Vì sao máy bay của Air India rơi chỉ sau 30 giây cất cánh?

Các điều tra viên Ấn Độ sẽ phối hợp cùng các chuyên gia từ Mỹ và Anh trong những ngày tới, trong lúc giới chức tìm cách xác định nguyên nhân khiến chiếc Boeing 787-8 Dreamliner ngay khi vừa cất cánh đã rơi xuống một khu vực cách đường băng Sân bay Quốc tế Sardar Vallabhbhai Patel chỉ 1,5km.

Đây là lần đầu tiên một chiếc 787-8 Dreamliner gặp tai nạn chết người kể từ khi mẫu máy bay này đi vào vận hành thương mại từ năm 2011. Thảm họa hôm 12/6 đã cướp đi sinh mạng của 241 người trên máy bay và một số người dưới mặt đất.

Để tìm hiểu đâu là những yếu tố có thể khiến chiếc máy bay đâm vào các tòa nhà dân cư ở trung tâm Ahmedabad chỉ ngay sau khi cất cánh, BBC đã trò chuyện với một số chuyên gia hàng không cũng như các phi công - những người thường xuyên lái máy bay 787-8 cất cánh từ các sân bay quốc tế của Ấn Độ - một số người trong điều kiện ẩn danh.

Khó khăn khi lấy độ cao

Chiếc 787-8 Dreamliner do Cơ trưởng Sumeet Sabharwal và Cơ phó Clive Kundar điều khiển. Cả hai đều là những phi công giàu kinh nghiệm, với tổng cộng hơn 9.000 giờ bay. Ông Sabharwal có hơn 22 năm kinh nghiệm lái máy bay thương mại.

Máy bay chở 242, cất cánh từ Sân bay Quốc tế Ahmedabad vào chiều 12/6. Hãng hàng không Air India cho biết máy bay cất cánh lúc 13:39 giờ địa phương (15 giờ 09 phút giờ Việt Nam).

Bộ trưởng Nội vụ Ấn Độ Amit Shah cho biết máy bay chứa 100 tấn nhiên liệu - gần như đầy tải - khi cất cánh từ Ahmedabad.

Gần như ngay sau khi cất cánh, buồng lái đã phát tín hiệu cầu cứu, cơ quan quản lý hàng không Ấn Độ cho biết. Và sau đó, máy bay không đưa ra phản hồi nào nữa.

Vẫn chưa rõ điều gì đã khiến tín hiệu cầu cứu được phát ra, nhưng người sống sót duy nhất trên chuyến bay đã nói với truyền thông Ấn Độ rằng ông nghe thấy một tiếng nổ lớn khi máy bay gặp khó khăn trong việc lấy độ cao.

Đoạn phim được BBC Verify xác thực sau đó cho thấy máy bay bay ở tầm thấp qua một khu dân cư. Dữ liệu truyền cuối cùng cho thấy máy bay đạt độ cao khoảng 190m.

Máy bay sau đó bắt đầu tụt độ cao và bị cây cối và các tòa nhà che khuất. Chỉ một thoáng sau, một vụ nổ lớn xuất hiện ở đường chân trời.

"Anh ấy sẽ không có đủ thời gian để phản ứng nếu cả hai động cơ không hoạt động," một phi công nói. Đoạn phim từ camera an ninh được BBC Verify xem cho thấy máy bay đã bay được 30 giây.

Máy bay đã rơi xuống một khu dân cư.

Các hình ảnh cho thấy cảnh các khu nhà ở bị hư hại nặng nề trong một khu vực đông dân cư, có cả bệnh viện và các tòa nhà chính quyền.

Sự cố "rất hiếm" - cả hai động cơ ngừng hoạt động

Hầu như không thể xác định chắc chắn nguyên nhân thảm họa dựa trên các video quay lại chuyến bay ngắn ngủi của chiếc máy bay này.

Trong những ngày tới, một cuộc điều tra phức tạp liên quan đến hộp đen của máy bay - thiết bị ghi lại dữ liệu chuyến bay - và việc kiểm tra mảnh vỡ sẽ bắt đầu.

Nhưng các video xuất hiện cho thấy máy bay gặp khó khăn khi cất cánh, dường như do thiếu lực đẩy hoặc công suất.

Một nguyên nhân được một số chuyên gia suy đoán là khả năng cả hai động cơ đã ngừng hoạt động, một sự cố cực kỳ hiếm gặp.

Câu hỏi được đặt ra là liệu máy bay có triển khai turbine gió động (Ram Air Turbine - RAT) hay không.

Đây là một tuabin dự phòng khẩn cấp sẽ hoạt động khi động cơ chính ngừng hoạt động để tạo ra năng lượng cho các hệ thống thiết yếu.

Sự cố mất cả hai động cơ là điều gần như chưa từng xảy ra, với ví dụ đáng chú ý nhất là vụ "Phép lạ trên sông Hudson" năm 2009, khi một chiếc Airbus A320 của US Airways mất cả hai động cơ do va chạm với chim chỉ vài phút sau khi cất cánh từ sân bay LaGuardia ở New York, nhưng đã lượn thành công và hạ cánh an toàn.

Một phi công kỳ cựu nói với BBC rằng việc cả hai động cơ ngừng hoạt động cũng có thể do nhiễm bẩn nhiên liệu hoặc tắc nghẽn. Động cơ máy bay phụ thuộc vào một hệ thống định lượng nhiên liệu chính xác – nếu hệ thống này bị tắc, có thể dẫn đến hiện tượng thiếu nhiên liệu và tắt động cơ.

Marco Chan, một cựu phi công, nói với BBC Verify rằng, dựa trên những hình ảnh đã được công bố, không có bằng chứng nào chỉ ra sự cố cả hai động cơ ngừng hoạt động đã xảy ra.

Chuyên gia hàng không Mohan Ranganathan nói với BBC rằng việc cả hai động cơ không hoạt động là "một sự cố cực kỳ, cực kỳ hiếm gặp."

Nhà sản xuất động cơ GE Aerospace cho biết đang cử một nhóm tới Ấn Độ để hỗ trợ điều tra, trong khi Boeing nói rằng họ đang hết sức nỗ lực hỗ trợ hãng Air India.

Va chạm với chim

Một số chuyên gia tại Ấn Độ nêu ra một khả năng khác là va chạm với chim.

Việc này xảy ra khi máy bay đâm phải chim và có thể cực kỳ nguy hiểm. Trong những trường hợp nghiêm trọng, động cơ có thể bị mất lực đẩy nếu hút phải chim, như trong thảm họa Jeju Air ở Hàn Quốc năm ngoái khiến 179 người thiệt mạng.

Các chuyên gia và phi công quen thuộc với sân bay Ahmedabad nói với BBC rằng sân bay này "nổi tiếng là có nhiều chim".

"Quanh đây luôn có chim," ông Ranganathan nói BBC – cùng quan điểm với ít nhất ba phi công Ấn Độ từng hạ cánh và cất cánh tại sân bay này.

Thành phố Ahmedabad nằm ở Tiểu bang Gujarat, khu vực ghi nhận được 462 vụ va chạm với chim trong vòng 5 năm, phần lớn xảy ra ở sân bay Ahmedabad, theo dữ liệu do Bộ Hàng không Dân dụng Ấn Độ trình lên Quốc hội vào tháng 12/2023.

Một bài báo trên Times of India vào tháng 9/2023 dẫn số liệu của Cơ quan Quản lý Sân bay cho thấy có 38 vụ va chạm với chim tại Ahmedabad trong giai đoạn 2022–23, tăng 35% so với 12 tháng trước đó.

Trong vụ việc vào năm 2009, một đàn mòng biển đã bị hút vào động cơ ở độ cao khoảng 820 mét – cao hơn hơn bốn lần so với độ cao của chiếc máy bay Ấn Độ trong vụ lần này.

Lần này, phi công Ấn Độ đã không có đủ độ cao hoặc thời gian để xử lý tình huống.

Tuy nhiên, một phi công kỳ cựu cho biết sự cố va chạm với chim cũng hiếm khi gây thảm họa trừ khi ảnh hưởng đến cả hai động cơ.

Nguyên nhân do bộ phận cánh tà?

Ba chuyên gia nói với BBC Verify rằng thảm họa có thể xảy ra do bộ phận cánh tà của máy bay không được mở ra trong lúc cất cánh – mặc dù một số phi công và nhà phân tích khác không đồng tình với nhận định này.

Cánh tà đóng vai trò rất quan trọng trong lúc cất cánh, giúp máy bay tạo ra lực nâng tối đa khi máy bay ở tốc độ thấp hơn.

Nếu bộ phận này không được mở đúng cách, một chiếc máy bay chở đầy khách, mang nhiều nhiên liệu cho chuyến bay đường dài, và hoạt động trong điều kiện nóng – sẽ rất khó cất cánh.

Nhiệt độ hôm 12/6 tại Ahmedabad lên tới gần 40°C, không khí loãng đòi hỏi mức mở cánh tà cao hơn và lực đẩy động cơ lớn hơn, một phi công nói với BBC.

Trong điều kiện như vậy, chỉ một sai sót nhỏ trong cấu hình hệ thống bay cũng có thể gây hậu quả nghiêm trọng.

Đoạn video từ camera giám sát được đăng tải vào chiều ngày 12/6 cho thấy máy bay cất cánh từ Ahmedabad, chật vật trong việc lấy độ cao rồi từ từ hạ xuống trước khi va chạm.

Tuy nhiên, theo lời một phi công nói với BBC, nếu máy bay cất cánh mà không mở cánh tà, hệ thống cảnh báo cấu hình cất cánh của Boeing 787 sẽ phát tín hiệu cảnh báo cho tổ lái.

Cựu phi công Marco Chan nói với BBC Verify rằng đoạn video hiện có không đủ rõ ràng để xác định chắc chắn liệu cánh tà có được mở hay không, nhưng nói thêm rằng lỗi như vậy là "rất bất thường".

"Cánh tà được chính các phi công thiết lập trước khi cất cánh, và có nhiều danh mục kiểm tra cũng như thủ tục để xác nhận việc thiết lập này," ông Chan nói. "Nếu cánh tà không được thiết lập đúng, điều đó có thể chỉ ra sai sót của con người."

Theo BBC