Đà Lạt trong giấc mộng hoài cổ, khi tất cả đã thay đổi

Đà Lạt chẳng còn gì, đó là suy nghĩ của những người yêu Đà Lạt, thương Đà Lạt và có chút nỗi niềm hoài cổ về Đà Lạt.

Người ta vẫn biết đến Đà Lạt với khí hậu mát mẻ, với rừng thông và sương phủ, với những vị khách say mê Đà Lạt trong từng điều tưởng chừng bình dị, chẳng mấy ai màng tới như tường rào, hẻm nhỏ. Trong Đà Lạt có ký ức, trong ký ức là linh hồn của vùng đất! Nhưng… “Đà Lạt chẳng còn gì!”, nhiều người đã thảng thốt khi đến Đà Lạt thời gian gần đây, khi mà họ đã nghe quá nhiều về Đà Lạt với sự thơ mộng, về khung cảnh, về cái hồn thơ của Đà Lạt sống động trong từng khung cảnh rất đơn sơ, chẳng hề tạp lẫn. Nhưng bây giờ, Đà Lạt ồn ào khói bụi, kẹt xe, không khí nóng lên, những rừng thông bị bức tử, những khối bê tông đồ sộ mọc lên choán hết tầm nhìn.

Ông Lê Quang Trung, Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Lâm Đồng trong một bài viết trên báo đã nói đại ý rằng không nên hoài niềm quá khứ mà cản trở sự phát triển của Đà Lạt. Và nhiều người đã xót xa khi nhìn vào bản quy hoạch chi tiết khu trung tâm Hòa Bình. Ở đó sẽ có một loạt cái tên: Rạp Hòa Bình, dãy kiosque và khách sạn dọc đường Nguyễn Thị Minh Khai, khu phố chợ đường Phan Bội Châu, khu bến xe Tùng Nghĩa... sẽ được quét sạch để xây dựng trung tâm thương mại cao tầng.

Da Lat va noi buon trong giac mong bien doi hoai co

Rạp Hòa Bình xưa và nay.

Những người yêu Đà Lạt, và cả trong những tấm ảnh nhiều năm qua, có thể dễ dàng nhận ra trừ một vài công trình mới xây gần đây với vẻ ngoài lạc lõng, còn đa số những căn nhà trong danh sách ấy đã được định vị từ cách đây gần trăm năm trong quy hoach ban đầu của Đà Lạt mà người Pháp đã xây dựng. Những người hoài cổ sẽ rất đau lòng khi rạp hát Hòa Bình sẽ bị dỡ bỏ. Dãy nhà cổ phía sau rạp Hòa Bình mà trong đó, bức tường vàng Cối xay gió của ngôi nhà cổ lâu nay trở thành điểm check-in nổi tiếng của giới trẻ, du khách tới Đà Lạt cũng sẽ không còn nữa. Lúc ấy, cái không gian thoáng đãng, những công trình vừa cũ kỹ vừa ấm áp hiện nay đã hoàn toàn biến mất, cùng với nét duyên thầm của một Đà Lạt xưa.

Đà Lạt ngày xưa năm năm 1967 (ảnh từ Ryokan Mộc)

Đà Lạt bây giờ thường xuyên kẹt xe, những khối nhà bê tông sừng sững.

Chưa hết, nhiều người thực sự âu lo khi vây quanh Đà Lạt là chuyện nhà kính phủ trắng từng mét đất Đà Lạt. Bên dưới lớp màng trắng là cái chết của cảnh quan, môi trường. Có những đánh giá khác rằng nhà lồng, nhà kính như hiện nay không phải là nông nghiệp mà đó là những công xưởng nông sản. Những công xưởng chứa đựng những nguy hại không kém sản xuất công nghiệp.

Và những ngôi nhà cổ, những biệt thự cổ cả trăm năm tuổi nữa cũng đang đối diện với giấc mơ phát triển. Đà Lạt có hơn 1.900 biệt thự, trong đó hơn 1.500 ngôi được xây dựng trước năm 1975. Thế nhưng 30% trong số đó bị hư hỏng nặng, nhiều biệt thự cổ bị bỏ hoang. Dinh Tỉnh trưởng là di tích cấp thành phố của Đà Lạt, đã tồn tại hơn 100 năm, là nơi ở và làm việc của tỉnh trưởng tỉnh Tuyên Đức trước đây. Tòa dinh thự hơn một trăm năm tuổi, là một trong những công trình được xây dựng sớm nhất ở Đà Lạt – thành phố vừa kỷ niệm 125 năm hình thành vào năm nay, cũng đang đứng trước nguy cơ bị di dời. Chính quyền thành phố Đà Lạt đã lập đề án sử dụng hợp lý quỹ biệt thự thuộc sở hữu nhà nước với nhiều căn ở trung tâm các trục đường lớn như Trần Hưng Đạo, Cô Giang, Quang Trung, Nguyễn Du, Hùng Vương, Trần Bình Trọng... nhưng số biệt thự thực sự đưa vào kinh doanh du lịch lại rất ít dẫn đến những ngôi biệt thự cổ này đang bị bỏ hoang.

Nhiều người thực sự âu lo khi vây quanh Đà Lạt là chuyện nhà kính phủ trắng từng mét đất Đà Lạt.

Đà Lạt chẳng còn gì, đó là suy nghĩ của những người yêu Đà Lạt, thương Đà Lạt và có chút nỗi niềm hoài cổ về Đà Lạt. Có những người tìm đến Đà Lạt, chọn một góc nào đó của thành phố, trong khoảnh khắc tiếng màn trập ống kính rung lên, đã có thể đưa con người ta một bước qua cánh cổng thời gian, hiện diện giữa cái thời hoa mộng trong chuyện kể của ông bà. Nhưng đó chỉ là thời quá vãng.

Người ta đang quy hoạch lại Đà Lạt theo hướng phát triển mới. Điển hình nhất là quy hoạch chi tiết khu trung tâm Hòa Bình. Đây có lẽ là chủ đề được quan tâm nhất hiện nay ở Đà Lạt, và với cả những người yêu Đà Lạt vì sức ảnh hưởng quá lớn của nó. Khu Hòa Bình có sức ảnh hưởng lớn không phải chỉ với bộ mặt thành phố, với những người làm du lịch, mà còn với sự phát triển chung của cả tỉnh.

Đêm Đà Lạt mờ sương đã còn lại rất ít.

Bất chấp văn hoá bản địa, bất chấp nghệ thuật, bất chấp suy tưởng, Đà Lạt bây giờ không còn sự thoáng đãng mát mẻ trước đây, không còn sự thơ mộng ngọt ngào, không còn hiu hắt thương nhớ. Giờ trong suy nghĩ của nhiều người từng đến, Đà Lạt như một mớ hẩu lốn được cấp tốc dựng lên ngay trong những phần đất hoang sơ còn sót lại.

Câu hỏi dấy lên nhiều ưu tư cho những ai đang sống hoặc trăn trở về thành phố của tình yêu. Khi mọi thứ qua đi, những gì còn lại đó là văn hóa. Đã có những tháng ngày, Đà Lạt kiêu hãnh bởi vô số rừng thông cổ thụ, bởi thiên nhiên hài hòa, khí hậu mát mẻ, bởi làn sương lạnh quyện bên hàng thông và cả những công trình kiến trúc cổ kính nhất. Nếu một ngày, một trong bất kỳ điều nào mất đi thì Đà Lạt cũng sẽ chẳng còn là Đà Lạt nữa.

Những người yêu và hiểu giá trị Đà Lạt sẽ không khỏi nuối tiếc, cay đắng đặt ra câu hỏi: phải chăng ngay cả khu Hòa Bình, Đồi Cù còn có thể “phẳng” được bằng những màn phù phép của các kiểu quyền lực, thì có gì ở Đà Lạt mà không thể “phẳng”!? Và còn gì cho Đà Lạt thương nhớ ngày xưa trong giấc mộng đổi đời!

Tiêu Dao