Ngày 07/08/2025, tổng thống Mỹ Donald Trump chính thức công bố loạt tăng thuế hải quan đơn phương nhắm vào hàng loạt quốc gia. Theo giới quan sát, đã có thể tạm thời rút ra một sơ kết ban đầu về tác động của chính sách thuế quan của Trump đối với đa số các nước châu Á, và viễn cảnh tương lai, ngoại trừ trường hợp Trung Quốc, mà Washington tạm hoãn tăng thuế trong ba tháng.
Chuyên gia Hubert Testard đã tham gia soạn thảo chính sách của châu Âu, đặc biệt về thương mại liên quan đến các đàm phán với các nước châu Á, hay Tổ chức Thương mại Thế giới. Ông Testard giảng dạy môn phân tích dự báo về châu Á tại trường thương mại quốc tế của Học viện Chính trị Paris (Sciences Po), Paris, từ 8 năm nay.
Trump tạm thời giảm thuế, nhưng đòi hỏi « nhiều nhân nhượng quan trọng »
Các sắc thuế đơn phương, mà chính quyền Trump gọi là « thuế đối ứng », được đưa ra bốn tháng sau « Ngày giải phóng » nước Mỹ, 02/04, đã được hạ xuống mức thấp hơn « đáng kể » so với các đe dọa ban đầu, như với các nước Việt Nam, Thái Lan, Indonesia, Bangladesh hay Cam Bốt. Cụ thể như với Việt Nam thuế giảm từ 46% xuống 20%, Indonesia từ 32% xuống 19%, Cam Bốt, 49% còn 19%. Ngoại trừ với một số ít nước khác như Philippines hay Ấn Độ, phần cắt giảm là không đáng kể (Philippines từ 20% còn 19%, Ấn Độ từ 25% xuống 24%).
Mức tăng thuế trung bình sau 4 tháng thương lượng của các nước châu Á là khoảng 20%, theo chuyên gia Hubert Testard. Nhìn chung đã không có quốc gia này có biện pháp trả đũa Mỹ, ngoại trừ Trung Quốc (với việc tăng thuế thêm 10% đối với toàn bộ hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ).
Để đánh đổi lấy việc được giảm các mức thuế bị đe dọa hồi đầu tháng 4/2025, các nhà đàm phán châu Á đã buộc « phải có các nhân nhượng quan trọng ». Cụ thể về ba lĩnh vực. Thứ nhất là cam kết loại bỏ hoặc cắt giảm các hàng rào phi thuế quan đối với hàng hóa xuất khẩu Mỹ, thứ hai là mua thêm nhiều sản phẩm Mỹ, và thứ ba là có đầu tư mạnh vào Mỹ. Nhượng bộ duy nhất từ phía Mỹ, là cho phép miễn trừ việc nộp thuế, đối với các sản phẩm nào không có ở Mỹ.
Chi tiết của các cam kết của các nước châu Á với Mỹ đã không được công bố. Tuy nhiên, theo chuyên gia Hubert Testard, đông đảo các nước châu Á đã coi việc đạt thỏa thuận đơn phương nộp phạt Mỹ cho phép để ngỏ cánh cửa cho việc cải thiện tình hình tiếp theo.
Nhìn chung, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan có nhiều nhượng bộ với cam kết đầu tư tổng cộng 1.300 tỉ đô la vào Mỹ. Về phần mình, các nền kinh tế đang phát triển thì cam kết mở tung cánh cửa thị trường cho hàng Mỹ. Việt Nam cam kết hạ thuế xuống mức 0% với tất cả hàng Mỹ, dành ưu tiên cho việc nhập khẩu xe ô tô phân khối lớn của Mỹ. Indonesia loại bỏ thuế với 99% hàng Mỹ, Thái Lan 91%.
Chuyên gia Hubert Testard nhấn mạnh đến hai điểm tồn đọng quan trọng cần làm sáng tỏ. Điểm thứ nhất là về các quy định « chống trung chuyển » hàng hóa, cụ thể để chống việc hàng hóa từ Trung Quốc xuất sang Mỹ qua ngả Việt Nam và Thái Lan, để tránh thuế. Việt Nam và Thái Lan có nguy cơ hứng chịu các trả đũa của Trung Quốc. Điểm thứ hai là các cam kết đầu tư vào Mỹ của Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan. Chuyên gia Testard nhấn mạnh là tiến trình đầu tư này sẽ là « cội rễ thường trực của rất nhiều căng thẳng ». Trong trường hợp Nhật Bản, việc thực thi các thỏa thuận sẽ phải được kiểm điểm cứ 3 tháng/lần.
« Món quà » cho Trump của châu Á: Tác động nặng nề, nhưng có thể xử lý được
Theo chuyên gia Hubert Testard, tác động nhìn chung là nặng nề, nhưng các nước có thể xử lý được. Theo kinh tế gia trưởng của Ngân hàng Nomura, Sonal Varma, từ đây đến cuối năm, dự kiến hàng xuất khẩu châu Á sẽ sụt giảm hơn 10%. Tình hình này có thể tiếp tục kéo dài đến quý một năm tới. Theo cơ quan National Retail Federation Mỹ, lượng hàng container nhập cảng vào Mỹ sẽ giảm hơn 10% trong thời gian từ tháng 8 đến tháng 11/2025.
Mức sụt giảm hàng xuất khẩu vào Mỹ là kết hợp của hai yếu tố. Thứ nhất là khối lượng hàng và thứ hai là tác động của giá. Ví dụ như tổng giá trị hàng xuất khẩu xe ô tô Nhật đã giảm 27% về giá trị trong tháng 7, nhưng về khối lượng hàng chỉ giảm 2%. Việc khối lượng hàng xuất sang Mỹ giảm ít là do các nhà xuất khẩu đã chấp nhận gánh chịu một phần đáng kể các khoản thuế gia tăng. Đây là một « món quà », trong ngắn hạn, đối với tổng thống Trump, giúp hạn chế việc giá cả hàng hóa gia tăng tại Mỹ.
Nhìn chung, các biện pháp áp đặt thuế quan của chính quyền Trump khiến tỉ lệ tăng trưởng chung của châu Á sụt giảm từ 0,3 đến 0,5 điểm. Nếu như trong quý hai 2025, tăng trưởng được đánh giá là « rất tốt » với đa số các nước châu Á, thì nửa sau của năm 2025 tình hình dự báo sẽ u ám. Đối với trường hợp Việt Nam, với tỉ lệ tăng trưởng tầm 8%, các hậu quả được coi là có thể xử lý được. Đối với nhiều quốc gia phát triển khác, trước hết là Nhật Bản, thách thức là lớn hơn, theo chuyên gia Testard.
Nếu Trump buộc FED đổi chính sách : Khủng hoảng tiền tệ sẽ chồng lên khủng hoảng thuế
Chuyên gia này cũng nhấn mạnh đến « tình trạng bất trắc » liên quan đến tỉ giá hối đoái với đồng đô la. Kể từ khi ông Trump lên nắm quyền đến ngày 20/08, giá trị của đồng tiền các nước Đông và Đông Nam Á, được tác giả khảo sát, ngoại trừ Việt Nam, sụt giảm : Đồng yên Nhật Bản sụt 5,5%, đồng dollar Đài Loan sụt hơn 8%. Đồng bath Thái Lan giảm 5,5%, won Hàn Quốc giảm 3,8%... Tổng thống Trump liên tục tấn công Cục Dự trữ Liên bang (FED), tức Ngân hàng Trung ương Mỹ. Nếu chính sách của FED thay đổi, có nguy cơ sẽ gây thêm những rối loạn nghiêm trọng gấp bội. Không loại trừ việc các đồng tiền châu Á « sẽ nằm ở tuyến đầu » của một cuộc khủng hoảng tiền tệ, đi kèm với cuộc khủng hoảng về thuế quan.
Theo chuyên gia Hubert Testard, « ưu tiên số một » của các nước châu Á hiện tại là giới hạn các tổn thất đối với hàng xuất khẩu vào thị trường Mỹ. Các tuyên bố của ông Trump ngày 07/08 mới chỉ là màn dạo đầu.
Tìm kiếm thị trường mới, tăng cường hợp tác « Nam - Nam » toàn cầu
Không kể hai cường quốc Trung Quốc và Ấn Độ đang tiếp tục các đàm phán căng thẳng với Mỹ, các nước khác sẽ cố gắng duy trì một quan hệ ổn định với Mỹ, tránh phải gánh chịu thêm các cú sốc trong những lĩnh vực khác (như bán dẫn, dược phẩm…).
Hàng loạt các biện pháp hỗ trợ tiêu thụ và giảm lãi suất tín dụng đã được đưa ra. Ấn Độ đơn giản hóa thuế TVA, giảm thuế thu nhập. Trung Quốc hỗ trợ tiêu thụ có trọng điểm. Nhiều ngân hàng châu Á cắt giảm lãi suất.
Ấn Độ và Trung Quốc đều hướng đến tăng cường phát triển công nghiệp nội địa. Trong dịp Quốc khánh năm nay, thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi nhấn mạnh đến việc tự chủ trong một loạt ngành công nghệ cao. Các nước châu Á tìm kiếm các thị trường mới để hạn chế sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ. Cuộc gặp giữa thủ tướng Ấn Độ và chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hôm 31/08 tại Thượng Hải - hai nước với các tranh chấp biên giới khó dung hòa - tuyên bố coi nhau như « đối tác » minh họa cho xu thế này. Nhật Bản và Hàn Quốc, hai láng giềng Đông Bắc Á vốn nhiều bất đồng lịch sử, cũng xích lại một cách ngoạn mục sau cuộc thượng đỉnh Tokyo hồi tháng 6. ASEAN và Trung Quốc đã đúc kết được một phiên bản thứ ba về thỏa thuận mậu dịch tự do hồi tháng 5. ASEAN cũng tăng cường hợp tác với các nước châu Á khác, và với châu Âu.
« Nước Mỹ trên hết » có nguy cơ trở thành « nước Mỹ cô độc »
Nhóm BRICS (với Ấn Độ, Brazil, Trung Quốc, Nga là thành viên sáng lập) - giờ đây gồm 10 nước, trong đó có Indonesia, và có thể kết nạp thêm 6 nước (trong đó có Việt Nam, Pakistan và Bangladesh) – đang tạo ra « một cơ chế hợp tác Nam – Nam ở quy mô toàn cầu ». Chuyên gia Hubert Testard nhấn mạnh là « không thể đánh giá thấp khả năng (của BRICS) mang lại các sáng kiến mới, trên bình diện thương mại và tiền tệ ».
Nhìn chung, tổng thống Trump đã « thành công ngoạn mục trong Hiệp đầu » của cuộc chiến thuế quan tại châu Á, nhưng xét về trung và dài hạn, phương châm « Nước Mỹ trên hết » (America first) của ông Trump ngày càng có nguy cơ làm « nước Mỹ cô độc » (America alone), đa số các nước sẽ tìm cách lánh xa Mỹ, khi có thể.
Theo RFI
Comments powered by CComment