Zelensky, từ thế giới của tiếng cười đến vận mệnh đất nước oằn vai

Courrier International tuần này dành hồ sơ cho « Nước Pháp quay lại với sự hỗn loạn », L’Express phân tích « Những thông tin bị bóp méo với người Pháp : Nợ, ngân sách, hưu bổng ». Le Nouvel Obs « Mổ xẻ một cuộc khủng hoảng chế độ ». Với sự sụp đổ được báo trước của chính phủ Bayrou và mối đe dọa phong tỏa toàn quốc, nước Pháp rơi vào khủng hoảng chưa từng thấy. Phải chăng đây là dấu hiệu của nền đệ ngũ cộng hòa đang xuống dốc, hay là thất bại của chính giới không thể sáng tạo ra một cung cách quản trị mới ? The Economist chạy tít trang nhất « Cực hữu châu Âu đe dọa nền kinh tế như thế nào ».

Ukraina, tuyến đầu bảo vệ châu Âu

Xã luận của Le Point khẳng định « Ukraina cũng là chúng ta ». Phóng viên Le Point sau chuyến đi dài hơn 24 tiếng đồng hồ bằng xe lửa từ Ba Lan, nhắc nhở trước chiến tranh Kiev chỉ cách Paris hơn ba giờ bay. Volodymyr Zelensky không sai khi nói rằng Ukraina là trung tâm châu Âu, ông khẳng định « không còn những cuộc chiến tranh xa xôi ». Tầm bắn hỏa tiễn đã thu hẹp không gian, khoảng cách chỉ còn nằm trong tâm trí người Tây Âu. Zelensky nhấn mạnh « Một Ukraina hùng mạnh là bảo đảm an ninh cho châu Âu ».

Các nhà báo Pháp nhận xét, Volodymyr Zelensky là một nhân vật đáng nể, ngay cả khi cúi đầu khiêm tốn vẫn toát lên một sức mạnh hiếm thấy. Tổng thống Ukraina chỉ ngủ khoảng năm tiếng đồng hồ một ngày, nhưng thường xuyên tập thể dục. Đành rằng thời thế tạo anh hùng, nhưng khó thể không nghĩ đến định mệnh của con người đến từ thế giới của tiếng cười, nay gánh trên vai bi kịch của một phương Tây thất thường.

Trả lời câu hỏi đầu tiên liên quan đến câu nói của Georges Clémenceau trong Đệ nhị Thế chiến « Người chiến thắng là người tin rằng mình không thể chiến bại, lâu hơn đối thủ 15 phút đồng hồ », Zelensky khẳng định là Ukraina không hề thất bại. Quân đội thứ nhì thế giới tràn qua để tiêu diệt đất nước, lịch sử và bản sắc của Ukraina, nhưng toàn quốc đã đứng dậy kháng chiến ngay từ những giờ phút đầu tiên. Nước Nga rộng lớn, nhưng « Ukraina chiến đấu để bảo vệ thế giới văn minh », cũng rất rộng lớn. Vấn đề là phương Tây trụ lại được lâu như Ukraina đang làm. Ông đặt châu Âu và Hoa Kỳ trước thách thức cần kiên trì lâu hơn Nga.

Theo Zelensky, áp lực quốc tế hiện vẫn chưa đủ để Putin lùi bước, ông ta vẫn còn rủng rỉnh tiền bạc. Về một số người châu Âu vội vã muốn giao hẳn cho Nga phần đất Donbass đang còn thoát khỏi tay Putin, Zelensky nhắn gởi : « Với những ai coi đây chỉ là vấn đề lãnh thổ, tôi xin nói, hãy nhìn mảnh đất này, đó là quê hương, nhà cửa của ai đó. Là mồ mả cha ông, tổ tiên họ ; nơi có trường học và trẻ em. Mảnh đất này đã được ghi chép trong sử sách Ukraina, những cuốn phim đã được quay, những bài thơ được viết ra ». Tổng thống Ukraina cũng không loại trừ giải pháp như trên bán đảo Triều Tiên. Tuy nhiên « kịch bản Triều Tiên » không thể áp dụng hoàn toàn : dân số Bắc Triều Tiên chỉ 20 triệu, còn Nga đến 140 triệu, và mối đe dọa từ Kremlin lớn hơn gấp mười lần.

Chia tay nhà lãnh đạo - ở nơi cách đây ba năm rưỡi khi bom đạn Nga bắt đầu rơi xuống, ông đã cho quay video trực tiếp khẳng định chính phủ vẫn hiện diện đầy đủ với quyết tâm bảo vệ Tổ quốc - còn lại nơi các nhà báo Pháp là cảm giác gần gũi và cảm thông. Kiev đang ở tuyến đầu của thế giới này, nơi guồng quay lịch sử với những hỗn loạn và bạo tàn lại bắt đầu. 

An ninh : Phương Tây còn tranh cãi, Kiev tự vệ bằng « Hồng Hạc »

Vấn đề bảo đảm an ninh cho Ukraina sau ngưng bắn – dù còn xa vời - là chủ đề chính cuộc họp của « liên minh tình nguyện » ở Paris hôm 04/09. L’Express dẫn lời chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen, cho biết đã có lộ trình rõ ràng và được sự đồng ý của Nhà Trắng. Nhưng phải chăng bà đã quá lạc quan ?

Bởi vì trên thực tế Donald Trump không cam đoan gì nhiều. Từ chối gởi quân, ông chỉ muốn cung cấp cho Kiev phương tiện giám sát và tình báo, thậm chí tham gia bảo vệ không phận – như vậy cần phải thiết lập radar trên mặt đất và có sự hiện diện của phi cơ Mỹ. Tuy nhiên liệu có tin được lời hứa của Trump, khi những viên chức xung quanh ông trong đó có bộ trưởng quốc Peter phòng luôn phản đối mọi sự tham dự của Mỹ trong thời hậu chiến ?

Và một lần nữa tổng thống Mỹ có thể chiều ý Putin, vốn hoàn toàn không muốn phương Tây có mặt ở Ukraina. Ý thức được nguy cơ này, Kiev có sự chọn lựa khác triệt để hơn : Hỏa tiễn Flamingo (Hồng Hạc) mới ra đời, với tầm bắn 3.000 km, có thể tấn công tận Matxcơva. Chuyên gia Michel Goya đánh giá nếu được sản xuất hàng loạt, « sẽ có tác dụng răn đe tương tự như một lực lượng nguyên tử nho nhỏ, mà không có những bất tiện về tâm lý và chính trị ».

Đan Mạch, nước NATO đầu tiên cho Ukraina sản xuất vũ khí trên đất mình

Courrier International trích dẫn báo chí Đan Mạch cho biết chính phủ nước này đã chính thức mời công ty Fire Point của Ukraina đặt trụ sở để sản xuất nhiên liệu cho hỏa tiễn tầm xa Flamingo. Bộ trưởng quốc phòng Troels Lund Poulsen khi loan báo tin trên hôm 03/09 xác nhận « Chúng ta đã bước sang một bước quan trọng trong việc hỗ trợ Ukraina ». Nếu mọi việc ổn thỏa, từ tháng 12 Fire Point sẽ bắt đầu sản xuất « ở cách căn cứ không quân Skrydstrup chỉ vài trăm mét ». Việc sản xuất một phần vũ khí ở xa những trận oanh tạc của Nga là một sự đột phá lớn đối với Kiev.

Lập tức Nga lên tiếng đe dọa Đan Mạch có nguy cơ bị coi là « trực tiếp tham chiến ở Ukraina ». Nhiều chuyên gia lo ngại Kremlin sẽ trả đũa vương quốc bằng gián điệp, phá hoại và các dạng tấn công đa diện khác. Nhưng an ninh đã được giữ ở mức tối đa ở căn cứ Skrydstrup, nơi có nhiều chiến đấu cơ F-35 do Mỹ sản xuất, nên cư dân khu vực này chẳng phải lo lắng gì hơn. Theo một thăm dò cuối tháng Tám, 47 % người Đan Mạch được hỏi cho biết ủng hộ ý tưởng để cho Ukraina sản xuất vũ khí tại nước mình, chỉ có 20 % phản đối.

Hội nghị Thiên Tân cho thấy tầm cỡ thiệt hại mà Trump gây ra cho nước Mỹ

Về hội nghị Tổ chức Hợp tác Thượng Hải vừa qua, The Economist mỉa mai, muốn biết cái giá phải trả cho sự hà hiếp của Trump, hãy đếm số nhà lãnh đạo các nước đổ xô đến Trung Quốc. Không phải tại Washington hay trụ sở Liên Hiệp Quốc ở New York, mà tại Thiên Tân, hơn 20 tổng thống, thủ tướng họp lại. Một trật tự mới đang dần hình thành.

Không chỉ các nhà độc tài như Vladimir Putin hay Kim Jong Un, mà cả người đứng đầu các quốc gia có xu hướng nghiêng về phương Tây như Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ. Đặc biệt Ấn Độ đang rất tức giận vì bị Mỹ áp thuế nặng nề và lại ủng hộ kẻ thù Pakistan. Khi chính quyền Trump theo đuổi chiến tranh thương mại với các đối tác, những tội lỗi từ chính sách buôn bán hung hăng và chủ nghĩa tư bản Nhà nước Trung Quốc có vẻ dễ bỏ qua hơn. Ngày càng nhiều quốc gia tìm cách thay thế đồng đô la, và càng ít quốc gia quan tâm đến việc góp sức với Mỹ thực thi các lệnh trừng phạt.

Các vị khách của Bắc Kinh vẫn còn nhiều bất đồng. Ấn Độ phản đối việc tăng cường quân sự sau các cuộc giao tranh biên giới ở Himalaya. Các nước láng giềng của Trung Quốc hẳn đã chứng kiến những hỏa tiễn mới trên các cỗ xe lăn bánh qua quảng trường Thiên An Môn với nhiều cảm xúc lẫn lộn. Tuy nhiên sự hợp tác giữa các chế độ độc tài ngày càng sâu hơn. Để đổi lấy sự ủng hộ của Trung Quốc trong cuộc xâm lăng Ukraine, Nga được cho là sẽ cung cấp cho Bắc Kinh thêm nhiều công nghệ quân sự nhạy cảm nhất của mình, đặc biệt hệ thống phản lực tàu ngầm và phòng không.

Tập Cận Bình cổ vũ cho « đa phương », nhưng phía sau những ngôn từ hoa mỹ là một trật tự quốc tế nghiêng về Trung Quốc, trong đó nước lớn có nhiều quyền hành hơn nước nhỏ. Hiếm thấy nước nào mong muốn một châu Á do Bắc Kinh thống trị. Trong đại lễ của ông Tập, không phải mọi người đều đồng tâm hiệp ý. Tổ chức Hợp tác Thượng Hải khác xa với một liên minh kiểu NATO. Nhưng tập hợp được bằng ấy đối tác có lợi ích khác biệt chứng tỏ sức mạnh của Trung Quốc. Bắc Kinh vẫn chưa lãnh đạo được một trật tự thế giới mới, nhưng sự kiện vừa qua chứng tỏ tầm cỡ những thiệt hại mà ông Trump gây ra cho lợi ích nước Mỹ.

Tổng thống Mỹ 47 : « Kẻ ngốc hữu dụng » của phe độc tài

L’Express phê phán « Donald Trump, kẻ ngốc hữu dụng của các nhà độc tài ». Tuần báo cho rằng cảnh tượng ở Thiên Tân tưởng chừng do AI (trí thông minh nhân tạo) vẽ ra : thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và tổng thống Nga Vladimir Putin tay trong tay đến gặp chủ nhà Tập Cận Bình, rồi cả ba lãnh đạo đại diện một phần ba dân số thế giới và sở hữu vũ khí nguyên tử, cười đùa như những người bạn tâm giao. Họ giễu cợt Donald Trump chăng ?

Putin và Tập phải cảm ơn Trump về những món quà. Được trải thảm đỏ đón tiếp ở Alaska, Putin đạt được mục đích câu giờ với hy vọng rốt cuộc Mỹ chán nản sẽ bỏ rơi Ukraina. Với Bắc Kinh, Trump hoãn việc áp thuế thêm ba tháng, và cho phép nhập khẩu một số chip bán dẫn thiết yếu, mà theo The Economist quyết định này là lợi bất cập hại. Nhất là khi đánh thuế 50 %, Trump đẩy New Delhi vào vòng tay Bắc Kinh, trong khi từ 25 năm qua chiến lược của Hoa Kỳ vẫn là hợp tác với Ấn Độ để chống lại Trung Quốc. Courrier International trích dẫn nhận định của The New York Times : « Chỉ trong một mùa hè, Trump đã phá hoại nhiều thập niên xích gần với Ấn Độ ».

Bị thu hút bởi các nhà độc tài, nhà lãnh đạo MAGA làm yếu đi quyền lực mềm của Mỹ khi thô bạo với các đồng minh, áp thuế lên các nước nghèo, bất chấp luật pháp quốc tế và các giá trị phương Tây. Trump tạo điều kiện cho tham vọng lãnh đạo các nước phương Nam của Bắc Kinh. Tuần báo kết luận, sự hiện diện của Kim Jong Un bên cạnh Tập và Putin trong cuộc duyệt binh càng cho thấy đã đến lúc phương Tây đoàn kết lại.

Trường sinh bất tử : Giấc mơ hão huyền của Tập và Putin

Bên cạnh đó, cuộc nói chuyện riêng giữa Vladimir Putin và Tập Cận Bình bên lề cuộc duyệt binh quy mô hôm 03/09 tại Bắc Kinh vô tình được các camera và micro ghi lại, đã bộc lộ tham vọng trường sinh bất tử và sự kém hiểu biết về khoa học của hai nhà độc tài. Le Point phân tích « Putin và Tập không thể sống đến 150 tuổi dù đang mơ ước ». Libération cuối tuần thẳng thừng hơn với tít bài « Tập và Putin bất tử ? Toi đời thì có ! »

Họ cho rằng có thể bất tử nhờ « cấy ghép liên tục các bộ phận cơ thể » và tiến bộ của công nghệ sinh học. Vladimir Putin nói với Tập Cận Bình, qua cấy ghép có thể cải lão hoàn đồng, còn chủ tịch Trung Quốc trả lời rằng theo một số dự báo thì trong thế ký này con người « có thể sống đến 150 tuổi ». Trước hết tuần báo đặt vấn đề, chẳng lẽ hai nhà lãnh đạo cường quốc không có gì khác để nói vào thời điểm đó ? Họ dự một cuộc duyệt binh đầy tính biểu tượng nhằm chứng tỏ thế cân bằng mới của thế giới, và lại cùng mơ rằng mình sẽ không bị tử thần mang đi, cứ như là hai bợm nhậu đang tán gẫu. Có lẽ bên các loại vũ khí hủy diệt khi diễu qua đã nhắc nhở họ về cái chết.

Về mặt tâm lý, xưa nay các nhà độc tài vẫn tìm cách kéo dài sự sống vì cho rằng mình đồng nhất với Nhà nước. Lênin, Stalin, Hồ Chí Minh, Mao Trạch Đông, Kim Il Sung, Kim Jong Il…đều muốn sống mãi với hậu thế. Về giải pháp mà Vladimir Putin nêu ra, nhà nghiên cứu Muriel Laffargue của CNRS giải thích, để ghép tạng, phải sử dụng thuốc ức chế miễn dịch để ngăn phản ứng đào thải. Việc cấy ghép chỉ thực hiện nơi bệnh nhân hoặc người bị tai nạn, còn đối với người khỏe mạnh, ghép tạng sẽ làm giảm tuổi thọ vì tác dụng phụ của thuốc ức chế : hệ miễn dịch suy yếu dẫn đến nhiều vấn đề về chuyển hóa và tim mạch, cấy ghép tiếp sẽ càng tồi tệ hơn.

Nhưng lão hóa tạng không phải là nguyên nhân duy nhất gây tử vong. Nhà nghiên cứu Damien Ramel nói thêm, tất cả bộ phận cơ thể đều nối kết với hệ thống thần kinh, nội tiết, máu ; nên có được tạng mới không giúp sống đến 150 tuổi. Người ta có thể chết vì các bệnh liên quan đến tuổi già : thoái hóa thần kinh, teo cơ, xơ vữa động mạch, đau tim...Đã có những thí nghiệm làm chậm lại quá trình lão hóa nơi chuột bằng cách chích các tế bào được lập trình lại vào chuột, nhưng với người thì còn rất nhiều vấn đề không thể giải quyết về lâm sàng.

Theo RFI