Cuộc « săn phù thủy » của Donald Trump tại Ngân hàng Dự trữ Liên bang khiến giới tài chính lo ngại

Trong bức thư đăng tải trên mạng Truth Social, gửi đến bà Lisa Cook, tổng thống Donald Trump viết : “ Theo thẩm quyền của tôi theo Điều II của Hiến pháp Hoa Kỳ và Đạo luật Dự trữ Liên bang năm 1913, đã được sửa đổi, bà bị cách chức khỏi Hội đồng Thống đốc của Ngân hàng Dự trữ Liên bang, có hiệu lực ngay lập tức”.

Trước đó, hôm 22/08, trả lời trên kênh CNBC, tổng thống Trump khẳng định sẽ sa thải bà Lisa Cook, nếu bà không từ chức. Bởi vì những gì bà ấy làm rất « tồi tệ. »

Tại sao Donald Trump lại sa thải Lisa Cook ?

Trong thư gửi bà Cook, ông Trump tuyên bố: “Tôi có đủ lý do để tin rằng bà có thể đã đưa ra những tuyên bố sai lệch trong một hoặc nhiều hợp đồng vay thế chấp.” Cáo buộc này bắt nguồn từ tuyên bố của Giám đốc Cơ quan Tài chính Nhà ở Liên bang (FHFA), ông Bill Pulte, cho rằng bà Cook đã thực hiện hành vi gian lận thế chấp. Bà bị cáo buộc khai man hai bất động sản ở Michigan và Georgia là nơi cư trú chính để hưởng ưu đãi vay.

Ông Bill Pulte đã gửi thư tố cáo lên bộ Tư pháp, cho rằng bà Cook làm giả hồ sơ ngân hàng và giấy tờ tài sản, có thể cấu thành hành vi gian lận thế chấp. Trong thư ngày 25/08, ông Trump viết “hành vi bị cáo buộc thể hiện sự cẩu thả nghiêm trọng trong các giao dịch tài chính, đặt ra nghi vấn về năng lực và độ tin cậy của bà, với tư cách là một nhà quản lý tài chính”.

Ông Pulte đã cảm ơn ông Trump vì “cam kết ngăn chặn gian lận thế chấp” trong một bài đăng trên X hôm thứ Hai, đồng thời nhấn mạnh: “Nếu bạn gian lận thế chấp ở Mỹ, chúng tôi sẽ truy cứu bạn, bất kể bạn là ai.” Ông cũng bổ sung: “Gian lận thế chấp có thể bị phạt tù lên tới 30 năm.”

Hiện bà Cook chưa bị truy tố, nhưng bộ Tư Pháp đã cho biết có thể mở cuộc điều tra.

Bà Lisa Cook là ai ?

Lisa Cook là phụ nữ da màu đầu tiên được bổ nhiệm vào Hội đồng Thống đốc Ngân hàng Dự trữ Liên bang (Fed) vào năm 2022. Nhiệm kỳ đầu tiên kết thúc vào năm 2024, nhưng tổng thống Joe Biden đã tái bổ nhiệm bà vào năm 2023, và nhiệm kỳ mới kéo dài 14 năm, đến tháng 1 năm 2038.

Trước khi gia nhập Fed, với bằng tiến sĩ kinh tế từ đại học California, bà Cook từng giảng dạy tại đại học Harvard và đại học bang Michigan, đồng thời giữ vai trò cố vấn kinh tế cấp cao tại Hội đồng Cố vấn Kinh tế dưới thời tổng thống Barack Obama. Bà cũng từng làm việc tại bộ Tài Chính Hoa Kỳ và là nghiên cứu viên tại Viện Hoover (Stanford) và Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia (NBER).

Trong lần bổ nhiệm đầu tiên, bà Lisa Cook vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ các nghị sĩ Cộng Hòa, với cáo buộc khai sai lý lịch và tập trung quá nhiều vào các vấn đề chủng tộc trong các nghiên cứu học thuật.

Lý do sa thải của Trump có động cơ chính trị hay không ?

Những lời đồn đoán về cuộc săn phù thủy của Donald Trump tại Ngân hàng Dự trữ Liên bang đã được đưa ra từ nhiều tháng qua. Động thái của ông Trump diễn ra trong bối cảnh tổng thống thúc ép Fed hạ lãi suất vay chỉ đạo, theo trang CNBC. Hồi tháng Bảy, Donald Trump cũng đã đề cập đến việc sa thải chủ tịch Fed Jerome Powell. Thep AP, « sự thận trọng của Powell đã khiến Trump tức giận », phớt lờ yêu cầu của ông Trump về việc cắt giảm lãi suất vay để thúc đẩy nền kinh tế và giảm lãi suất mà chính phủ liên bang phải trả cho khoản nợ công. Trump cũng cáo buộc Powell quản lý yếu kém dự án cải tạo tòa nhà trị giá 2,5 tỷ đô la của Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ.

Gần đây, theo tạp chí Time, bà Lisa Cook ủng hộ quyết định giữ nguyên lãi suất của Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC) trong năm nay, nhưng cảnh báo rằng báo cáo việc làm mà chính quyền Trump thông báo thấp hơn dự kiến là “đáng lo ngại.”  Bà từng ủng hộ chính sách giữ nguyên lãi suất thay vì giảm theo yêu cầu của Trump.

Nhà kinh tế tại Atakan Bakistan, tại ngân hàng Berenberg, trả lời Reuters, cho biết : « Hiện đã có ba người được Donald Trump bổ nhiệm vào Hội đồng Thống đốc (Michelle Bowman, Christopher Waller, và giờ là Miran). Hội đồng gồm bảy thành viên, và nếu bà Lisa Cook bị cách chức, thì sẽ có người thứ tư được bổ nhiệm và ông Trump sẽ nắm đa số trong cơ quan này. Điều này có thể tạo ra ảnh hưởng đáng kể đến các chủ tịch ngân hàng khu vực, vốn cũng chịu sự điều phối từ Hội đồng. Các quyết định tái bổ nhiệm sẽ diễn ra vào tháng 2 năm 2026 và những động thái hiện nay chỉ là những nước cờ đầu tiên trong một chiến lược can thiệp chính trị sâu rộng hơn.. Tôi nghĩ chúng ta sẽ thấy Trump hành động nhiều hơn nữa. Tôi cho rằng đây chưa phải là hồi kết. »

Hội đồng Thống đốc của Fed hoạt động như thế nào ? Trump có quyền sa thải bà Cook hay không ?

Hồi đầu năm nay, Tòa Án Tối Cao đã ra thông báo bảo vệ các quan chức của Fed khỏi chiến dịch sa thải hàng loạt công chức của Trump, tại các cơ quan liên bang độc lập, vì Fed “vốn là một thực thể bán tư nhân, có cấu trúc độc nhất vô nhị”, tuân theo truyền thống lịch sử của Ngân Hàng Thứ Nhất và thứ Hai của Hoa Kỳ”, theo trích dẫn của Time.

Hội đồng Thống đốc của Ngân hàng Dự trữ Liên bang gồm bảy thành viên do tổng thống bổ nhiệm và Thượng viện phê chuẩn. Các thống đốc được coi là nòng cốt của tổ chức này và là thành viên thường trực của Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC). Tổng thống có quyền bổ nhiệm, nhưng không có quyền sa thải tùy tiện các thống đốc của Fed, và có thể bị Tòa Án Tối Cao bác bỏ, theo phân tích từ Brookings.

Trên thực tế, Fed không nhận ngân sách từ Quốc Hội Hoa Kỳ để duy trì hoạt động. Nguồn tài chính của cơ quan này đến từ các hoạt động tài chính (Lãi từ trái phiếu chính phủ Mỹ mà Fed nắm giữ, Phí dịch vụ mà Fed thu từ các ngân hàng thương mại…). Việc tự chủ tài chính bảo vệ tính độc lập của cơ quan này.

Trước thông báo của tổng thống Trump, luật sư của bà Cook khẳng định Trump không có thẩm quyền để sa thải bà chỉ dựa trên một lá thư cáo buộc, và sẽ khởi kiện để phản đối hành động này.

Đạo luật Dự trữ Liên bang năm 1913 thành lập định chế này, quy định rằng các thành viên Hội đồng Thống đốc, do tổng thống bổ nhiệm và Thượng viện phê chuẩn với nhiệm kỳ 14 năm xen kẽ, chỉ có thể bị bãi nhiệm vì “lý do chính đáng” (for cause), tức là phải có lý do chính đáng như thiếu năng lực, vi phạm đạo đức, hoặc sai phạm nghiêm trọng

Thông cáo chính thức của Ngân hàng Dự trữ Liên bang hôm thứ Ba, cho biết tổ chức này sẽ tuân thủ bất kỳ phán quyết nào của tòa án về tính hợp pháp trong việc sa thải bà Lisa Cook. Mặc dù tổng thống có thể sa thải một thống đốc Fed, nếu “có lý do chính đáng”, nhưng luật không định nghĩa chính xác điều đó có nghĩa là gì. Vụ việc dự kiến ​​sẽ được đưa ra Tòa án Tối cao xét xử.

Vai trò của Fed là gì, tại sao tính độc lập lại quan trọng ?

Ngân hàng Dự trữ Liên bang (Fed) nắm giữ quyền lực lớn đối với nền kinh tế Hoa Kỳ thông qua công cụ lãi suất ngắn hạn. Khi kinh tế suy yếu, Fed có thể hạ lãi suất để kích thích vay mượn, thúc đẩy tiêu dùng, từ đó hỗ trợ tăng trưởng và tạo việc làm. Ngược lại, khi lạm phát tăng cao, Fed sẽ nâng lãi suất nhằm kiểm soát giá cả, dù điều này có thể dẫn đến mất việc làm.

Theo AP, các nhà kinh tế học từ lâu đã ủng hộ mô hình ngân hàng trung ương độc lập, vì chỉ khi không chịu áp lực chính trị, Fed mới có thể thực hiện các biện pháp không phổ biến như tăng lãi suất để kiểm soát lạm phát.

Theo AP, bài học cho thấy sự cần thiết của tính độc lập tại Fed được củng cố sau giai đoạn lạm phát kéo dài trong thập niên 1970 - 1980.

Chủ tịch Fed Arthur Burns bị chỉ trích vì đã nhượng bộ áp lực từ tổng thống Richard Nixon, giữ lãi suất thấp trước kỳ bầu cử năm 1972, khiến lạm phát leo thang. Sau đó, chủ tịch Paul Volcker, được bổ nhiệm năm 1979, đã nâng lãi suất lên gần 20% mức cao kỷ lục so với mức hiện tại khoảng 4,3%. Chính sách này gây ra suy thoái, tỷ lệ thất nghiệp gần 11%, và làn sóng phản đối lan rộng, nhưng cuối cùng đã kiểm soát được lạm phát.

Đến giữa những năm 1980, lạm phát đã giảm xuống mức một con số. Việc ông Volcker sẵn sàng gây khó khăn cho nền kinh tế để kiềm chế lạm phát được hầu hết các nhà kinh tế coi là một ví dụ điển hình về giá trị của một Fed độc lập.

Việc sa thải chủ tịch Fed hoặc buộc một thống đốc phải từ chức đe dọa đến tính độc lập của Fed, vốn từ lâu đã được hầu hết các nhà kinh tế và nhà đầu tư Phố Wall ủng hộ.

Tại sao giới tài chính quốc tế lo ngại ?

Trái phiếu kho bạc Mỹ dài hạn (Long-term US treasury bonds), đại diện cho niềm tin vào nền kinh tế Mỹ trong dài hạn, đã giảm nhẹ sau khi tin tức bà Lisa Cook bị sa thải được công bố vào thứ Hai. Đồng đô la Mỹ cũng giảm nhẹ so với các đồng tiền khác. Tuy nhiên, phản ứng chung của thị trường cho đến nay vẫn khá im ắng.

Theo trang Deutsch Welle của Đức, nếu Fed bị “chiếm quyền”, các nhà đầu tư có thể bán tháo trái phiếu chính phủ dài hạn, khiến lãi suất tăng và đồng đô la mất giá. Trong nhiều thập kỷ, mô hình hoạt động không bị can thiệp chính trị và với mục tiêu giữ lạm phát ở mức 2% của Cục Dự trữ Liên bang đã được các ngân hàng trung ương khác trên thế giới noi theo. Nếu Mỹ phá vỡ nguyên tắc độc lập, các quốc gia khác có thể bị ảnh hưởng, dẫn đến bất ổn tài chính toàn cầu.

Theo RFI