Vụ án Phúc Sơn: Vai trò của 'lãnh đạo cấp trên' và số phận ông Võ Văn Thưởng

Ông Võ Văn Thưởng được Trung ương Đảng đồng ý cho thôi các chức vụ trong Đảng và Nhà nước, bao gồm chức chủ tịch nước, vào tháng 3/2024.

Thông báo của Đảng khi đó nói rằng ông Thưởng "đã vi phạm Quy định về những điều đảng viên không được làm, Quy định về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là ủy viên Bộ Chính trị, ủy viên Ban Bí thư, ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng".

Việc ông Thưởng, ủy viên trẻ nhất của Bộ Chính trị và lúc bấy giờ được đánh giá có tiền đồ xán lạn - đột ngột rời chính trường là một "cơn địa chấn chính trị".

Ông Thưởng sau đó đã rút lui và không nhận bất cứ hình thức kỷ luật chính thức nào. Đây được xem là cách mà Đảng cho các lãnh đạo cấp cao - gồm cả các ủy viên Bộ Chính trị và lãnh đạo chủ chốt - "hạ cánh an toàn", rút lui trong danh dự.

Nhưng đó là thời Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cầm quyền, tới thời của Tổng Bí thư Tô Lâm, mọi chuyện dường như đổi khác.

Tới ngày 20/11/2024, ông Thưởng lại bị Bộ Chính trị "điểm danh", đưa ra chi tiết cụ thể hơn về sai phạm so với thông cáo hồi tháng 3.

Cụ thể, thông báo của Đảng đã chỉ rõ ông Thưởng mắc khuyết điểm trong thời gian ông nắm giữ cương vị ủy viên Trung ương Đảng, bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi nhiệm kỳ 2010-2015, ủy viên Bộ Chính trị, trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, thường trực Ban Bí thư, chủ tịch nước.

Thời điểm ông Thưởng thôi chức vào tháng 3/2024, nhiều nhà quan sát đã đánh giá rằng sai phạm của ông được cho là diễn ra vào giai đoạn ông đang làm bí thư tỉnh Quảng Ngãi, từ năm 2011-2014.

Nhưng thông báo tháng 11/2024 cho thấy vi phạm của ông Thưởng có tính xuyên suốt, thời gian làm bí thư Quảng Ngãi chỉ là điểm khởi đầu và kéo dài cả trong thời gian ông giữ các cương vị thuộc hàng cao nhất của Đảng và Nhà nước, trong đó có vị trí nguyên thủ quốc gia.

Vụ án xảy ra tại Tập đoàn Phúc Sơn hé lộ những sai phạm về đấu thầu xảy ra ở Quảng Ngãi, trong thời gian ông Thưởng làm bí thư tình này.

Dù vào cuối năm ngoái, ông Thưởng chưa bị Đảng xem xét kỷ luật do đang điều trị bệnh nhưng với những tình tiết trong cáo trạng của vụ án Phúc Sơn, số phận của ông sẽ như thế nào?

Sai phạm của ông Võ Văn Thưởng

Ngay khi ông Võ Văn Thưởng xin thôi chức, đã có những đồn đoán về sự liên quan của ông đối với những sai phạm tại Tập đoàn Phúc Sơn thời gian ông làm bí thư Quảng Ngãi. Tuy nhiên, ở thời điểm tháng 3/2024, thông báo của Đảng khá chung chung, không nêu cụ thể về thời gian xảy ra sai phạm.

Cho tới tháng 11/2024, Đảng mới thông tin thêm quá trình xảy ra vi phạm của ông Thưởng, trong đó có thời gian ông giữ cương vị ủy viên Trung ương Đảng, bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi nhiệm kỳ 2010 - 2015.

Đáng chú ý, vào ngày ông Thưởng bị Quốc hội miễn nhiệm chức vụ chủ tịch nước, ngày 21/3/2024, trang thông tin điện tử Đảng bộ khối các cơ quan tỉnh Nghệ An đã đăng tải bài viết nhan đề Đừng thấy Sóng cả mà ngã niềm tin!, hé lộ nguyên nhân khiến ông Thưởng rời chính trường.

Cụ thể, trang này viết như sau:

"Các báo cáo của Trung ương và đơn của đồng chí Võ Văn Thưởng nêu rõ, thời gian đồng chí Võ Văn Thưởng làm Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi đã không kiểm soát chặt chẽ, để cán bộ dưới quyền vi phạm pháp luật, để một doanh nghiệp mượn danh đảm nhận nhiều dự án, can thiệp công tác cán bộ, làm mất lòng tin trong Nhân dân."

Dù trang này không nêu đích danh tập đoàn nào nhưng kết luận điều tra vụ án Phúc Sơn cho thấy tại Quảng Ngãi, Tập đoàn Phúc Sơn đã trúng thầu và thực hiện nhiều dự án lớn, tiêu biểu như: dự án đường bờ Nam sông Trà Khúc với tổng vốn đầu tư gần 1.000 tỷ đồng (năm 2012), khu đô thị Bàu Giang (3.318 tỷ đồng), khu đô thị công nghiệp Dung Quất (2.000 tỷ đồng) và dự án nhà máy nước Quảng Ngãi (540 tỷ đồng).

Bên cạnh đó, vào năm 2017, Công ty CP Hoàng Thịnh Đạt - một thành viên của Tập đoàn Phúc Sơn - đã chi 145 tỷ đồng để thâu tóm Công ty CP Cấp thoát nước và Xây dựng Quảng Ngãi. Hoàng Thịnh Đạt đang nắm giữ 72,55% vốn điều lệ tại công ty này, trong khi UBND tỉnh Quảng Ngãi giữ 23,36%; phần còn lại thuộc về các cổ đông khác.

Như vậy, có thể thấy "một doanh nghiệp mượn danh đảm nhận nhiều dự án" khả năng cao là Tập đoàn Phúc Sơn.

Bên cạnh đó, trang thông tin Tỉnh ủy Nghệ An còn nhấn mạnh rằng: Ông Võ Văn Thưởng trong thời gian làm bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi "đã không kiểm soát chặt chẽ, để cán bộ dưới quyền vi phạm pháp luật".

Ông Thưởng làm bí thư Quảng Ngãi từ tháng 8/2011 cho đến khi luân chuyển công tác vào tháng 4/2014. Xét về mặt Đảng, ông là người có vị trí cao nhất tại Quảng Ngãi trong khoảng thời gian này.

Các quan chức tỉnh Quảng Ngãi đã bị truy tố bao gồm ông Cao Khoa (chủ tịch UBND từ 2011-2014), ông Lê Viết Chữ (phó chủ tịch UBND từ 2011-2013) đều là cấp dưới của ông Thưởng về mặt Đảng vì ông Thưởng là ủy viên Trung ương Đảng, bí thư tỉnh ủy.

Cả hai ông Khoa và Chữ đều đã bị truy tố về tội "Nhận hối lộ" trong vụ Phúc Sơn.

Từ những thông tin nêu trên, có thể thấy việc ông Thưởng phải rời chính trường, thậm chí bị "điểm danh" sau đó, là có liên quan đến các sai phạm tại Tập đoàn Phúc Sơn.

Kết luận điều tra vụ án tại Tập đoàn Phúc Sơn không nêu tên ông Thưởng, nhưng Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ngãi mà ông Thưởng là người có quyền lực cao nhất là cơ quan Đảng giữ vai trò quyết định trong việc thông qua chủ trương đầu tư và chấp thuận chuyển giao chủ đầu tư dự án từ UBND TP Quảng Ngãi sang Sở Giao thông vận tải tỉnh. Từ đó, Giám đốc Sở Giao thông vận tải Đặng Văn Minh đã tiết lộ thông tin nội bộ, tạo điều kiện để Tập đoàn Phúc Sơn trúng thầu dự án đường bờ Nam sông Trà Khúc dù tập đoàn này không đủ năng lực.

Cụ thể, vào năm 2012, UBND tỉnh Quảng Ngãi đã phê duyệt dự án đường bờ Nam sông Trà Khúc gần 1.000 tỷ đồng, chi phí xây dựng là hơn 747 tỷ đồng. Trước đó, Nguyễn Văn Hậu – Chủ tịch Tập đoàn Phúc Sơn – đã nhờ ông Cao Khoa, ông Lê Viết Chữ (cùng là ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy) giúp Tập đoàn Phúc Sơn được trúng thầu, được tạo điều kiện thi công khi dự án được trình ra Ban Thường vụ Tỉnh ủy.

Đồng thời, ông Hậu cũng liên hệ với ông Đặng Văn Minh khi đó là giám đốc Sở Giao thông vận tải Quảng Ngãi để nhờ ông Minh tạo điều kiện cho Phúc Sơn tham gia thực hiện dự án.

Tháng 11/2012, sau khi gói thầu dự án bờ Nam sông Trà Khúc được phê duyệt bản vẽ thi công, dự toán, kế hoạch đấu thầu và hồ sơ mời thầu, ông Minh đã chỉ đạo cấp phó là Hà Hoàng Việt Phương tiết lộ thông tin, dự toán gói thầu cho Tập đoàn Phúc Sơn.

Do không đủ năng lực, nên để hợp thức hóa hồ sơ, Tập đoàn Phúc Sơn đã sử dụng các báo cáo tài chính nâng khống doanh thu; thông đồng, móc ngoặc với chủ đầu tư để hợp thức hồ sơ dự thầu; đồng thời cài "quân xanh" nhằm đảm bảo trúng thầu, theo kết luận điều tra và cáo trạng vụ án.

Kết quả, Phúc Sơn trở thành nhà thầu duy nhất hợp lệ, trúng gói thầu hơn 620 tỷ đồng. Quá trình thi công xảy ra nhiều sai phạm, gây thiệt hại hơn 93 tỷ đồng.

Ông Hậu chi hơn 20 tỷ đồng và 200.000 USD để lót tay các lãnh đạo, cụ thể là chi 20.000 USD cho ông Cao Khoa và tổng cộng 22 tỷ đồng cùng 200.000 USD cho ông Đặng Văn Minh. Trong đó, ông Minh giữ lại 10 tỷ đồng, còn lại chia cho ông Cao Khoa và ông Lê Viết Chữ, mỗi người 6 tỷ đồng; 200.000 USD dùng cho chi phí khác.

Sau đó, Phúc Sơn tiếp tục được tạo điều kiện trúng một gói thầu khác trên Quốc lộ 1 với cùng thủ đoạn.

Việc các cán bộ cấp dưới về mặt Đảng như ông Cao Khoa, Lê Viết Chữ và Đặng Văn Minh vướng vào lao lý có thể là lý do khiến trang thông tin điện tử Đảng bộ Khối các cơ quan tỉnh Nghệ An kết luận rằng: "Trong thời gian giữ chức Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi, đồng chí Võ Văn Thưởng đã buông lỏng quản lý, để cán bộ dưới quyền vi phạm pháp luật."

Ẩn số về 'lãnh đạo cấp trên'

Những lãnh đạo và cán bộ nhà nước nổi bật bị bắt do liên quan đến Tập đoàn Phúc Sơn có:

Tất cả các quan chức này đều bị truy tố về tội "nhận hối lộ".

Ngoài các chức vụ cấp cao kể trên, còn có một nhân vật cấp thấp hơn bị vướng vào vòng lao lý là ông Đặng Trung Hoành – cựu Chánh Văn phòng Huyện ủy Mang Thít (tỉnh Vĩnh Long). Đáng chú ý, ông Hoành là người duy nhất ở tỉnh Vĩnh Long bị bắt trong vụ án Phúc Sơn.

Ông Đặng Trung Hoành bị truy tố về tội "lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi" khi nhận 75,6 tỷ đồng từ ông Nguyễn Văn Hậu.

Tội danh này nghĩa là người bị truy tố - tức ông Hoành - không có chức vụ quyền hạn tương xứng nhưng có quan hệ với người có chức vụ rồi tác động lên người này. Bởi lẽ, với chức vụ trên thực tế của ông Hoành thì chưa chắc ông Hậu lại chịu đưa một số tiền lớn như vậy. Cáo trạng ghi rõ ông Hoành đã gợi ý ông Hậu chi cho mình số tiền 700 triệu vì đã giúp báo cáo "công sức đóng góp" của Hậu với "lãnh đạo cấp trên".

Theo cáo trạng, trong một lần "lãnh đạo cấp trên" về làm việc với Huyện ủy Mang Thít (Vĩnh Long) vào năm 2017, ông Hậu đã có dịp gặp mặt và đề xuất hỗ trợ kinh phí cho địa phương với danh nghĩa cá nhân nhằm giúp tháo gỡ khó khăn về hạ tầng nông thôn và an sinh xã hội.

Ông Đặng Trung Hoành khi đó là phó chánh Văn phòng Huyện ủy được chọn làm đầu mối tiếp nhận và quản lý số tiền tài trợ vì có quan hệ thân thiết với "lãnh đạo cấp trên". Ông Hậu yêu cầu giữ kín danh tính, đồng thời không làm thủ tục thanh quyết toán để tránh ràng buộc theo Luật Đầu tư công

Viện kiểm sát xác định, từ năm 2017 đến 2024, ông Hoành nhiều lần đề nghị và được ông Hậu chuyển tổng cộng 75,6 tỷ đồng. Trong đó, 27 lần chuyển khoản với tổng số 69,1 tỷ đồng vào tài khoản cá nhân ông Hoành, và hai lần giao trực tiếp cho Huyện ủy Mang Thít số tiền 6,5 tỷ đồng.

Theo điều tra, 58,5 tỷ đồng được dùng vào các hoạt động an sinh xã hội và xây dựng hạ tầng nông thôn.

Lợi dụng việc được giao quản lý, sử dụng số tiền trên, ông Hoành gợi ý và được Hậu chi 700 triệu đồng để hưởng lợi cá nhân cho việc báo cáo "công sức đóng góp" của Hậu với "lãnh đạo cấp trên", qua đó tạo thuận lợi cho công việc kinh doanh của ông Hậu.

Cần lưu ý, theo kết luận điều tra và cáo trạng, Tập đoàn Phúc Sơn của ông Nguyễn Văn Hậu bị phát hiện có sai phạm trong đấu thầu các dự án tại Quảng Ngãi, Vĩnh Phúc và Phú Thọ, nhưng không có dự án nào ở Vĩnh Long, càng không có ở huyện Mang Thít. Hơn nữa, việc ông Hoành nhận tiền từ ông Hậu bị quy tội "lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi" chứ không phải "nhận hối lộ" như những lãnh đạo, quan chức ở các tỉnh Quảng Ngãi, Vĩnh Phúc, Phú Thọ.

Điều này cho thấy số tiền ông Hậu chi cho ông Đặng Trung Hoành không nhằm mục đích hối lộ trúng thầu mà để lấy lòng một "lãnh đạo cấp trên".

Bằng chứng là theo đề nghị của Hậu, ông Hoành đã sử dụng 8,5 tỷ đồng để mua đất cho người nhà của "lãnh đạo cấp trên". Từ thương vụ này, ông Hoành còn nhận thêm 110 triệu đồng, nâng tổng số tiền ông được hưởng lợi cá nhân lên 810 triệu đồng.

Tài liệu điều tra cho thấy ông Hoành từng là bí thư Huyện đoàn, bí thư xã và Chánh Văn phòng Huyện ủy Mang Thít và cơ quan điều tra xác nhận ông Hoành có quan hệ thân thiết với "lãnh đạo cấp trên" nên được chọn làm đầu mối nhận và quản lý tiền tài trợ từ ông Hậu.

Huyện ủy Mang Thít xác nhận đã nhận tổng cộng 65 tỷ đồng từ ông Hậu (gồm 58,5 tỉ thông qua ông Hoành và 6,5 tỉ trực tiếp), đã chi hết 63,2 tỷ đồng vào các công trình xã hội, còn lại hơn 1,7 tỷ đồng chưa sử dụng.

Tính tới nay, Việt Nam chưa có trường hợp người trong Tứ Trụ bị xử lý tới mức hình sự, mà chỉ dừng lại ở kỷ luật cảnh cáo.

Bộ Chính trị đã cảnh cáo cựu Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ và cựu Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc nhưng tạm thời chưa xem xét kỷ luật ông Võ Văn Thưởng - một người quê ở huyện Mang Thít, tỉnh Vĩnh Long - do vào thời điểm tháng 11/2024 ông đang điều trị bệnh. Tuy nhiên, trong thời gian tới, có thể ông Thưởng sẽ phải đối mặt với hình thức kỷ luật của Đảng.

Việc "mạnh tay" với những nhân vật trong Tứ Trụ là điều mà Đảng đã cân nhắc khi thực hiện chiến dịch chống tham nhũng từ năm 2013, dưới thời Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, vì ông Trọng thường nói câu "đánh chuột không để vỡ bình". Thế nhưng, với sự nắm quyền của Tổng Bí thư Tô Lâm, những Tứ Trụ có sai phạm có vẻ chưa thể "hạ cánh an toàn".

Theo BBC