« Khối phương Nam mạnh mẽ » sẽ làm đối trọng với « Nước Mỹ trên hết ». Chủ tịch Tập Cận Bình muốn biến thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) thành một mô hình đa phương theo màu sắc Trung Quốc vượt trội so với chính sách « co cụm », « bắt chẹt » của nguyên thủ Mỹ Donald Trump.
Trái với hình ảnh các nhà lãnh đạo phương Tây liên tục bày tỏ biết ơn tổng thống Trump, chủ tịch Trung Quốc muốn cho thấy hình ảnh đoàn kết, tương ái của khối các nước phương Nam. Gác lại tranh chấp đổ máu ở biên giới, thủ tướng Ấn Độ đến Thiên Tân tham dự hội nghị thượng đỉnh SCO từ ngày 31/08 đến 01/09. Tổng thống Nga cũng là thượng khách, thậm chí ông Putin còn ở lại lâu hơn để dự lễ duyệt binh mừng chiến thắng Thế Chiến II, được tổ chức rầm rộ ở Bắc Kinh ngày 03/09. Một hình ảnh khác, mang tính tượng trưng rất lớn, là Ấn Độ, Trung Quốc, Nga dự kiến họp thượng đỉnh ba bên, trong khi cả ba nước đều đang bị Mỹ trừng phạt.
Trong khi tổng thống Donald Trump tự quyết mọi chuyện, chủ tịch « Tập Cận Bình muốn sử dụng hội nghị thượng đỉnh lần này như một cơ hội để cho thấy một trật tự quốc tế hậu Mỹ sẽ trông như thế nào ». Trả lời Reuters, ông Eric Olander, tổng biên tập tổ chức nghiên cứu Dự án Trung Quốc-Nam Bán cầu (The China-Global South Project), nhận định, ông Tập cũng muốn « chứng minh rằng mọi nỗ lực của Nhà Trắng kể từ tháng Một vừa qua nhằm chống lại Trung Quốc, Iran, Nga, và giờ là Ấn Độ đều không đạt được hiệu quả mong muốn ».
SCO vẫn nặng hình thức hơn là thực chất
Từ sáu thành viên ban đầu, chủ yếu là với các nước Trung Á, với mục đích hợp tác về kinh tế, an ninh, Tổ chức Hợp tác Thượng Hải hiện có 10 thành viên thường trực, 16 nước đối tác và quan sát viên. Nhưng cho tới nay, định hướng cụ thể của tổ chức cũng như việc thực hiện vẫn còn khá mơ hồ, thiếu kết quả hợp tác thực chất trong thời gian qua. Ông Manoj Kewalramani, chủ tịch Chương trình Nghiên cứu Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tại Viện nghiên cứu Takshashila ở Bangalore, đánh giá « hiệu quả của SCO trong việc giải quyết các vấn đề an ninh quan trọng vẫn còn rất hạn chế ».
Ví dụ vẫn còn bất đồng giữa các thành viên cốt lõi là Ấn Độ và Pakistan. Hội nghị bộ trưởng Quốc Phòng SCO tại Thanh Đảo, Trung Quốc vào tháng 6 đã không thể thông qua tuyên bố chung vì New Delhi phản đối với lý do bản tuyên bố không đề cập đến vụ tấn công ngày 22/04 khiến 26 du khách Hindu thiệt mạng ở vùng Kashmir thuộc Ấn Độ, vụ việc đã dẫn đến cuộc giao tranh tang thương nhất trong nhiều thập niên qua giữa Ấn Độ và Pakistan. Ngược lại, văn kiện lại đề cập đến tình hình bất ổn ở tỉnh Balochistan của Pakistan, theo cáo buộc của chính quyền Islamabad thì New Dehli thường xuyên can thiệp. Trước đó, ngày 14/06, Ấn Độ đã từ chối cùng với SCO lên án các cuộc tấn công của Israel vào Iran, một thành viên của tổ chức với giải thích là muốn giữ lập trường trung lập.
SCO có thể vượt qua bất đồng để đối phó với « kìm kẹp » Mỹ ?
Tuy nhiên, tình hình thay đổi, ba nước đầu tầu thắt chặt quan hệ vì cùng « bức xúc » về cách hành xử của tổng thống Trump. Thương chiến Mỹ-Trung chưa có hồi kết. Tổng thống Trump lại đe dọa trừng phạt kinh tế Nga vì bế tắc trong đàm phán hòa bình với Ukraina. Ấn Độ bị Washington đánh thuế 50% vì mua dầu lửa của Nga. Chuyên gia Eric Olander cho rằng « có nhiều khả năng (New Delhi) sẽ gạt bỏ tự ái và gác lại những vấn đề của SCO năm nay để duy trì động lực hòa hoãn với Trung Quốc, vốn là ưu tiên hàng đầu của ông Modi hiện nay ».
Nếu được như vậy, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có thể kỳ vọng vào « hình ảnh mạnh mẽ của hội nghị thượng đỉnh » lần này, « một sức mạnh lớn trong việc xây dựng mô hình quan hệ quốc tế mới », theo khẳng định của một quan chức ngoại giao Trung Quốc. Hơn 20 nguyên thủ, thủ tướng tham dự thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải và được Bắc Kinh nhấn mạnh là hội nghị lớn nhất kể từ khi thành lập năm 2021. Chuyên gia Eric Olander kết luận « Hãy nhìn xem BRICS đã làm Donald Trump lo lắng ra sao và đó cũng chính xác là mục đích thành lập Tổ chức Hợp tác Thượng Hải ».
Theo RFI
Comments powered by CComment