Kịch bản Việt Nam và Đông Nam Á giải cứu dân sống ở Đài Loan nếu Trung Quốc bao vây

Tại một khách sạn ở Singapore, trong hai ngày hồi tháng Tư, khoảng 40 người - bao gồm các quan chức, sĩ quan quân đội đương nhiệm và nghỉ hưu trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương, cùng các học giả an ninh từ nhiều nước - đã cùng nhau mô phỏng phản ứng của họ trước kịch bản nói trên, theo thông tin do bốn người am hiệu vụ việc chia sẻ.

Nhiều giờ trôi qua khi một số người tham gia cân nhắc hành động chung thông qua Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), trong khi một số khác tìm cách tiếp cận các đại diện (mô phỏng) của Mỹ, Trung Quốc và Nhật Bản để đàm phán việc thiết lập các hành lang đặc biệt trên không và trên biển nhằm sơ tán công dân nước ngoài.

Cuối cùng, kết luận được đưa ra là: Các quốc gia Đông Nam Á sẽ cần đến một chiến dịch không vận do Singapore cầm trịch nếu muốn có cơ hội đưa người dân của họ rời khỏi Đài Loan.

"Mọi thứ đều đình trệ cho đến khi Singapore can thiệp vào phút chót," một người tham gia sự kiện tại khách sạn Jen Singapore Tanglin cho biết.

"Họ đã tìm ra cách để đưa công dân của mình rời khỏi đó và cũng đề nghị giúp sơ tán công dân của các nước khác."

Nhờ vào sự hiện diện an ninh kín đáo và kéo dài hàng thập kỷ của mình tại Đài Loan – nơi Singapore huấn luyện quân đội của mình – Singapore đã có thể tận dụng quyền tiếp cận các sân bay và máy bay tại đây, nguồn tin cho biết.

Tuy nhiên, cuộc diễn tập kết thúc trước khi có bất kỳ cuộc thảo luận chi tiết nào về cách làm sao Singapore đạt được một thỏa thuận với Trung Quốc để đảm bảo hành lang sơ tán xuyên qua vòng phong tỏa, hoặc chính xác thì hành lang này sẽ được vận hành như thế nào.

Màn diễn tập diễn ra trong bối cảnh cuộc cạnh tranh giành ảnh hưởng giữa Mỹ và Trung Quốc tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương đang ngày càng leo thang.

Sự kiện này hé lộ một cái nhìn hiếm hoi về các kế hoạch ứng phó khẩn cấp liên quan đến Đài Loan – điều mà một số tùy viên quân sự và nhà phân tích an ninh ở châu Á và phương Tây cho rằng ngày càng trở nên cần thiết.

Lý do được đưa ra là một cuộc tấn công của Bắc Kinh vào hòn đảo này có thể kéo theo sự can dự của Mỹ và đe dọa các quốc gia khác.

Mặc dù kịch bản diễn tập không phản ánh các chính sách chính thức, các nhân vật đóng vai bộ trưởng ngoại giao và quốc phòng đã hành động dựa trên lập trường được biết đến của ít nhất chín chính phủ được mô phỏng trong cuộc diễn tập, theo lời bốn người – cũng như một số người khác – yêu cầu giấu tên để trao đổi về một vấn đề nhạy cảm.

Họ cho biết ngoài Singapore, Trung Quốc, Đài Loan và Mỹ, các bên còn lại bao gồm Indonesia, Việt Nam và Philippines.

Người Đông Nam Á chiếm khoảng 94% trong gần một triệu người nước ngoài đang cư trú tại Đài Loan.

Trong số này, công dân Indonesia, Việt Nam và Philippines chiếm đa số. Công dân Nhật và Mỹ chiếm số lượng nhỏ.

Bộ Quốc phòng Singapore cho biết họ không tham gia "buổi tập huấn" này và không có quan chức nào của nước này hiện diện dưới bất kỳ hình thức nào.

Cả Bộ Quốc phòng lẫn Bộ Ngoại giao Singapore đều không trả lời các câu hỏi của Reuters về sự hiện diện quân sự của Singapore tại Đài Loan hay việc nước này có tham gia các kế hoạch ứng phó xung đột, bao gồm sơ tán, liên quan đến Đài Loan hay không.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố họ "luôn kiên quyết phản đối bất kỳ hình thức quan hệ chính thức nào giữa Đài Loan và các quốc gia có quan hệ ngoại giao với Trung Quốc, bao gồm đối thoại và hợp tác quân sự," đồng thời cho biết họ "không nắm rõ tình hình cụ thể của cuộc diễn tập".

Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) có trụ sở tại London – đơn vị tổ chức cuộc diễn tập – nói với Reuters trong một tuyên bố rằng các đại biểu tham gia với tư cách cá nhân, và rằng viện này không thể bình luận về "nội dung thảo luận, thành phần tham dự hay bất kỳ yếu tố nào khác".

Bộ Quốc phòng Đài Loan và Ban Thư ký ASEAN tại Jakarta đều không phản hồi các câu hỏi từ Reuters.

Một quan chức Lầu Năm Góc cho biết họ không biết có sự tham gia chính thức nào từ Bộ Quốc phòng Mỹ trong sự kiện này.

"Chúng tôi thường xuyên phối hợp với các đồng minh và đối tác để bảo đảm khả năng sẵn sàng ứng phó với nhiều tình huống khác nhau, nhưng sẽ không phù hợp nếu bình luận về các kế hoạch tác chiến hay các kịch bản sơ tán giả định," vị quan chức này nói.

Vài tuần sau cuộc diễn tập, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth phát biểu tại một hội nghị an ninh ở Singapore rằng mối đe dọa Trung Quốc sử dụng vũ lực để chiếm Đài Loan là "cận kề," trong bối cảnh các hoạt động không quân và hải quân Trung Quốc quanh hòn đảo ngày càng gia tăng.

Các quan chức Trung Quốc cáo buộc ông Hegseth và các quan chức khác trong chính quyền Trump đang thổi phồng "cái gọi là mối đe dọa từ Trung Quốc".

Đại sứ quán Trung Quốc tại Singapore nói rằng bài phát biểu của ông Hegseth "ngập tràn những lời khiêu khích và xúi giục".

Trung Quốc tuyên bố Đài Loan là lãnh thổ của mình và chưa bao giờ từ bỏ khả năng sử dụng vũ lực để kiểm soát hòn đảo này.

Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức và chính phủ của ông kịch liệt phản đối yêu sách chủ quyền của Bắc Kinh, nhấn mạnh rằng tương lai của hòn đảo là do chính người dân Đài Loan quyết định.

Drew Thompson, một học giả an ninh làm việc tại Singapore, nhận định rằng các quốc gia Đông Nam Á cần đi xa hơn những cuộc diễn tập và thảo luận kịch bản để xây dựng mối quan hệ không chính thức nhưng thực chất với Đài Loan, đặc biệt là trong lĩnh vực quân sự.

Các nước này đều có quan hệ ngoại giao với Bắc Kinh và không chính thức công nhận Đài Bắc.

"Điểm cốt lõi ở đây là: có kế hoạch là một chuyện, nhưng cần có mối quan hệ và kênh tiếp cận để biến kế hoạch đó thành hành động," ông Thompson – hiện làm việc tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam – nhận định.

Ông không tham gia cuộc diễn tập.

"Singapore từ lâu đã có những mối quan hệ như vậy, Philippines đang xây dựng các mối liên hệ, nhưng vẫn còn là dấu hỏi lớn rằng liệu các quốc gia Đông Nam Á khác có đủ mạng lưới không chính thức để thực sự hợp tác với Đài Loan trong trường hợp xảy ra xung đột hay không."

Bộ Ngoại giao Philippines nói với Reuters rằng chính phủ nước này đã có kế hoạch dự phòng trong trường hợp khẩn cấp ở Đài Loan, song không cung cấp chi tiết.

Bộ này nói thêm rằng Manila "có lợi ích chính đáng đối với Đài Loan do vị trí địa lý gần gũi và có nhiều công dân Philippines sinh sống tại đó."

Bộ Ngoại giao Indonesia và Việt Nam không phản hồi các yêu cầu bình luận của Reuters.

Bộ Quốc phòng Nhật Bản từ chối đưa ra ý kiến.

'Vị trí đắc địa'

Với các cuộc tập trận gần đây trong đó tình huống giả định là tàu Trung Quốc bao vây Đài Loan, một số tùy viên quân sự và nhà phân tích cho rằng bất kỳ nỗ lực nào của Bắc Kinh nhằm chiếm hòn đảo này có thể sẽ bắt đầu bằng một cuộc phong tỏa – hành động được xem là tuyên chiến theo luật pháp quốc tế.

Những rủi ro đó được cảm nhận rõ rệt tại Singapore – một trung tâm tài chính và hàng hải, nơi tiếp đón các tàu chiến và máy bay do thám của Hải quân Hoa Kỳ, nhưng đồng thời duy trì mối quan hệ văn hóa, ngoại giao và kinh tế sâu sắc với Trung Quốc.

Lực lượng Singapore đã tiến hành huấn luyện quân sự tại Đài Loan từ năm 1975 theo một thỏa thuận có tên là Dự án Ánh sao (Project Starlight).

Sự hiện diện này hiếm khi được các quan chức Singapore công khai thừa nhận, do nước này không có quan hệ ngoại giao chính thức với Đài Loan.

Tuy nhiên, đây vẫn là một phần quan trọng trong năng lực quốc phòng của Singapore, theo bảy nhà ngoại giao và học giả an ninh am hiểu vấn đề.

Nước này luân phiên triển khai tới 3.000 lính bộ binh và biệt kích mỗi năm đến ba trại huấn luyện ở miền nam Đài Loan, nơi có địa hình núi non và rừng rậm tương tự bán đảo Mã Lai.

Địa hình này mang lại cho Singapore một vị trí quan sát có lợi để theo dõi cả eo biển Đài Loan và phía bắc Biển Đông, theo một quan chức an ninh phương Tây.

Trung Quốc từ lâu đã phản đối thỏa thuận này. Nhưng Singapore vẫn kiên định duy trì, một phần vì rút lui sẽ làm thay đổi cán cân chiến lược và ngoại giao mong manh xung quanh Đài Loan, ba trong số các học giả nói với Reuters.

Quân đội Singapore cũng thường xuyên huấn luyện tại Úc, Pháp, Brunei và Hoa Kỳ.

Theo khảo sát thường niên của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), Singapore có quân đội được trang bị hiện đại nhất ở Đông Nam Á.

Tuy nhiên, nếu chiến tranh nổ ra ở Đài Loan, quân đội Singapore có thể bị mắc kẹt tại đây, hoặc trở thành con bài mặc cả giúp Trung Quốc có đòn bẩy quân sự và ngoại giao đối với Singapore, theo một số nhà phân tích và tùy viên quân sự.

Trong một cuộc xung đột, các chính phủ Đông Nam Á sẽ đối mặt với nhiệm vụ khó khăn là sơ tán công dân của mình khỏi Đài Loan – theo ông Ngeow Chow Bing, một học giả an ninh sống ở Malaysia, trong một nghiên cứu do Tổ chức Carnegie vì Hòa bình Quốc tế công bố năm ngoái.

Tuy nhiên, ông Ngeow cũng viết rằng Bắc Kinh có động cơ rõ ràng để bảo đảm rằng hầu hết, nếu không phải tất cả, các thành viên ASEAN vẫn giữ lập trường trung lập.

"Nếu Bắc Kinh quan tâm tới cách họ bị nhìn nhận như thế nào ở Đông Nam Á trong một cuộc khủng hoảng Đài Loan, thì có thể suy ra rằng việc sơ tán công dân Đông Nam Á sẽ là điều thiết yếu đối với lập trường ngoại giao của họ," ông viết.

Theo BBC