Ông Trump có đủ thẩm quyền tấn công Iran không?

Dân biểu Cộng hòa Thomas Massie viết trên X rằng các cuộc tấn công "không hợp hiến" và một Dân biểu Cộng hòa khác là Warren Davidson đã viết "thật khó để hình dung ra một lý lẽ hợp hiến".

Nhưng Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson - người thuộc Đảng Cộng hòa - đã bảo vệ tổng thống, nói rằng ông "đánh giá rằng mối nguy hiểm sắp xảy ra lớn hơn khoảng thời gian cần Quốc hội ra quyết định" và rằng "các hành động quân sự tương tự dưới thời tổng thống của cả hai đảng đã xảy ra trong quá khứ".

BBC Verify đã hỏi các chuyên gia pháp lý liệu hành động của ông Trump có phù hợp với Hiến pháp hay liệu ông có nên tham khảo ý kiến ​​của Quốc hội trước hay không.

Hiến pháp nói gì về hành động quân sự?

Có hai phần của hiến pháp Mỹ liên quan ở đây: Điều 1 và Điều 2.

Điều 1 nêu rõ khả năng "tuyên chiến" là một trong những quyền hạn của Quốc hội.

Tuy nhiên, Điều 2 - nêu rõ quyền hạn của tổng thống - nhấn mạnh "tổng thống sẽ là Tổng tư lệnh Quân đội" và các nguồn tin tại Nhà Trắng đã nói với BBC rằng họ coi đây là lý do chính đáng cho các cuộc tấn công vào Iran.

Các chuyên gia về hiến pháp cho hay Điều 2 trao cho tổng thống thẩm quyền sử dụng vũ lực quân sự trong một số trường hợp nhất định.

Các trường hợp này không được nêu rõ trong hiến pháp - nhưng sau đó đã được giải thích là bao gồm "các cuộc tấn công thực tế hoặc dự kiến" hoặc "thúc đẩy các lợi ích quốc gia quan trọng khác", theo các chuyên gia tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại.

Những lợi ích này có thể gồm cả việc ngăn chặn phổ biến vũ khí hạt nhân - mà chính quyền Trump khẳng định là lý do chính đáng để họ tấn công Iran.

Bốn chuyên gia về hiến pháp nói với BBC Verify rằng ông Trump có một số thẩm quyền trong những trường hợp này để ra lệnh tấn công quân sự.

"Câu trả lời ngắn gọn là có, ông ấy có thẩm quyền ở đây," Claire Finkelstein, giáo sư tại Trường Luật, Đại học Pennsylvania, cho hay.

"Có một thông lệ lâu đời là các tổng thống tham gia vào các hoạt động quân sự biệt lập mà không cần sự chấp thuận của Quốc hội".

Một chuyên gia hiến pháp khác, Jessica Levinson tại Đại học Loyola Marymount, nói tổng thống có thẩm quyền hạn chế trong việc cho phép các cuộc không kích miễn là "không bắt đầu giống như một cuộc chiến tranh và không có định nghĩa rõ ràng về thời điểm điều đó xảy ra".

Tuy nhiên, Andrew Rudalevige, giáo sư chính trị tại Cao đẳng Bowdoin, nói với BBC Verify rằng ông không tin ông Trump có thẩm quyền để phát động các cuộc không kích mới nhất vì không có "một cuộc tấn công bất ngờ nào cần phải đẩy lùi"

Mặc dù Điều 1 trao cho Quốc hội quyền tuyên chiến, nhưng điều khoản này hiếm khi được sử dụng.

Lần cuối cùng Quốc hội viện dẫn quyền này là vào năm 1942 sau khi Nhật Bản ném bom Trân Châu Cảng trong Thế chiến II. Trước thời điểm đó, quyền này chỉ được sử dụng 10 lần kể từ năm 1812.

Và các chuyên gia cũng cho hay việc các tổng thống sử dụng thẩm quyền của mình để ra lệnh cho các hành động quân sự mà không được Quốc hội chấp thuận ngày càng phổ biến hơn.

John Bellinger, cố vấn pháp lý tại Nhà Trắng dưới thời Tổng thống George W Bush, nói:

"Trong nhiều thập kỷ qua, Quốc hội ngày càng chấp thuận việc tổng thống sử dụng vũ lực quân sự cho nhiều mục đích khác nhau mà không cần sự cho phép của Quốc hội".

"Quốc hội và các tòa án trên thực tế đã vô hiệu hóa yêu cầu phải có tuyên bố chiến tranh," Jonathan Turley, một chuyên gia hiến pháp phe bảo thủ, bình luận với BBC Verify.

Những tổng thống khác đã làm gì?

Tổng thống Barack Obama đã cho phép không kích Libya mà không cần xin phép Quốc hội và chính quyền của ông đã biện minh theo Điều 2, giống như trường hợp nhiệm vụ tiêu diệt Osama Bin Laden ở Pakistan năm 2011.

Và trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump đã ra lệnh giết sĩ quan quân đội Iran Qasem Soleimani mà không có sự chấp thuận của Quốc hội.

Tổng thống thuộc Đảng Dân chủ Bill Clinton đã tiến hành các cuộc không kích ở vùng Balkan vào những năm 1990 mà không có sự chấp thuận trước, và gần đây hơn, ông Joe Biden đã làm điều tương tự khi tấn công các mục tiêu của Houthi ở Yemen cũng như ở Syria trong nhiệm kỳ của mình.

"Quyền hạn này đã được các tổng thống sử dụng nhiều lần trong suốt lịch sử của chúng ta. Lịch sử và tiền lệ ủng hộ Trump trong hành động này", ông Turley nhận định.

Chủ tịch Hạ viện Johnson đã dẫn các ví dụ của các chính quyền trước đây nhằm bảo vệ ông Trump, nói rằng: "Các tổng thống của cả hai đảng đều hành động với cùng một quyền chỉ huy theo Điều 2."

"Tổng thống Obama đã tiến hành chiến dịch ném bom Libya trong tám tháng để lật đổ chế độ ở đó. Tôi chưa bao giờ nghe một đảng viên Dân chủ nào phản đối bất kỳ điều gì trong số đó, và đột nhiên bây giờ, họ lại nổi giận."

Những luật khác thì sao?

Những người chỉ trích các cuộc tấn công của ông Trump vào Iran cũng chỉ ra Đạo luật Quyền lực Chiến tranh - được thông qua vào năm 1973 sau khi Mỹ rút khỏi Chiến tranh Việt Nam - nhằm hạn chế khả năng tiến hành chiến tranh của tổng thống mà không cần tham khảo ý kiến ​​Quốc hội trước.

Mặc dù cho phép tổng thống sử dụng vũ lực mà không cần sự chấp thuận của Quốc hội trong các trường hợp khẩn cấp, nhưng đạo luật này nêu rõ rằng "trong mọi trường hợp nếu có thể thì phải tham vấn ​​Quốc hội trước khi đưa Lực lượng vũ trang Hoa Kỳ vào các cuộc chiến".

"Có vẻ như Tổng thống Trump không tuân thủ yêu cầu này," ông Bellinger nói.

"Dựa trên các báo cáo cho đến nay, có vẻ như Tổng thống Trump thực sự không tham vấn thực tế với Quốc hội mà chỉ đơn giản là thông báo cho một số nhà lãnh đạo Đảng Cộng hòa".

Truyền thông Mỹ đưa tin rằng Lãnh đạo phe thiểu số tại Thượng viện thuộc Đảng Dân chủ Chuck Schumer đã được gọi báo khoảng một giờ trước khi các cuộc tấn công bắt đầu nhưng không cung cấp nhiều thông tin chi tiết.

Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt đã viết trên X rằng chính quyền đã thực hiện "các cuộc gọi xã giao lưỡng đảng tới lãnh đạo Quốc hội" và đã nói chuyện với Thượng nghị sĩ Schumer trước các cuộc tấn công.

Nghị quyết cũng nêu rõ rằng Quốc hội phải được thông báo trong vòng 48 giờ sau khi hành động quân sự diễn ra.

Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth cho biết sau các cuộc tấn công vào Iran rằng Quốc hội "đã được thông báo sau khi các máy bay đã an toàn rời đi" và rằng họ "tuân thủ các yêu cầu thông báo của Đạo luật Quyền hạn Chiến tranh".

Theo BBC