Mỹ: Toan tính của Donald Trump khi điều Vệ binh Quốc gia đến các bang để “dẹp loạn”

Ngoài việc truy lùng dân nhập cư bất hợp pháp, giới chuyên gia nhận xét Donald Trump dường như đang có chính sách làm suy yếu quyền lực đảng Dân Chủ khi chỉ điều Vệ binh Quốc gia đến những nơi do đảng này lãnh đạo, đồng thời cho rằng tổng thống đang có dấu hiệu lạm quyền.

Thống đốc Illinois JB Pritzker thuộc đảng Dân Chủ, hôm 31/08, cho biết chính quyền Trump đã không thông báo cho ông về kế hoạch triển khai Vệ binh Quốc gia, và rằng hành động như vậy sẽ tương đương với một cuộc “xâm lược” vào bang này.

Trước đó một hôm, thị trưởng Chicago Brandon Johnson đã ký một sắc lệnh hành pháp chỉ đạo cảnh sát Chicago không hợp tác với lực lượng Vệ binh Quốc gia hoặc các đặc vụ liên bang. Sắc lệnh cũng kêu gọi các đặc vụ này đeo camera trên người và không che mặt như đã làm trong các cuộc truy quét nhập cư “theo kiểu quân sự” trước đây do Donald Trump khởi xướng.

Viện lý do chống tỷ lệ tội phạm gia tăng, Donald Trump đã triển khai Vệ binh Quốc gia tới Los Angeles vào tháng 6 và tới Washington DC vào tháng 8. Tuy nhiên, người dân và các quan chức địa phương phàn nàn rằng hành động này là phi dân chủ và việc “cảnh sát hóa” mọi nơi sẽ làm xói mòn lòng tin giữa cảnh sát địa phương và người dân.

Vệ binh Quốc gia là gì ?

Vệ binh Quốc gia là lực lượng dự bị cấp bang gồm 430.040 binh sĩ và lính không quân, phục vụ bán thời gian thay vì toàn thời gian. Lực lượng này bao gồm các đơn vị Vệ binh Lục quân và Vệ binh Không quân.

Mỗi bang của Hoa Kỳ có một đơn vị Vệ binh Quốc gia riêng, và tất cả hợp thành Lực lượng Vệ binh Quốc gia Hoa Kỳ. Lực lượng này có thể được kích hoạt cho các nhiệm vụ liên bang, điển hình là những nhiệm vụ mà Donald Trump đã cho tiến hành trong thời gian vừa qua. Điều đó có nghĩa là Vệ binh Quốc gia được kiểm soát bởi cả chính quyền từng bang lẫn chính quyền liên bang.

Nguồn gốc của Vệ binh Quốc gia xuất phát từ các dân quân thời thuộc địa dưới ách cai trị của Anh Quốc, với lực lượng dân quân toàn bang đầu tiên được thành lập tại Massachusetts vào năm 1636. Các lực lượng dân quân này sau đó đã phát triển thành một cấu trúc cấp quốc gia sau khi Hoa Kỳ giành độc lập.

Chuyện gì đã xảy ra ở Los Angeles ?

Tháng 6, Donald Trump đã triển khai gần 4.000 lính Vệ binh Quốc gia và 700 lính Thủy quân lục chiến đến Los Angeles để dẹp các cuộc biểu tình phản đối những cuộc truy quét của ICE. Thống đốc bang California Gavin Newsom gọi hành động này là “màn kịch chính trị”.

Một tòa án hôm 02/09 đã ra phán quyết rằng việc triển khai đó là bất hợp pháp. Đây là lần đầu tiên kể từ năm 1965, một tổng thống huy động Vệ binh Quốc gia để đối phó với tình trạng bất ổn trong bang mà không có sự chấp thuận của thống đốc bang.

Chuyện gì đã xảy ra ở Washington DC ?

Ngày 12/08, tổng thống Trump đã tuyên bố tạm thời kiểm soát Sở Cảnh sát Thủ đô Washington (MPD) theo Điều 740 của Đạo luật Home Rule của Washington DC, một điều khoản hiếm khi được sử dụng cho phép kiểm soát cảnh sát thủ đô trong trường hợp khẩn cấp, và tình trạng này sẽ được duy trì đến tháng 11, theo thông báo của ABC News hôm 04/09.

Đồng thời, chủ nhân Nhà Trắng cũng triển khai 800 lính Vệ binh Quốc gia đến Washington DC với mục tiêu “giải cứu” thủ đô khỏi làn sóng tội phạm và vô gia cư. Ông nói : “Tôi tuyên bố tiến hành một chiến dịch lịch sử để giải cứu thủ đô khỏi tội phạm, đổ máu, hỗn loạn và sự khốn cùng. Đây là Ngày Giải phóng ở DC, và chúng ta sẽ giành lại quyền kiểm soát thủ đô.” Donald Trump cũng tuyên bố chính quyền của ông sẽ tìm cách thiết lập án tử hình cho các vụ giết người tại thành phố.

Washington DC là một đặc khu liên bang và là thành trì của đảng Dân Chủ. Với tư cách là tổng thống, Donald Trump có quyền trực tiếp kiểm soát Vệ binh Quốc gia của DC và có thể sử dụng lực lượng cảnh sát của thủ đô trong vòng 48 giờ, hoặc tối đa 30 ngày nếu có thông báo với Quốc Hội. Tuy nhiên, Quốc Hội chưa được thông báo chính thức về các động thái gần đây.

Thị trưởng Washington DC Muriel Bowser ban đầu chỉ trích việc chính quyền triển khai Vệ binh Quốc gia, gọi đó là hành động “bất thường và đáng lo ngại”. Bà cho biết mặc dù tình trạng bạo lực đã tăng mạnh trong năm 2023, nhưng dữ liệu gần đây cho thấy tỷ lệ tội phạm đang giảm và hiện đang ở mức thấp nhất trong 30 năm.

Sau đó, bà Bowser đã tìm cách hợp tác với các đặc vụ liên bang bằng cách thành lập một Trung tâm Điều hành Khẩn cấp An toàn và Xinh đẹp (SBEOC) để điều phối liên lạc giữa các cơ quan liên bang và lực lượng thực thi pháp luật địa phương. Tên gọi này là một cách “chơi chữ” mỉa mai những phát biểu rùm beng của Donald Trump.

Một trong những nhiệm vụ của trung tâm này là bảo đảm các đặc vụ liên bang tuân thủ các quy tắc nhằm tạo dựng lòng tin với người dân như không đội mũ trùm mặt, cho biết rõ đơn vị và cho xem giấy tờ tùy thân khi tiếp xúc với người dân.

Tuy nhiên, ngày 27/08, Muriel Bowser cho biết có “sự đổ vỡ lòng tin” giữa người dân và cảnh sát do sự hiện diện của các đặc vụ liên bang đội mũ trùm mặt, không rõ danh tính. Bà nói cảm thấy “đau lòng” vì một số người cho biết đang sống trong sợ hãi.

Tại sao Trump cho rằng việc triển khai quân là cần thiết ?

Donald Trump lập luận rằng hành động này là cần thiết để chống tội phạm ở Los Angeles, Washington DC và các thành phố khác. Dù bị chỉ trích rộng rãi và đối mặt với các thách thức pháp lý, ông vẫn bảo toàn lập trường của mình, nhấn mạnh rằng một số phần tử phải được xử lý bằng quân đội.

Ông tuyên bố : “Thẳng thắn mà nói, họ sinh ra là để làm tội phạm. Họ hung ác, tàn bạo, sẵn sàng cắt cổ người khác mà không cần suy nghĩ. Và chúng ta sẽ không để những kẻ đó tung hoành.” Donald Trump cũng nhấn mạnh rằng việc nắm quyền kiểm soát ở cấp liên bang đối với Washington DC đã mang lại kết quả tích cực.

Trump còn đe dọa triển khai Vệ binh Quốc gia đến đâu ?

Donald Trump và thuộc hạ đã đề cập đến việc có thể triển khai Vệ binh Quốc gia tới các thành phố do đảng Dân Chủ lãnh đạo như Chicago, Baltimore, Boston hay New York.

Phát biểu tại một hội nghị hôm 02/09, Donald Trump đã nhấn mạnh có “nghĩa vụ bảo vệ đất nước này, và điều đó bao gồm cả Baltimore”. Ngày 22/08, ông nói với báo chí tại Phòng Bầu Dục rằng “Chicago là một mớ hỗn độn” và rằng chính quyền của ông cũng “sẽ giúp New York”. Một ngày trước đó, quyền giám đốc ICE tuyên bố các đặc vụ sẽ “tràn ngập” Boston để trục xuất người nhập cư khỏi “thành phố trú ẩn”, ám chỉ đến nơi không tích cực hợp tác với cơ quan liên bang về nhập cư.

Tuy nhiên, các quan chức ở Baltimore và Chicago khẳng định rằng tội phạm đang giảm tại những thành phố này. Tháng 07/2025, cảnh sát Baltimore cho biết bạo lực súng đạn đã giảm đáng kể so với năm trước. Thị trưởng Brandon Scott cũng cho biết, tính đến ngày 01/09/2025, chỉ có 91 vụ giết người và 218 vụ nổ súng không gây tử vong được ghi nhận, là tỷ lệ thấp nhất trong hơn 50 năm.

Phản ứng về cách tiếp cận cứng rắn của Donald Trump

Các chuyên gia, quan chức và người dân đã chỉ trích việc Donald Trump triển khai quân đội liên bang đến các thành phố Los Angeles, Washington DC và Chicago, cho rằng đây là hành vi lạm quyền, tạo nên một “Nhà nước cảnh sát” và làm suy yếu chính quyền các bang. Một số ý kiến cảnh báo đây là dấu hiệu của chủ nghĩa độc tài đang gia tăng.

Thống đốc California và tổng chưởng lý bang cho rằng hành động này vi phạm Đạo luật Posse Comitatus – luật cấm quân đội tham gia thực thi pháp luật dân sự. Thẩm phán liên bang Charles Breyer cũng ra phán quyết rằng việc triển khai quân ở Los Angeles là trái luật, vượt quá thẩm quyền tổng thống.

Theo RFI