Cuộc chiến thuế quan (tariff) mà ông Donald Trump, tổng thống Mỹ, phát động, chống lại cả thế giới, đến nay đã hơn ba tháng nhưng không làm cho kinh tế Mỹ chao đảo hoặc suy thoái như cảnh báo của các chuyên gia kinh tế. Có phải các chuyên gia dự đoán sai hay bây giờ chỉ là thời kỳ im ắng trước cơn bão sắp đến?
Hoa Kỳ trục xuất những người di cư 'man rợ' từ Việt Nam, Lào và các quốc gia khác đến Châu Phi
Người tiêu dùng “tranh thủ” mua sắm những hàng hóa mà họ sợ sẽ tăng giá sau khi biểu thuế của ông Donald Trump, tổng thống Mỹ, chính thức được thực thi. Trong hình, người dân mua sắm tại một siêu thị Á Châu ở Monterey Park, California, ngày 9 Tháng Tư. (Hình minh họa: Frederic J. Brown/AFP via Getty Images)
Ông Trump coi thuế quan là cách để tăng nguồn thu vào ngân sách liên bang Mỹ, bảo vệ sản xuất trong nước, lôi kéo các hãng xưởng về lại Mỹ và đạt được những thỏa thuận thương mại có lợi với bạn hàng.
Chập chờn thuế quan
Sau khi giáng đòn thuế quan trừng phạt vào Canada, Mexico và Trung Quốc vì các nước này không tích cực ngăn chặn làn sóng di dân bất hợp pháp và buôn lậu ma túy fentanyl vào Mỹ, ngày 2 Tháng Tư, ngày ông Trump công bố mức “thuế đối ứng” (reciprocal tariff) cao ngất ngưởng lên tất cả các nước bạn cũng như thù. Ngày công bố biểu thuế quan được ông gắn cho cái tên rất kêu là “Ngày Giải Phóng” – ngày nước Mỹ không còn bị thế giới bên ngoài lợi dụng và bóc lột.
Nếu coi thị trường chứng khoán là “phong vũ biểu” của nền kinh tế, là câu trả lời đối với các chính sách của chính phủ thì thị trường đã phản ứng rất tiêu cực với “Ngày Giải Phóng” của ông Trump. Chứng khoán giảm mạnh sau công bố của ông và sang ngày 3 Tháng Tư, nhà đầu tư tranh nhau bán tháo cổ phiếu.
Hôm đó, chỉ số S&P 500 giảm 274 điểm (4.88%) – mức giảm trong một ngày lớn thứ hai trong lịch sử chỉ số này; chỉ số Nasdaq của các tập đoàn công nghệ giảm 1,050 điểm (5.97%) – mức giảm lớn nhất của chỉ số này từ trước tới nay; còn chỉ số Dow Jones Industrial Average (DJIA) cũng giảm 1,679 điểm (3.98%) – mức giảm nhiều thứ năm trong lịch sử của thị trường chứng khoán.
Hầu hết các nhà phân tích đều cho rằng, chính sách thuế quan vô lý của ông Trump sẽ đẩy giá tiêu dùng lên cao, nạn thất nghiệp sẽ tràn lan và kinh tế Mỹ sẽ rơi vào suy thoái nội trong năm nay.
Hoảng sợ trước đà sụp đổ của thị trường, chỉ vài ngày sau, ông Trump đình hoãn việc thực thi biểu thuế đối ứng mà ông vừa công bố, chỉ áp dụng mức 10% trong 90 ngày và hứa hẹn trong thời gian đó, chính phủ của ông sẽ hoàn tất 90 thỏa thuận thương mại với 90 nước theo những điều kiện có lợi cho Mỹ.
Chín mươi ngày trôi qua vào ngày 9 Tháng Bảy, ông Trump lại hoãn tiếp tới ngày 1 Tháng Tám… Việc ban hành rồi đình hoãn thuế quan đã khiến ông Trump bị gán cái nhãn “tổng thống TACO” (Trump Always Chicken Out) mà ông rất ghét. Sau nhiều đòn tấn công và trả đũa, ông cũng tích cực liên lạc với Trung Quốc và tại các cuộc họp ở Geneva, Thụy Sĩ, và London, Anh, hai bên đạt được một thỏa thuận sơ bộ giảm thuế quan từ mức ba con số đồng thời đình hoãn 90 ngày, đến ngày 12 Tháng Tám, để tìm kiếm một hiệp định thương mại mới.
Thời kỳ đình hoãn sắp hết. Mỹ đã không ký kết được 90 thỏa thuận thương mại như đã hứa mà chỉ đạt thỏa thuận “khung” chưa có chi tiết cụ thể, với Anh, Việt Nam và Indonesia. Với các nước khác, ông Trump chỉ gửi thư thông báo mức thuế quan mà họ phải chịu khi bán hàng vào Mỹ nếu không đạt được thỏa thuận trước ngày 1 Tháng Tám sắp tới.
Nhìn chung, các mức thuế do Washington đơn phương ấn định và thông báo bằng thư đều tương tự, hoặc tăng giảm không đáng kể, so với mức thuế đối ứng cao vòi vọi mà ông Trump công bố trong “Ngày Giải Phóng” 2 Tháng Tư.
Việc đưa ra các mức thuế quan phi lý, rồi đình hoãn, rồi tiếp tục đình hoãn không chỉ làm cho các thị trường hàng hóa biến động thất thường mà còn tạo ra tình trạng “bất định” (uncertainty) khiến cho các nhà quản trị doanh nghiệp không thể lượng định tình hình và đưa ra các quyết định kinh doanh phù hợp.
Thuế quan đang làm cho “Nước Mỹ vĩ đại trở lại?”
Ba tháng sau “Ngày Giải Phóng” kinh tế Mỹ vẫn tỏ ra mạnh mẽ, chưa có dấu hiệu chao đảo như lo sợ. Tuy các nhà công nghiệp chưa chuyển hãng xưởng về Mỹ, số công ăn việc làm được tạo ra không nhiều như mong đợi nhưng đã có một số tín hiệu lạc quan.
Ngân sách liên bang đã thu được $80 tỷ từ thuế nhập cảng hàng hóa, tăng 65% so với cùng kỳ năm ngoái. Các cố vấn kinh tế của Tòa Bạch Ốc tính rằng, nước Mỹ nhập cảng khoảng $3,000 tỷ hàng hóa mỗi năm (năm 2024 là $4,110 tỷ), nếu thuế quan 20% thì tiền thuế thu về tương đương $600 tỷ mỗi năm hoặc $50 tỷ mỗi tháng.
Ba tháng đình hoãn vừa qua, mức thuế bình quân chỉ là 10% nhưng tiền thuế thu được vẫn cao do các công ty đẩy mạnh mua hàng, đưa vào tồn kho, trước khi các mức thuế mới có hiệu lực. Cần nhắc lại là phần lớn số tiền $80 tỷ này là do các công ty nhập cảng hàng vào Mỹ đóng, để rồi sau này họ sẽ tính vào giá hàng bán ra, nghĩa là nó được lấy từ túi của người dân Mỹ.
Lạm phát đã không tăng mạnh như dự báo. Dữ liệu mà Bộ Thương Mại công bố hôm Thứ Ba, 15 Tháng Bảy, cho thấy trong Tháng Sáu, chỉ số giá tiêu dùng (Consumer Price Index – CPI) tăng 2.7% so với một năm trước, cao hơn mức 2.4% của Tháng Năm. Nếu loại trừ giá thực phẩm và xăng dầu vốn biến động thất thường thì chỉ số lạm phát “lõi” (core inflation) Tháng Sáu đã tăng 2.9% so với cùng kỳ năm ngoái. Lạm phát tiếp tục tăng – dù không mạnh – là yếu tố khiến Ngân Hàng Trung Ương (Fed) chần chừ, chưa giảm lãi suất, bất chấp ông Jerome Powell, chủ tịch Fed, phải chịu áp lực chính trị rất mạnh từ Tổng Thống Trump.
Cũng theo dữ liệu của Bộ Thương Mại, thị trường bán lẻ trong Tháng Sáu đã vượt quá kỳ vọng của các nhà quan sát. Doanh số bán lẻ tăng 0.6% sau khi sụt giảm hai tháng trước, nếu không tính xe hơi thì con số này là 0.5%; có 10 trong 13 chủng loại hàng hóa ghi nhận mức tăng cho thấy sức mua của người tiêu dùng Mỹ vẫn còn khả quan dù nỗi lo tương lai kinh tế bất định vẫn làm cho người dân thắt chặt chi tiêu. Nhiều nhà kinh tế thì nhận định, doanh số bán lẻ tăng vì người tiêu dùng “tranh thủ” mua sắm những hàng hóa mà họ sợ sẽ tăng giá sau khi biểu thuế của ông Trump chính thức được thực thi.
Thị trường việc làm vẫn khá ổn và tỷ lệ thất nghiệp vẫn dao động quanh mức 4.1% lực lượng lao động như trong ngày ông Trump nhậm chức nhiệm kỳ thứ hai.
Hài lòng với hiện tượng lạm phát không tăng nhanh, cuối tuần trước, ông Trump hoan hỉ tuyên bố trên mạng Truth Social: “Cái gọi là ‘Chuyên gia’ lại sai nữa rồi. Thuế quan đang làm cho Nước ta ‘BÙNG NỔ’” (“The so-called ‘Experts’ were wrong again. Tariffs are making our Country ‘BOOM.’”). Người ủng hộ ông Trump vội hùa theo ông và loan báo thuế quan đang làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại.
Khoảng lặng trước bão
Tuy vậy, các nhà phân tích kinh tế vẫn hết sức âu lo.
Phân tích vì sao giá cả chưa tăng cao như dự báo, các nhà kinh tế chỉ ra hiện tượng nhiều công ty nhập cảng và nhà bán lẻ chưa quyết định tăng giá hàng bán ra mà còn theo dõi diễn biến của thị trường và chính sách. Một là, họ đã có lượng hàng tồn kho lớn, tích trữ trước khi các mức thuế mới được áp dụng; và hai là, chính tình trạng thay đổi thường xuyên các quyết định về thuế quan của ông Trump khiến các công ty chọn cách “chờ xem” thay vì vội vã tăng giá có thể làm cho khách hàng giận dữ và quay lưng. Chỉ vài tháng nữa, khi hàng tồn kho đã bán hết, chắc chắn các công ty này phải tính chuyện tăng giá, tức là đẩy chi phí thuế quan sang người tiêu dùng cuối cùng.
Theo phân tích công bố tuần trước của ngân hàng đầu tư Goldman Sachs, với mức thuế mới thì nhà xuất cảng nước ngoài chịu khoảng 20%, người tiêu dùng Mỹ chịu từ 10% đến 40%, phần còn lại do các công ty nhập cảng và bán lẻ của Mỹ chịu. Cho đến nay các nhà nhập cảng Mỹ đã lặng lẽ gánh phần lớn chi phí thuế quan, chịu giảm lợi nhuận mà chưa thực sự chuyển nó cho người mua.
Nhiều người chế giễu ông Trump là “tổng thống TACO,” hàm ý ông “nhát gan,” không dám đi tới cùng biểu thuế quan mà ông công bố hôm 2 Tháng Tư. Tuy vậy, các chuyên gia kinh tế đều cho rằng, sở dĩ nền kinh tế vẫn ổn cho đến lúc này là nhờ ông Trump đã nhanh chóng “quay xe,” đình hoãn 90 ngày việc áp thuế đối ứng, chứ nếu biểu thuế của ông Trump được thực thi ngay ngày 9 Tháng Tư như công bố thì thị trường chắc chắn đã không còn bình lặng.
Tình hình có thể thay đổi khi giai đoạn đình hoãn biểu thuế quan chấm dứt và chính quyền Trump bắt đầu thu thuế nhập cảng theo các mức thuế mà ông Trump đã thông báo qua thư gửi các chính phủ bạn hàng. “Giờ G” đó rơi vào ngày 1 Tháng Tám, tức là chỉ hơn 10 ngày nữa. Không có khả năng Mỹ sẽ hoàn tất thêm nhiều thỏa thuận thương mại song phương với các đối tác trong thời gian 10 ngày ngắn ngủi đó. Và ông Trump cũng có rất ít lý do để tiếp tục đình hoãn hoặc giảm nhẹ các mức thuế quan.
Thắt lưng buộc bụng là thực tế
Ông Trump đã ấn định thuế nhập cảng hàng Trung Quốc, hiệu lực từ ngày 12 Tháng Tám, vào khoảng 30%-50% tùy chủng loại hàng hóa. Với các đồng minh thân thiết thì Nhật và Nam Hàn chịu mức thuế 25% từ ngày 1 Tháng Tám, và cũng từ ngày này hàng hóa của Liên Âu (EU) xuất cảng vào Mỹ phải chịu thuế 30%…
Theo thông tin chưa chính thức, phần lớn các nước còn lại cũng phải chịu mức thuế đối ứng trên dưới 20%, tức cao gấp đôi mức thuế hiện hành. Ngoài thuế đối ứng biểu thuế của ông Trump còn tăng thuế lên một số mặt hàng thiết yếu hoặc nguyên liệu cho các nhà máy của Mỹ như kim loại (đồng, sắt thép) và dược phẩm chữa bệnh.
Đối phó với các mức thuế nhập cảng đó, các công ty Mỹ không có cách nào khác hơn là tăng giá hàng hóa, đình chỉ các dự án đầu tư dài hạn, sa thải bớt nhân viên và chuyển chi phí thuế quan cho người tiêu dùng. Viễn cảnh đáng lo ngại nhất mà giới phân tích lo ngại là kinh tế Mỹ sẽ rơi vào tình trạng “suy trầm” (stagflationary), trong đó lạm phát lên cao mà kinh tế không tăng trưởng được. Thắt lưng buộc bụng không còn là khẩu hiệu mà sẽ là thực tế của mọi gia đình Mỹ.
Ở thế giới bên ngoài, các bạn hàng lớn của Mỹ đã tính chuyện liên kết với nhau để cùng đối phó với chiến tranh thuế quan của ông Trump. Trung Quốc và EU – hai nền kinh tế lớn nhất thế giới sau Mỹ – đã có tín hiệu gác lại bất đồng để hợp tác sâu rộng hơn về thương mại, đáp ứng nhu cầu thị trường của nhau khi thị trường Mỹ rộng lớn đã không còn mở cửa cho họ. Kinh tế thế giới có nguy cơ bị phân mảnh thành từng khối, hợp tác trong các dây chuyền cung ứng riêng rẽ và mua bán với nhau theo luật lệ của riêng họ.
Và đó là viễn cảnh không tốt cho nước Mỹ và người Mỹ.
Theo NVO
Comments powered by CComment