Chúng ta biết gì về thỏa thuận khoáng sản Mỹ-Ukraine?

Chi tiết của thoả thuận đang dần được hé lộ, và hai bên khẳng định rằng họ đã thống nhất một khoản đầu tư vào thăm dò khoáng sản và cách phân chia doanh thu.

Trong một tuyên bố, Hoa Kỳ cho biết bản thoả thuận này "gửi tín hiệu tới Nga" rằng chính quyền Trump "cam kết với một tiến trình hòa bình đặt trọng tâm vào một Ukraine tự do, chủ quyền, và thịnh vượng".

Bản thoả thuận được ký sau hai tháng kể từ cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và ông Zelensky tại Nhà Trắng - sự kiện đã biến thành một cuộc đấu khẩu công khai giữa hai nhà lãnh đạo - làm dấy lên lo ngại rằng Mỹ sẽ rút lại các hỗ trợ đối với Ukraine.

Chúng ta biết gì về bản thỏa thuận

Bộ trưởng Kinh tế Ukraine, Yulia Svyrydenko, đã bay tới Washington hôm thứ Tư sau một sự kiện được cho là bước ngoặt trong đàm phán với Bộ trưởng Tài chính Mỹ, ông Scott Bessent, về vấn đề ký kết thỏa thuận khoáng sản.

Sau lễ ký kết với ông Bessent, bà Svyrydenko đã đăng các điều khoản của bản thoả thuận lên mạng xã hội X.

Bà cho hay thoả thuận bao gồm thiết lập một quỹ để thu hút đầu tư phương Tây vào các dự án khoáng sản, dầu và gas ở Ukraine.

Bà nói rằng các nguồn tài nguyên này vẫn là tài sản của Ukraine và Kyiv sẽ được tự chọn địa điểm khai thác.

Bà cho hay việc hợp tác sẽ bình đẳng, theo tỉ lệ 50/50, và rằng thoả thuận không bao gồm bất kỳ nghĩa vụ trả nợ nào đối với Mỹ.

Mỹ sẽ đóng một vai trò giúp thu hút đầu tư và công nghệ cho các dự án ở Ukraine.

Một phần của thoả thuận nêu Mỹ sẽ cung cấp các khoản viện trợ mới cho Kyiv, có thể bao gồm cả hệ thống phòng không.

Bộ trưởng Kinh tế cho biết thu nhập và đóng góp vào quỹ sẽ không bị hai nước đánh thuế.

Bà Svyrydenko nói rằng bản thoả thuận sẽ cần được các nhà làm luật Ukraine phê chuẩn.

Bà viết rằng thoả thuận này thừa nhận các đóng góp của Ukraine đối với an ninh toàn cầu, và cám ơn tất cả những người đã làm trung gian để đạt được thoả thuận này.

Chưa rõ thoả thuận có bao gồm sự đảm bảo về an ninh từ Mỹ - điều mà ông Zelensky đã nỗ lực thúc đẩy để đạt được thông qua các cuộc đàm phán.

Một tuyên bố của Bộ Tài chính Mỹ viết: "Bất kỳ quốc gia hay cá nhân nào từng trả tiền hoặc tài trợ cho cỗ máy chiến tranh của Nga sẽ không được phép hưởng lợi từ việc tái thiết Ukraine."

Về phía mình, ông Trump nói rằng thoả thuận này là một hình thức hoàn trả cho khoản chi tiêu mà Mỹ đã bỏ ra cho cuộc chiến đến thời điểm hiện tại.

"Biden đã trao cho họ 350 tỷ USD," ông Trump nói trong một cuộc điện thoại gặp gỡ cử tri qua mạng lưới truyền hình NewsNation.

"Chúng tôi đã đạt được một thoả thuận mà về lý thuyết chúng tôi kiếm được nhiều hơn rất nhiều so với khoản 350 tỷ USD đó."

Ông Trump khẳng định rằng Mỹ đã tiêu khoảng 350 tỷ USD viện trợ cho Ukraine trong vô số sự kiện. Nhưng một phân tích của BBC Verify đã kiểm chứng rằng con số thực tế thấp hơn nhiều.

Được hỏi có phải sự hiện diện của Mỹ ở Ukraine có thể cản trở hoạt động của Nga trong khu vực hay không, ông Trump nói "có thể".

Ukraine có những khoáng sản gì?

Kyiv ước tính khoảng 5% "khoáng sản thô quan trọng" của thế giới nằm ở Ukraine.

Trong số này, có khoảng 19 triệu tấn than chì, mà theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Ukraine, đưa quốc gia này trở thành "một trong năm nước dẫn đầu" về cung cấp khoáng sản. Than chì được dùng để chế tạo pin cho các loại xe điện.

Ukraine cũng có trữ lượng lithium dồi dào. Nước này cho hay họ có một lượng lớn kim loại hiếm trên thế giới - một nhóm gồm 17 nguyên tố được sử dụng để sản xuất vũ khí, tua bin gió, thiết bị điện tử và các sản phẩm sống còn khác trong thế giới hiện đại - nhưng các tuyên bố này vẫn còn gây tranh cãi.

Điều này bao gồm khoảng 19 triệu tấn trữ lượng than chì đã được chứng minh, mà cơ quan nhà nước Khảo sát Địa chất Ukraine cho biết khiến quốc gia này "trở thành một trong năm quốc gia hàng đầu" về cung cấp khoáng sản. Than chì được sử dụng để sản xuất pin cho xe điện.

Ngoài ra, một số mỏ khoáng sản của Ukraine đã bị Nga chiếm giữ. Theo bà Svyrydenko, các nguồn tài nguyên trị giá 350 tỷ đô la vẫn còn ở các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng hiện nay.

Cũng có những cảnh báo rằng một thỏa thuận cho phép Hoa Kỳ tiếp cận nguồn tài nguyên khoáng sản khổng lồ của Ukraine không thể xảy ra trừ khi quốc gia này giải quyết vấn đề về mìn chưa nổ.

Người ta ước tính một phần tư diện tích đất của Ukraine bị ô nhiễm do mìn, chủ yếu tập trung ở phía đông đất nước đang bị chiến tranh tàn phá.

Một vấn đề khác là sẽ còn mất một thời gian nữa trước khi bất kỳ ai có thể thấy được lợi ích thực chất từ thỏa thuận này.

"Những nguồn tài nguyên này không nằm trong cảng hay nhà kho; chúng phải được khai thác," Tymofiy Mylovanov, cựu bộ trưởng và là hiệu trưởng trường kinh tế Kyiv, nói với BBC.

Phản ứng của Nga?

Nga vẫn chưa bình luận về thỏa thuận này, nhưng đầu năm nay ông Vladimir Putin đã nói với đài truyền hình Nga rằng ông đã sẵn sàng "cung cấp" các nguồn lực cho các đối tác Hoa Kỳ trong các dự án chung, bao gồm khai thác mỏ ở "các vùng lãnh thổ mới" của Nga - ám chỉ đến các khu vực miền đông Ukraine mà Nga chiếm đóng kể từ cuộc xâm lược toàn diện ba năm trước.

Ông Putin cho biết thỏa thuận tiềm năng giữa Hoa Kỳ và Ukraine về khoáng sản quý hiếm không phải là vấn đề đáng lo ngại và rằng Nga "chắc chắn, tôi muốn nhấn mạnh, có tài nguyên khoáng sản dồi dào hơn so với Ukraine".

"Đối với các vùng lãnh thổ mới, thì cũng như thế. Chúng tôi sẵn sàng thu hút các đối tác nước ngoài đến vùng lãnh thổ được gọi là mới, vùng lãnh thổ lịch sử của chúng tôi, đã được trả lại cho Liên bang Nga," ông nói thêm.

Theo BBC