Tại sao luật phá thai của Mỹ có thể bị thay đổi?

Tòa án tối cao Hoa Kỳ sắp xét xử vụ phá thai quan trọng nhất trong một thế hệ qua.

Thứ Tư (1/12), tòa xem xét một luật của bang Mississippi yêu cầu tòa án cấm phá thai sau khi thai đã được 15 tuần.

Phán quyết cuối cùng có hiệu lực vào tháng 6 năm sau, có thể sẽ chấm dứt dịch vụ phá thai cho hàng chục triệu phụ nữ ở Hoa Kỳ

Quyền phá thai ở Mỹ là gì?

Quyền phá thai của phụ nữ được thiết lập năm 1973, sau phán quyết của Tòa án Tối cao trong một vụ án được gọi là Roe v Wade.

Quyết định này đã trao cho phụ nữ ở Mỹ quyền được phá thai trong ba tháng đầu của thai kỳ và giới hạn quyền phá thai trong ba tháng tiếp sau.

Gần hai thập niên sau, tòa án đã đưa ra một quyết định quan trọng khác.

Trong vụ án Planned Parenthood v Casey, tòa án đã phán quyết rằng các bang không thể đặt "gánh nặng quá mức" lên những phụ nữ muốn phá thai trước khả năng tồn tại của thai nhi.

Tại Hoa Kỳ, ngưỡng về thời điểm thai nhi có thể duy trì sự sống bên ngoài tử cung đã được quy định vào khoảng 23 hoặc 24 tuần.

Tại sao đạo luật Mississippi có thể lật ngược án lệ Roe v Wade?

Một luật của tiểu bang đã được thông qua ở Mississippi năm 2018, theo đó hầu hết các ca phá thai sau 15 tuần đầu tiên của thai kỳ là bất hợp pháp - bao gồm cả những vụ phá thai do hiếp dâm hoặc loạn luân.

Nó đã không được thực thi do thách thức pháp lý của nhà cung cấp dịch vụ phá thai duy nhất ở Mississippi, Tổ chức Y tế Phụ nữ Jackson.

Tòa án tối cao Hoa Kỳ hiện đang xem xét vụ việc.

Mississippi đang yêu cầu lật lại vụ Roe v Wade, và cùng với đó là quyền phá thai theo hiến pháp Hoa Kỳ.

Nếu thành công, các bang sẽ được đặt ra các tiêu chuẩn riêng về phá thai - bao gồm các lệnh cấm tuyệt đối phá thai trước khả năng tồn tại của thai nhi.

Gần hai chục bang dự kiến sẽ đưa ra luật cấm của riêng mình, một số bang thậm chí nghiêm khắc hơn cả Mississippi.

Trong một bản tóm tắt pháp lý được đệ trình vào mùa hè này, Bộ trưởng Tư pháp Mississippi, Lynn Fitch - người sẽ bảo vệ luật pháp của bang - nói rằng việc loại bỏ phán quyết Roe sẽ trả lại quyền ra quyết định luật phá thai cho người dân Mỹ và các quan chức được bầu của họ.

"Vấn đề nên được trả lại cho Hoa Kỳ và người dân," bà Fitch viết. Tuy nhiên, bà đã không phản hồi bình luận của BBC.

Women rights activists march to the U.S. Capitol during the annual Womens March October 2, 2021 in Washington, DC — *Căng thẳng về quyền phá thai đã lên đến đỉnh điểm trước phiên điều trần của Tòa án tối cao vào tháng 12*

Tòa án tối cao dự kiến sẽ phán quyết như thế nào?

Ba khả năng có thể xảy ra vào mùa hè tới:

lật ngược phán quyết Roe v Wade
quy định rằng luật Mississippi không đặt "gánh nặng quá mức" lên những phụ nữ tìm cách phá thai - điều này sẽ khiến phán quyết Roe có giá trị hơn về nguyên tắc, đồng thời làm xói mòn nó trên thực tế
hủy bỏ đạo luật của bang Mississippi, cho phép phán quyết Roe tồn tại - mặc dù điều này được coi là khó có thể xảy ra.

Khả năng đầu tiên là một khả năng dễ nhận thấy. Tòa án, được tái cơ cấu bởi ba sự bổ nhiệm dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump, được coi là tòa án có khuynh hướng bảo thủ nhất trong lịch sử hiện đại của Hoa Kỳ.

Katherine Franke, Giám đốc trung tâm luật giới tính và tình dục thuộc Đại học Columbia cho biết: "Đã có một chiến dịch kéo dài 50 năm để bãi bỏ phán quyết Roe v Wade và chắc chắn có đủ thành viên của tòa án hiện nay để làm điều đó."

Nhưng bà tin rằng việc bãi bỏ hoàn toàn khó có thể xảy ra. Thay vào đó, tòa án có thể duy trì luật của bang Mississippi trong khi vẫn giữ nguyên cả phán quyết Roe v Casey.

Tuy nhiên, luật sư của Tổ chức Y tế Phụ nữ Jackson nói rằng quyết định như vậy tương đương với việc hủy các phán quyết phá thai trong quá khứ của tòa án, bởi vì nó sẽ hủy bỏ tiêu chuẩn về khả năng tồn tại của thai nhi.

Ở đâu phá thai là bất hợp pháp nếu phán quyết Roe v Wade bị lật ngược?

Điều đó có thể xảy ra ở 22 tiểu bang, bao gồm cả Mississippi.

Mười hai bang đã thông qua cái gọi là luật kích hoạt, luật này sẽ tự động cấm phá thai nếu phán quyết Roe bị bác bỏ.

Các bang khác hoặc đã thông qua lệnh cấm phá thai vi hiến trong những năm qua kể từ khi có phán quyết Roe v Wade (sẽ được ban hành lại), hoặc duy trì các hạn chế phá thai từ có trước phán quyết Roe, hiện không thể thực thi.

Theo nghiên cứu Planned Parenthood, một tổ chức y tế chuyên cung cấp dịch vụ phá thai, gần một nửa số phụ nữ Hoa Kỳ trong độ tuổi sinh đẻ (18-49) - khoảng 36 triệu người - có thể mất quyền tiếp cận phá thai.

Tại hơn một nửa số tiểu bang của Hoa Kỳ, khả năng tiếp cận phá thai có thể sẽ được giữ nguyên.

Tại 15 tiểu bang và District of Columbia, luật tiểu bang đảm bảo quyền phá thai ngay cả khi phán quyết Roe v Wade bị lật ngược.

Ai bị ảnh hưởng nhiều nhất?

Việc bỏ trống quyền tiếp cận phá thai sẽ ảnh hưởng mạnh mẽ nhất đến phụ nữ nghèo - những người có vẻ như đã tìm cách phá thai ngay từ đầu.

Phụ nữ da đen và Latinh có khả năng bị ảnh hưởng lớn - 61% phụ nữ phá thai thuộc nhóm người thiểu số.

Rachel Jones, điều tra viên của Viện Guttmacher, một nhóm ủng hộ quyền lựa chọn, cho biết: "Bệnh nhân phá thai phổ biến ở độ tuổi 20, không có nhiều tiền và đã có một hoặc nhiều con."

"Đây là những nhóm sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất khi các quy định hạn chế phá thai hoặc cấm phá thai được đặt ra."

Tại sao hiện nay phá thai không phải lúc nào cũng dễ dàng

Mặc dù phán quyết Roe v Wade đã cho phụ nữ Hoa Kỳ được bảo đảm quyền được phá thai, nhưng đối với hàng triệu người, đó chỉ là quyền trên danh nghĩa.

Trong những thập kỷ kể từ năm 1973, các phán quyết chống phá thai đã dần ngăn cản việc tiếp cận trở lại tại hơn một chục bang.

Chỉ riêng trong năm 2021, gần 600 quy định hạn chế phá thai đã được áp dụng trên toàn quốc, trong đó 90 trường hợp được ban hành thành luật. Con số đó nhiều hơn bất kỳ năm nào kể từ phán quyết Roe.

Và việc phá thai từ lâu đã vượt tầm với của nhiều phụ nữ có thu nhập thấp.

Kể từ năm 1976, một đạo luật được gọi là Tu chính án Hyde đã chặn việc sử dụng tài trợ của liên bang cho việc phá thai.

Phụ nữ thường bị buộc phải tự trả tiền cho việc phá thai, chi phí có thể lên đến hàng trăm đô la.

Theo BBC