Màn phô trương của Trung Quốc và rủi ro từ chính sách thương mại của Trump

Cách đó hàng ngàn dặm, tại Nhà Trắng ở Washington DC, ông Donald Trump đã chú ý theo dõi.

"Họ hy vọng tôi đang xem, và đúng là tôi đang xem," ông nói.

Tổng thống Mỹ không đi sâu vào chi tiết suy nghĩ của mình về buổi lễ hoành tráng trải dài trên Quảng trường Thiên An Môn, ngoài việc nhận xét rằng nó "rất, rất ấn tượng".

Thông điệp từ Trung Quốc – gửi tới ông Trump và cả thế giới – dường như khá rõ ràng.

Một trung tâm quyền lực mới đang hình thành và ngày càng lớn mạnh – trở thành sự lựa chọn thay thế cho trật tự do Mỹ dẫn dắt trong thế kỷ qua.

Những phát biểu của ông Trump trong cuộc gặp tại Phòng Bầu dục với Tổng thống Ba Lan Karol Nawrocki vào hôm 3/9, hầu như không làm sáng tỏ thêm vấn đề.

Chúng là đỉnh điểm của chuỗi suy tưởng vòng vo quen thuộc của tổng thống Mỹ về những sự kiện tại Trung Quốc những ngày qua – pha trộn giữa thái độ mập mờ, sự bực bội và những lo ngại.

Trong một cuộc phỏng vấn podcast hôm 2/9, ông Trump tỏ ra thờ ơ với cuộc duyệt binh, nói rằng ông "không lo ngại" về màn phô trương sức mạnh của Trung Quốc trước sự chứng kiến của ông Putin, lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un và hơn hai chục nguyên thủ khác.

Tuy nhiên, đến tối hôm ấy, ông lại phàn nàn trên mạng xã hội Truth Social rằng Trung Quốc không ghi nhận công lao của Mỹ trong Thế chiến 2.

"Xin hãy gửi lời hỏi thăm trân trọng của tôi tới ông Vladimir Putin và ông Kim Jong-un, khi các ông cùng nhau âm mưu chống lại Hợp chúng quốc Hoa Kỳ," ông viết.

Bỏ qua những thuyết âm mưu, ông Trump vốn có thiện cảm với các cuộc duyệt binh và màn phô diễn sức mạnh quân sự.

Tháng trước, ông đã đón tiếp ông Putin tại Alaska bằng màn bay trình diễn của máy bay ném bom tàng hình và hàng thảm đỏ với hàng loạt chiến đấu cơ Mỹ.

Ông còn có những kỷ niệm đẹp khi tham dự lễ kỷ niệm Ngày Quốc khánh Pháp (Bastille Day) trong nhiệm kỳ đầu. Hai tháng trước, ông cũng tổ chức một cuộc duyệt binh riêng để kỷ niệm 250 năm thành lập Lục quân Mỹ ngay tại Washington.

Khác với màn trình diễn hiện đại, đầy tính công nghệ cao và bước đi đều tăm tắp của Bắc Kinh, cuộc duyệt binh của ông Trump lại mang tính hoài niệm, tôn vinh lịch sử quân sự Mỹ, khi xe tăng Thế chiến 2 và những binh sĩ mặc quân phục thời Cách mạng Mỹ đi bộ chậm rãi dọc Đại lộ Hiến pháp gần Nhà Trắng.

Đó là một sự kiện đậm chất hoài cổ, phù hợp với khẩu hiệu "Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại" của ông Trump và chính sách kinh tế mang màu sắc chủ nghĩa trọng thương thế kỷ 19 – thời kỳ mà ông đã nhiều lần khẳng định là lúc nước Mỹ ở đỉnh cao.

Tất nhiên, cuộc duyệt binh của Trung Quốc – dù ngập tràn vũ khí tương lai – cũng lồng ghép một thông điệp lịch sử: nỗ lực của chính quyền cộng sản nhằm khẳng định vai trò lớn hơn trong việc đánh bại phát xít và chủ nghĩa đế quốc trong Thế chiến 2.

Nếu cuộc chiến ấy khởi đầu cho thứ gọi là "thế kỷ Mỹ", Bắc Kinh có lẽ đang hy vọng rằng sự công nhận mới về vai trò của mình sẽ mở đường cho một tương lai do Trung Quốc kiến tạo.

"Đó là bước đi đầu tiên trong nỗ lực phối hợp nhằm viết lại luật chơi," ông Richard Wilkie, bộ trưởng Cựu chiến binh trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, nhận xét. "Và bạn bắt đầu làm việc đó bằng cách viết lại lịch sử."

Ông nói thêm rằng trên thực tế, các lực lượng dân tộc chủ nghĩa Trung Quốc và quân đội Mỹ mới đóng vai trò chủ chốt trong việc đánh bại Nhật Bản tại châu Á, chứ không phải quân cộng sản.

Tuy nhiên, duyệt binh không phải là hình ảnh đáng lo ngại duy nhất phát đi từ Trung Quốc trong tuần này đối với những nhà hoạch định chính sách Mỹ đang muốn duy trì trật tự quốc tế do Washington dẫn dắt.

Hôm 1/9, ông Tập và ông Putin đã hội đàm cùng Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tại một hội nghị kinh tế ở Thiên Tân – dấu hiệu cho thấy quan hệ lạnh nhạt lâu nay giữa Trung Quốc và Ấn Độ có thể đang ấm dần lên, phần lớn do sức ép từ chính sách thuế quan của ông Trump – thứ vốn đã giáng đòn mạnh vào cả hai nước.

Quan điểm "Nước Mỹ trước hết" trong thương mại toàn cầu của ông Trump đã làm đảo lộn các mối liên kết kinh tế và chính trị toàn cầu.

Và mối thân tình mới nổi giữa lãnh đạo Trung Quốc, Nga và Ấn Độ mang đến một minh chứng rõ ràng rằng một số mảnh ghép lớn trong bức tranh địa chính trị đang dần xích lại gần nhau, tạo ra một tình thế đầy thách thức, nhưng không hề khó đoán.

Ông Trump, dĩ nhiên, coi thuế quan là một phần không thể thiếu trong kế hoạch bảo vệ ngành công nghiệp Mỹ và tạo nguồn thu mới cho chính phủ liên bang. Nếu phải trả giá về mặt ngoại giao, có lẽ ông chấp nhận, ít nhất là vào lúc này.

"Người Hàn Quốc, Nhật Bản, Philippines, Việt Nam đều hiểu rằng mối đe dọa thật sự không phải là vài trục trặc trong quan hệ thương mại với Mỹ," ông Wilkie, đồng chủ tịch phụ trách An ninh Mỹ tại Viện Chính sách Đối ngoại Nước Mỹ Trước hết - một tổ chức nghiên cứu theo đường lối ông Trump, nói.

"Mối đe dọa chính là sức mạnh quân sự đang lớn dần của Trung Quốc."

Ông Trump cũng thường tỏ ra dửng dưng trước các xung đột và vấn đề ở những nơi cách xa Mỹ, thay vào đó tập trung vào một "phạm vi ảnh hưởng" bao gồm những khu vực gần hơn như Greenland, Panama hay Canada.

Tuy vậy, nguy cơ đối với ông Trump là các hành động thương mại bao quát của ông có thể mang lại toàn rủi ro và không có chút phần thưởng.

Ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy chế độ thương mại mới do Mỹ dẫn dắt có thể bị chính hệ thống tư pháp Mỹ tháo dỡ trong thời gian tới.

Hôm 29/8, một tòa phúc thẩm của Mỹ đã phán quyết rằng nhiều sắc thuế của ông Trump dựa trên cách diễn giải sai luật liên bang.

Ông Trump khẳng định sẽ đưa vụ việc lên Tòa án Tối cao Mỹ, nhưng dù các thẩm phán bảo thủ chiếm đa số tại đây thường đứng về phía ông, họ cũng không ít lần tỏ thái độ dè dặt với các tổng thống tự ý ban hành những chính sách lớn mà không có sự phê chuẩn rõ ràng của Quốc hội.

Không có gì đảm bảo tòa sẽ ủng hộ cách diễn giải rộng rãi về quyền lực tổng thống của ông Trump.

Trong lĩnh vực thương mại, ông Trump đã chọn đi theo con đường riêng – đưa nước Mỹ rẽ sang một hướng mới đầy kịch tính và tạo ra những đồng minh quốc tế mới chỉ trong vài tháng.

Đó là một chiến thuật đầy tham vọng ông Trump từng khẳng định sẽ một lần nữa đưa Mỹ tới thời kỳ hoàng kim. Tuy nhiên, những sự nguy hiểm, dù là đến từ cuộc duyệt binh ở quảng trường Thiên An Môn hay từ tòa án Mỹ, vẫn là rất thật.

Theo BBC