổ chức vào ngày Thứ Ba – ngày làm việc – khiến nhiều người không thể đến phòng bỏ phiếu.
Hôm 18 Tháng Tám, ông Trump nói ông sẽ ký một sắc lệnh “chấm dứt bầu cử qua thư bởi vì nó gian lận.” Mới đây nhất, sau cuộc họp với ông Vladimir Putin, tổng thống Nga, tại Alaska hôm 15 Tháng Tám, ông Trump nói trên đài Fox News rằng, ông Putin cho ông biết cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2020 bị “lũng đoạn,” ông Trump bị thất bại vì bầu cử qua thư.
Cáo buộc “gian lận” trong cuộc bầu cử 2020 đã bị các cơ quan chính phủ Mỹ phủ nhận và toà án cũng đã bác bỏ tất cả 60 vụ kiện “bầu cử gian lận” do ông Trump và chiến dịch tranh cử của ông nộp lên. Cho đến nay chưa có bằng chứng khả tín nào cho thấy bầu cử qua thư làm phát sinh gian lận tới mức thay đổi kết quả bỏ phiếu. Ông Trump cũng tuyên bố sai lệch rằng Mỹ là quốc gia duy nhất cho phép bỏ phiếu qua thư trong khi thực tế có tới 34 quốc gia áp dụng hình thức này, nhiều nhất ở Âu Châu; có 12 quốc gia tổ chức bầu cử hoàn toàn qua thư và 22 quốc gia cho phép một số cử tri bỏ phiếu qua thư.
Cũng từ cáo buộc “gian lận” ông Trump nói ông muốn cử tri phải xuất trình thẻ căn cước (identification – ID) khi bỏ phiếu. Trước đây hồi Tháng Ba, ông đã ký sắc lệnh đòi cử tri phải xuất trình giấy tờ chứng minh tư cách công dân khi đi bầu nhưng sắc lệnh đó đã bị một tòa liên bang ở thủ đô Washington chặn lại vì cho rằng Hiến Pháp chỉ cho phép tiểu bang và Quốc Hội, chứ không phải tổng thống, thẩm quyền điều hành các cuộc bầu cử liên bang. Cho đến nay ông Trump và các đồng minh Cộng Hòa của ông vẫn cáo buộc không có căn cứ rằng, những người chưa phải công dân Mỹ đi bầu tràn lan làm sai lệch kết quả bầu cử dù trong thực tế, hiếm khi xảy ra chuyện người không phải công dân Mỹ đi bầu cử vì đó là một trọng tội.
Mới đây nhất, hôm Thứ Bảy, 30 Tháng Tám, ông Trump lại viết trên mạng xã hội: “Căn cước cử tri phải là một phần của mọi cuộc bầu cử. Không có ngoại lệ. Tôi sẽ ký một sắc lệnh chấm dứt chuyện đó. Ngoài ra, không có bầu cử qua thư, trừ những người đau nặng và quân nhân ở xa. Chỉ dùng lá phiếu in trên giấy.” Hiện mới chỉ có tiểu bang North Carolina có luật bắt buộc công dân phải xuất trình thẻ căn cước khi bỏ phiếu.
Thăm dò của Gallup cho thấy phần lớn cử tri (83%) ủng hộ yêu cầu cử tri phải xuất trình căn cước hoặc chứng minh tư cách công dân khi bỏ phiếu, nhưng không tán thành việc bãi bỏ hình thức bầu cử qua thư và chia lại khu vực bầu cử theo lợi thế đảng phái. Những sự thay đổi về quy trình bầu cử mà ông Trump đề xướng có thể gây khó khăn cho việc thực thi quyền bầu cử của người dân, giảm sự tham gia của cử tri tầng lớp nghèo, thiểu số.
Gây không khí sợ hãi
Nhưng đáng lo hơn là hiện tượng chính quyền Trump gần đây đẩy mạnh các chiến dịch truy lùng, bắt bớ người nhập cư bất hợp pháp và trấn áp tội phạm ở các thành phố lớn do đảng Dân Chủ kiểm soát. Viện cớ trục xuất người nhập cư và chống tội phạm, chính quyền Trump đã điều động Cảnh Sát Di Trú (ICE), Vệ Binh Quốc Gia, thậm chí cả Thủy Quân Lục Chiến đến bố ráp ở Los Angeles, Washington DC và mới nhất là tiến hành chiến dịch “Operation Midway Blitz” truy quét tội phạm ở Chicago – thành phố lớn thứ ba của Mỹ sau khi đã tăng cường hoạt động của ICE tại Boston, Massachusetts.
Để tác động vào cảm xúc của cử tri, ông Trump còn đăng lên mạng xã hội bức ảnh chế nhại theo poster phim “Apocalypse Now” của Francis Coppola, vẽ hình ông Trump ngồi giữa chân trời Chicago cháy rực, trực thăng gầm rú với câu khẩu hiệu đầy đe dọa: “Chipocalypse Now!”
Mặc dù ông Trump tự ca tụng thành tích của các chiến dịch này là tái lập trật tự ở các thành phố mà giới lãnh đạo Dân Chủ yếu kém đã làm cho hỗn loạn, nhưng hình ảnh vệ binh quốc gia đi quét rác, nhổ cỏ, dọn vệ sinh đường phố hoặc tụ tập tán gẫu lại nói lên một câu chuyện khác. Thực tế, tỷ lệ phạm tội ở các thành phố kể trên đang ở mức thấp nhất trong 30 năm, theo ghi nhận của Bộ Tư Pháp, chứ không “tồi tệ nhất thế giới” như lời ông Trump. Trong nước Mỹ còn có nhiều nơi khác – do đảng Cộng Hòa kiểm soát – có tình trạng tội phạm trầm trọng hơn rất nhiều so với Los Angeles, Washington DC, Boston và Chicago nhưng chính quyền không để mắt tới.
Cho nên, việc điều động các lực lượng công lực tới các thành phố này không nhằm trấn áp tội phạm hoặc truy lùng người nhập cư bất hợp pháp như tuyên truyền mà có mục đích khác: tạo không khí sợ hãi trong cộng đồng các sắc dân thiểu số, da màu, gây khó khăn cho việc bầu cử của họ, như thừa nhận của Steve Bannon, chiến lược gia của phong trào MAGA.
Về chiến dịch “Operation Midway Blitz” của chính quyền Trump ở Chicago, ông J.B. Pritzker, thống đốc Illinois, nhận xét: “Vấn đề không phải là chống tội phạm. Vấn đề là tổng thống và tay sai của ông ta, Stephen Miller, đang tìm cách phá hoại nền dân chủ của chúng ta, quân sự hóa các thành phố của chúng ta và chấm dứt các cuộc bầu cử.” Ông Pritzker cũng cho biết, chính quyền liên bang đã không liên lạc với các giới chức tiểu bang như lẽ ra họ phải làm nếu thực sự muốn chống tội phạm mà tiểu bang chỉ biết về chiến dịch qua mạng xã hội!
Nhiều nhà quan sát chính trị cho rằng, can thiệp vào bộ máy dân chủ thông qua việc phân chia khu vực bầu cử, hạn chế quyền của cử tri và sử dụng quân đội tại các thành phố là một cuộc tấn công vào nền dân chủ. Bà Cleta Mitchell, luật sư của ông Trump, hôm Thứ Sáu, 5 Tháng Chín, còn tiết lộ trên Newsmax rằng, nếu các biện pháp kể trên không đạt hiệu quả, ông Trump sẽ loan báo có mối đe dọa chủ quyền quốc gia Hoa Kỳ và tuyên bố tình trạng khẩn cấp để chấm dứt các cuộc bầu cử.
Bà Mitchell là người đã xúi ông Trump gọi điện thoại cho ông Brad Raffensperger, bộ trưởng Hành Chánh Georgia, hồi Tháng Giêng, 2021, thúc giục ông Raffensperger tìm cho ông ta 11,780 phiếu bầu để lật ngược kết quả bầu cử đã nghiêng về phía ông Joe Biden. Ông Trump cũng có thể tuyên bố “bầu cử gian lận” để chiếm đoạt các máy bỏ phiếu như ông đã từng dự tính cuối năm 2020.
***
Trong bảy tháng cầm quyền, ông Trump đã ra sức tập trung quyền lực vào tay mình, phá vỡ cơ chế tam quyền phân lập, làm kinh tế chao đảo và suy yếu uy tín của Mỹ trên trường quốc tế. Một chế độ chuyên chế, sùng bái cá nhân lãnh tụ, đã manh nha trong lòng một quốc gia dân chủ tự do lâu đời nhất thế giới. Đã đến lúc người Mỹ bày tỏ sự lựa chọn qua lá phiếu: hoặc tiếp tục chấp nhận hiện trạng hoặc khôi phục nhà nước pháp quyền, tái lập cơ chế kiểm tra và cân bằng trong đó tổng thống không phải là vua mà chỉ được hành động trong khuôn khổ Hiến Pháp và luật pháp.
Với những gì đang diễn ra, cuộc bầu cử giữa kỳ 2026 sẽ cần ở cử tri sự can đảm và sáng suốt hơn rất nhiều; cho dù ủng hộ Dân Chủ hay Cộng Hòa cũng nên bày tỏ sự lựa chọn theo lương tâm và trí tuệ thay vì chỉ ngồi than vãn và mong chờ ở ơn trên!
Theo NVO