Các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ ở Trung Á là Uzbekistan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Turkmenistan và Tajikistan.

Bà Jennifer Brick Murtazashvili, Giám đốc Trung tâm Quản trị và Thị trường tại Đại học Pittsburgh, cho rằng Nga luôn có lợi thế về quyền lực mềm so với các nước khác trong khu vực, và Moscow có thể trừng phạt các nước Trung Á bằng cách cho người lao động nhập cư của họ hồi hương.

Bà Murtazhashvili nói với VOA: “Trước đây, các nước Trung Á cảnh giác với (lợi thế quyền lực mềm) của Nga vì họ hiểu rằng nếu họ làm mất lòng Moscow, mọi thứ sẽ thay đổi”. “Các nước Trung Á hiện hiểu rằng Nga rất cần lao động từ Trung Á”.

Theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới công bố hồi tháng 3, nền kinh tế quốc gia của nhiều quốc gia Trung Á phụ thuộc nhiều vào nguồn kiều hối từ lao động nhập cư Nga.

Bà nói: “Những quốc gia này hiện hiểu rằng họ có ảnh hưởng và bắt đầu hiểu cách sử dụng nó”. “Giờ đây, chúng tôi thấy một Trung Á mạnh mẽ hơn sẽ có nhiều quyền tự do lựa chọn hơn giữa các cường quốc”.

Bà Murtazhashvili cho biết sự suy yếu của Nga đã mở ra cánh cửa cho Trung Quốc và gia tăng cơ hội cho các nước khác muốn làm ăn trong khu vực.

Ngày 24/5, đúng ba tháng sau khi Nga xâm lược Ukraine, Trung Quốc đã cam kết viện trợ 37,5 triệu USD cho các chương trình xã hội ở Uzbekistan, theo chính phủ Uzbekistan.

Theo trang web của Bộ Đầu tư và Ngoại thương Uzbekistan ngày 24/5, ông Aziz Voitov, Thứ trưởng Bộ Đầu tư và Ngoại thương Uzbekistan, và bà Khương Nham (Jiang Yan), đại sứ Trung Quốc tại Uzbekistan, đã ký thỏa thuận rằng Trung Quốc “cung cấp 250 triệu nhân dân tệ (37,5 triệu USD) hỗ trợ tài chính miễn phí để thực hiện các dự án chung có ý nghĩa xã hội ở Uzbekistan”.

Thỏa thuận viện trợ giữa Trung Quốc và Uzbekistan được đưa ra một ngày sau khi ông Donald Lu, Trợ lý Ngoại trưởng Hoa Kỳ phụ trách các vấn đề Nam và Trung Á dẫn đầu phái đoàn Hoa Kỳ tới Cộng hòa Kyrgyzstan, Uzbekistan, Tajikistan và Kazakhstan từ ngày 23 đến 27/5.

Theo Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, mục đích chuyến thăm của phái đoàn Hoa Kỳ tới Trung Á là để “tăng cường quan hệ của Hoa Kỳ với khu vực và thúc đẩy các nỗ lực hợp tác nhằm xây dựng một Trung Á được kết nối, thịnh vượng và an toàn hơn”.

Tuần trước, Ngoại trưởng Antony Blinken đã gặp Ngoại trưởng Kazakhstan Mukhtar Tileuberdi tại Washington, D.C.

Trong cuộc họp, Bộ trưởng Blinken xác nhận Hoa Kỳ “cam kết giảm thiểu tác động của các lệnh trừng phạt đối với Nga đối với các đồng minh và đối tác, bao gồm cả Kazakhstan”, theo thông báo của Bộ Ngoại giao.

Ông Raffaello Pantucci, một nghiên cứu viên cao cấp tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Rajaratnam ở Singapore cho biết, sau khi Nga xâm lược Ukraine, ảnh hưởng của Nga ở các nước Trung Á thuộc Liên Xô cũ như Uzbekistan đã bị ảnh hưởng, và nó sẽ tiếp tục.

“Ở cấp lãnh đạo, họ luôn có một số lo ngại và nghi ngờ về Nga, và bây giờ nó sẽ trở nên tồi tệ hơn”, ông Pantucci nói với VOA. “Mối quan hệ tự nhiên và dư luận có nghĩa là khó có thể cắt đứt chúng hoàn toàn, nhưng rõ ràng là các chính phủ trong khu vực không hài lòng với hành động của Tổng thống Putin (ở Ukraine)”.

Trong những ngày đầu Nga xâm lược Ukraine, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã gọi điện cho các nguyên thủ quốc gia Trung Á thuộc Liên Xô cũ để tìm kiếm sự ủng hộ cho kế hoạch chiếm Ukraine của Nga. Nhưng các nhà lãnh đạo Trung Á không tán thành hay lên án cuộc chiến của Nga ở Ukraine.

Về ảnh hưởng của Trung Quốc ở Trung Á, nó đã gia tăng trong một thời gian, theo ông Pantucci.

“Nhưng khu vực sẽ ngày càng trở nên thất vọng vì, không giống như Nga, Trung Quốc không quan tâm đến việc can thiệp để tìm cách giải quyết vấn đề, mà chỉ tập trung vào lợi ích của mình”, ông Pantucci nói.

Ông Temur Umarov, thành viên của Tổ chức Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, cho rằng việc Nga xâm lược Ukraine sẽ tự động dẫn đến sự suy giảm ảnh hưởng của Nga ở các quốc gia Trung Á này.

Ông Umarov nói với VOA từ Bishkek, thủ đô của nước cộng hòa Kyrgyzstan, rằng kể từ khi độc lập vào đầu những năm 1990, 5 nước Trung Á sẵn sàng đa dạng hóa quan hệ với thế giới và giảm bớt sự thống trị của Nga.

Ông Umarov nói: “Các hành động của Nga chống lại Ukraine sẽ thúc đẩy quá trình thay thế Nga (ở các nước này). “Tất nhiên, Trung Quốc là quốc gia đầu tiên có khả năng làm được điều này trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực hậu cần, vì vị trí địa lý, nền kinh tế, và sức mạnh kinh tế của Trung Quốc là điều mà các quốc gia khác không có”.

Tuy nhiên, bà Murtazhashvili cho rằng trong khi sự suy yếu của Moscow chắc chắn đã tạo ra những cơ hội mới cho Bắc Kinh ở Trung Á, nơi một số quốc gia đang mắc nợ Trung Quốc, thì Trung Quốc lại không mấy uy tín ở Trung Á.

“Mọi người hiểu điều gì xảy ra với người Duy Ngô Nhĩ và cảm thấy mệt mỏi vì ở quá gần Trung Quốc”, bà Murtazhashvili nói.

Ba trong số năm quốc gia Trung Á có biên giới với Tân Cương, và Bắc Kinh đã bị Hoa Kỳ cáo buộc tội diệt chủng người Duy Ngô Nhĩ, một cáo buộc mà Bắc Kinh cho là dối trá và cho rằng Trung Quốc đang chống lại “ba thế lực tà ác”, đó là chủ nghĩa ly khai, chủ nghĩa cực đoan và chủ nghĩa khủng bố trong khu vực.

Hầu hết các nước như Thổ Nhĩ Kỳ ở Trung Á đều gần gũi về văn hóa, tôn giáo và sắc tộc với người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương.

Theo VOA