Nghe Trump phát biểu, cử tọa sáu năm trước bật cười, còn giờ thì im lặng

Với những người ủng hộ, đây là Trumpism (một từ chỉ phong cách chính trị, hệ tư tưởng và chiến lược của ông Trump) trần trụi; còn với giới chỉ trích, đó là Trumpism đã mất kiểm soát.

Trong gần một tiếng đồng hồ, ông lần lượt công kích đối thủ lẫn ý tưởng của họ, như thể đang dạo một vòng quanh thế giới để "hạ gục" từng mục tiêu. Ông bắt đầu từ quê nhà, ca ngợi nước Mỹ và chính bản thân mình.

Ông Trump nói nước Mỹ đang sống trong "thời kỳ hoàng kim" và lặp lại tuyên bố gây tranh cãi rằng ông đã tự mình chấm dứt bảy cuộc chiến. Theo ông, đây là một thành tích xứng đáng đạt giải Nobel Hòa bình.

Nhưng rồi tổng thống quay sang chỉ trích luôn nhà tổ chức.

Ông nói Liên Hợp Quốc không hề giúp ích gì cho những nỗ lực hòa giải của ông. Ông đặt dấu hỏi về vai trò của tổ chức này: "Liên Hợp Quốc có tiềm năng to lớn nhưng không thể phát huy. Tất cả những gì họ làm là viết những lá thư đầy lời lẽ đao to búa lớn rồi để đấy. Những lời lẽ sáo rỗng không thể chấm dứt chiến tranh."

Ông Trump còn tấn công Liên Hợp Quốc vì những khoản viện trợ cho những người tị nạn muốn nhập cảnh Mỹ:

"Liên Hợp Quốc được lập ra để ngăn chặn các cuộc xâm lăng, chứ không phải kiến tạo hay tài trợ cho việc đó."

Ông thậm chí còn chỉ trích cả chuyện một thang cuốn và chiếc máy nhắc chữ bị hỏng đã làm gián đoạn chuyến thăm và bài phát biểu của ông.

Ở một khía cạnh nào đó, ông có lý. Nhiều nhà phân tích cũng hoài nghi về sự hiệu quả của Liên Hợp Quốc trong việc giải quyết xung đột hiện nay, đặc biệt là trong bối cảnh Hội đồng Bảo an rơi vào tình trạng bế tắc và bộ máy quan liêu trì trệ.

Nhưng ở khía cạnh khác, ông Trump chính là nguyên nhân và cũng là triệu chứng của tình trạng kém hiệu quả đó.

Tổng thống Mỹ tin rằng khủng hoảng toàn cầu chỉ có thể được giải quyết khi những "người đàn ông quyền lực" như ông ngồi lại thương lượng, chứ không phải nhờ các cơ chế đa phương. Dưới thời ông Trump, Mỹ đã cắt giảm phần lớn đóng góp tài chính cho Liên Hợp Quốc, buộc tổ chức này phải thu hẹp nhiều hoạt động nhân đạo khắp thế giới.

Gay gắt nhất có lẽ là đòn công kích của Trump nhằm vào châu Âu. Ông chỉ trích châu lục này vì chuyện đổ tiền vào năng lượng tái tạo và mở cửa biên giới cho làn sóng nhập cư.

"Châu Âu đang gặp rắc rối nghiêm trọng. Họ đã bị một lực lượng di dân bất hợp pháp, chưa từng có tiền lệ, xâm lược… Cả vấn đề nhập cư và những ý tưởng năng lượng tự sát sẽ là dấu chấm hết cho Tây Âu," ông nói.

Điều khiến cả khán phòng thốt lên là khi ông Trump tuyên bố biến đổi khí hậu là "trò lừa vĩ đại nhất được thực hiện trên thế giới" và đang khiến các nước châu Âu phải gánh chi phí năng lượng đắt đỏ khi so với việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch.

Ông đặc biệt công kích chính phủ Anh vì chuyện áp thêm thuế dầu ở Biển Bắc.

"Nếu không thoát ra khỏi cú lừa mang tên năng lượng xanh, đất nước quý vị sẽ thất bại," ông Trump cảnh báo.

"Tôi yêu châu Âu. Tôi yêu người dân châu Âu. Nhưng tôi không thể chịu nổi khi chứng kiến cảnh họ bị tàn phá do chuyện năng lượng và tình trạng nhập cư. Con quái vật hai đầu này cuốn phăng mọi thứ… Vì muốn có sự chuẩn mực về chính trị thành ra quý vị đang hủy diệt di sản của mình."

Câu nói cuối cùng ấy lặp lại những gì ông Trump đã nói vào tuần trước trong chuyến thăm cấp nhà nước tới Anh, khi ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ các giá trị của điều mà ông gọi là "thế giới nói tiếng Anh".

Đằng sau những lời chỉ trích châu Âu của ông Trump là yếu tố văn hóa: ông tin rằng việc nhập cư không kiểm soát đang đe dọa điều mà ông coi là di sản Do Thái – Kitô giáo của châu Âu. Không phải ngẫu nhiên mà chính quyền Trump luôn phô trương màu sắc tôn giáo.

"Hãy bảo vệ tự do tôn giáo," ông nói trước Liên Hợp Quốc, "kể cả tôn giáo bị đàn áp mạnh mẽ nhất thế giới hiện nay – đó là Kitô giáo."

Về chính sách cụ thể, lời cảnh báo đáng chú ý nhất ông Trump đưa ra liên quan đến cuộc chiến Nga - Ukraine. Ông nói việc Tổng thống Putin từ chối kết thúc xung đột đang "khiến Nga mất thể diện". Ông tuyên bố Mỹ sẵn sàng "áp đặt một loạt thuế quan cực mạnh" để chấm dứt đổ máu. Song ông yêu cầu các nước châu Âu phải ngừng mua năng lượng Nga, và khẳng định chỉ vài tuần trước ông đã phát hiện ra việc một số nước vẫn còn nhập khẩu năng lượng từ Nga.

Trên thực tế, Hungary và Slovakia là những khách hàng lớn cuối cùng ở châu Âu còn mua dầu Nga. Giới ngoại giao nhận định ông Trump đang mượn điều này để tránh phải áp đặt trừng phạt thứ cấp lên Ấn Độ và Trung Quốc - hai quốc gia mua khối lượng khổng lồ dầu rẻ từ Nga. Ông Trump cũng nhắc tới hai nước này.

Có lẽ quan trọng hơn bài phát biểu này là bài đăng mạng xã hội ngay sau đó của ông Trump - lần đầu tiên ông khẳng định Ukraine có thể giành lại toàn bộ lãnh thổ.

Việc ông gọi Nga là "con hổ giấy" chứ không phải "cường quốc quân sự thực thụ" chắc chắn sẽ chọc giận Tổng thống Nga Vladimỉ Putin, người vốn rất nhạy cảm trước bất kỳ lời nào ám chỉ Nga không còn là một cường quốc. Giới ngoại giao cho rằng đây là ví dụ mới nhất cho thấy Trump đang dần chuyển sang lập trường phê phán Nga.

Nhưng cũng có những lời cảnh báo rằng đừng vội tin lời ông Trump. Ngay trước đó, ông đã có tâm trạng lạc quan sau khi có cuộc gặp với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky bên lề Liên Hợp Quốc.

Ông Zelensky nói Ukraine có thể giành lại lãnh thổ nếu có sự hỗ trợ của Liên minh châu Âu (EU) và NATO - song hoàn toàn không nhắc tới vai trò của Mỹ. Thực tế những năm qua cho thấy đây là một cuộc chiến tiêu hao kéo dài, và Ukraine khó có thể giành lại đất nếu thiếu sự hậu thuẫn quân sự quy mô lớn từ Washington.

Tóm lại, đây là một Trump nguyên sơ: ca ngợi nước Mỹ và quốc gia dân tộc, công kích chủ nghĩa đa phương và toàn cầu hóa, một dòng chảy ý thức với vô số khẳng định gây tranh cãi.

Sáu năm trước, khán phòng Liên Hợp Quốc bật cười trước những tuyên bố thiếu cơ sở của ông Trump; năm nay, họ hầu như chỉ lắng nghe trong im lặng.

"Mấy chuyện này tôi rất thạo," ông Trump khẳng định với lãnh đạo các quốc gia. "Đất nước của quý vị đang bước tới địa ngục."

Theo BBC