Cuộc đua xe điện: Mỹ bị bỏ lại phía sau

Doanh số xe chạy pin đã vượt mốc 1,2 triệu chiếc vào năm ngoái, cao hơn gấp năm lần so với bốn năm trước đó. Doanh số xe hybrid (lai xăng-điện) cũng tăng gấp ba lần.

Xe chạy pin chiếm 10% tổng doanh số bán xe trên toàn thị trường trong tháng Tám - một mức cao kỷ lục mới, theo công ty S&P Global Mobility.

Và theo cập nhật mới, các hãng lớn như General Motors, Ford và Tesla đều báo cáo doanh số xe điện đạt mức kỷ lục trong ba tháng gần đây.

Sự kiện này đánh dấu một điểm sáng trong ngành công nghiệp vốn đang vật lộn với hậu quả từ lãi suất vẫn ở mức cao và sự lo ngại của người mua về lạm phát, thuế quan và nền kinh tế nói chung.

Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng sự bùng nổ này là do làn sóng mua xe trước khi chương trình trợ cấp của chính phủ kết thúc, giúp giảm giá tới 7.500 đô la (gần 200 triệu đồng) cho một số loại xe điện, xe hybrid sạc điện hoặc xe chạy pin nhiên liệu.

Với việc khoản tín dụng thuế này kết thúc vào cuối tháng Chín, các nhà sản xuất ô tô đang dự báo đà tăng trưởng sẽ đảo ngược.

"Đây vẫn sẽ là một ngành công nghiệp sôi động, nhưng quy mô sẽ nhỏ hơn, nhỏ hơn nhiều so với những gì chúng tôi nghĩ," Giám đốc điều hành Ford Jim Farley phát biểu tại một sự kiện hôm 30/9.

"Tôi dự báo nhu cầu xe điện sẽ giảm mạnh," Giám đốc tài chính General Motors Paul Jacobson phát biểu tại một hội nghị vào tháng trước, đồng thời nói thêm rằng sẽ mất thời gian để xem người mua sẽ quay trở lại nhanh như thế nào.

Ngay cả với những bước tiến gần đây, Mỹ, thị trường ô tô lớn thứ hai toàn cầu, vẫn nổi lên là một quốc gia chậm chân về doanh số bán xe điện so với phần lớn các quốc gia còn lại trên thế giới.

Ví dụ, tại Vương quốc Anh, doanh số bán xe điện và xe hybrid chiếm gần 30% doanh số bán xe mới vào năm ngoái, theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), trong khi ở châu Âu, mặt hàng này chiếm khoảng một phần năm doanh số.

Tại Trung Quốc, thị trường ô tô lớn nhất thế giới, doanh số bán những chiếc xe này chiếm gần một nửa tổng doanh số vào năm ngoái, theo IEA, và dự kiến ​​sẽ chiếm đa số trong năm nay.

Tỷ lệ tiêu thụ ở một số quốc gia khác, như Na Uy và Nepal, thậm chí còn cao hơn.

Xe điện (EV) có xu hướng chiếm tỷ trọng nhỏ hơn trong doanh số bán hàng ở Mỹ Latinh, châu Phi và các khu vực khác của châu Á - nhưng tốc độ tăng trưởng ở những nơi này đang lên nhanh.

Sự khác biệt về chính sách

Các nhà phân tích cho rằng, việc áp dụng xe điện ở Mỹ bị chậm lại do sự hỗ trợ từ chính phủ dành cho ngành này còn yếu hơn so với các nơi khác. Điều này đã hạn chế các loại trợ cấp, chương trình đổi xe cũ lấy xe mới, và các quy định từng giúp ngành công nghiệp xe điện phát triển mạnh ở những nơi như Trung Quốc, Vương quốc Anh và châu Âu.

Cựu Tổng thống Joe Biden đã thúc đẩy mạnh mẽ việc chuyển đổi sang xe điện, đặt mục tiêu xe điện chiếm một nửa tổng doanh số bán xe tại Mỹ vào năm 2030.

Chính quyền của ông đã thắt chặt các quy định về khí thải, thúc đẩy nhu cầu thông qua việc mua sắm cho các đội xe của chính phủ, thúc đẩy các nhà sản xuất ô tô đầu tư bằng các khoản vay và trợ cấp cho các khoản đầu tư vào xe điện, chi hàng tỷ đô la để xây dựng các trạm sạc và mở rộng khoản tín dụng thuế 7.500 đô la như một sự hấp dẫn đối với người mua.

Những người ủng hộ coi những nỗ lực này, ở một mức độ nào đó, là một yêu cầu bắt buộc về cạnh tranh. Họ cảnh báo rằng nếu không có những điều này, các nhà sản xuất ô tô Mỹ có nguy cơ thua kém các đối thủ từ Trung Quốc và các quốc gia khác.

Nhưng Tổng thống Donald Trump, người gần đây đã gọi biến đổi khí hậu là một "trò bịp bợm", đã đẩy nhanh việc loại bỏ nhiều biện pháp đó, bao gồm cả khoản tín dụng 7.500 đô la, với lý do rằng các điều này đang ép buộc người dân mua những chiếc xe mà đáng lẽ họ không muốn.

"Ý chúng tôi là... các vị sẽ không bị buộc phải sản xuất tất cả những chiếc xe đó," ông phát biểu khi ký một dự luật nhằm loại bỏ các quy tắc của California, vốn yêu cầu ngừng bán xe chạy xăng hoàn toàn vào năm 2035 tại bang này.

"Các vị có thể sản xuất chúng, nhưng điều đó sẽ tùy thuộc vào thị trường, do thị trường đánh giá."

Xe điện đã trở nên dễ mua hơn ở Mỹ trong những năm gần đây, nhưng vẫn đắt hơn so với các loại xe chạy bằng xăng tương đương.

Và các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc như BYD, vốn đã nhanh chóng thâm nhập vào các thị trường khác nhờ giá thấp, đã bị loại khỏi thị trường Mỹ do mức thuế quan cao nhắm vào ô tô sản xuất tại Trung Quốc, được cả ông Biden lẫn ông Trump ủng hộ.

Tính đến tháng Tám, giá giao dịch trung bình của một chiếc xe điện tại Mỹ là hơn 57.000 đô la, theo công ty nghiên cứu ngành ô tô Kelley Blue Book, cao hơn khoảng 16% so với mức trung bình của tất cả các loại xe.

Chiếc xe chạy bằng pin rẻ nhất được chào bán, Nissan Leaf, có giá khoảng 30.000 đô la. Để so sánh, có thể tìm thấy một số mẫu xe có giá dưới 27.000 đô la tại Vương quốc Anh.

Các nhà phân tích nói hành động tiếp theo của người mua phụ thuộc vào cách các nhà sản xuất ô tô định giá trong những tháng tới, khi họ không chỉ phải đối mặt với việc chấm dứt tín dụng thuế mà còn cả thuế quan đối với ô tô nước ngoài và một số phụ tùng ô tô mà ông Trump đã áp dụng vào mùa xuân này.

Tuần này, Hyundai cho hay họ sẽ bù đắp khoản tín dụng thuế bị mất bằng cách giảm giá cho dòng xe điện Ioniq. Tuy nhiên, Tesla cho biết chi phí trả hàng tháng của một số xe sẽ tăng.

Stephanie Brinley, phó giám đốc của công ty S&P Global Mobility, nói rằng mình không kỳ vọng sẽ thấy nhiều công ty làm theo Hyundai, do áp lực từ thuế quan.

Mặc dù một số người mua có thể vẫn lựa chọn xe điện, nhưng "năm tới sẽ rất khó khăn", bà cảnh báo, đồng thời nhấn mạnh rằng công ty của bà dự báo doanh số bán ô tô nói chung sẽ giảm khoảng 2% vào năm 2026.

"Đã đủ khó khăn nếu bạn chỉ phải đối phó với các loại thuế quan mới, nhưng với cả thuế quan mới lẫn việc ưu đãi bị loại bỏ, thì đây chính là tác động kép."

Các nhà sản xuất ô tô đã và đang giảm dần đầu tư vào xe điện.

Các nhà nghiên cứu cho rằng những thay đổi chính sách của ông Trump có thể làm suy giảm đầu tư hơn nữa.

"Đây là một đòn giáng mạnh vào ngành xe điện - không thể nào tránh trược," Katherine Yusko, nhà phân tích nghiên cứu tại Dự án An ninh Mỹ, bình luận.

"Các khoản trợ cấp ban đầu là một cách để cân bằng sân chơi, và giờ đây khi chúng không còn nữa, Mỹ có rất nhiều việc phải giải quyết."

Tuy nhiên, bà Brinley cho hay mình chưa vội vàng kết luận rằng Mỹ đã bị tụt hậu trong một ngành mà các công nghệ thay thế vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm.

"Liệu [xe điện] có thực sự là lựa chọn đúng đắn không?" bà đặt vấn đề.

"Nói rằng chúng ta đang tụt hậu đồng nghĩa với việc đây là giải pháp duy nhất và tốt nhất, và tôi nghĩ còn hơi sớm để kết luận như vậy."

Theo BBC