Tuần làm việc bốn ngày tốt cho sức khỏe - vậy tại sao chúng ta không thực hiện?

Một nghiên cứu mang tính bước ngoặt, được công bố trên tạp chí Nature Human Behaviour - nghiên cứu quy mô nhất về vấn đề này - phát hiện rằng rút ngắn tuần làm việc xuống còn bốn ngày giúp cải thiện đáng kể sức khỏe tinh thần và thể chất của con người.

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Boston đã theo dõi bốn chỉ số chính: kiệt sức (burnout), mức độ hài lòng với công việc, sức khỏe thể chất và tinh thần tại 141 công ty tại Mỹ, Anh, Úc, Canada, Ireland và New Zealand.

"Chúng tôi nhận thấy sự cải thiện rõ rệt trong sức khỏe và tinh thần của người lao động," tác giả chính Wen Fan nói với BBC.

"Các công ty cũng ghi nhận mức tăng năng suất và doanh thu. Giờ đây, khi thử nghiệm đã kết thúc, 90% số công ty tham gia quyết định tiếp tục áp dụng tuần làm việc bốn ngày."

Phát hiện này bổ sung thêm vào khối lượng ngày càng lớn của các nghiên cứu cho thấy tuần làm việc ngắn hơn có liên quan đến sức khỏe tốt hơn, cân bằng giữa công việc và cải thiện cuộc sống, và nhìn chung là sự hài lòng trong cuộc sống cao hơn.

Nghiên cứu này được thực hiện ngay sau một nghiên cứu gần đây cho thấy làm việc quá nhiều giờ có thể làm thay đổi cấu trúc não.

Vậy nếu lợi ích sức khỏe đã rõ ràng như thế - điều gì đang ngăn chúng ta lại?

Văn hoá làm việc quá sức

Trung Quốc được biết đến với văn hóa làm việc "996", tức nhân viên làm từ 9 giờ sáng đến 9 giờ tối, sáu ngày một tuần.

Tại các ngành công nghệ và tài chính đang phát triển mạnh ở Ấn Độ, nhân viên thường phải chịu áp lực làm việc liên tục, giờ giấc thất thường để đáp ứng nhu cầu toàn cầu.

"Ở những nơi như Trung Quốc, Ấn Độ, Mỹ và Anh, làm việc nhiều giờ được coi là một tấm huy hiệu danh dự," Giáo sư Fan nói.

Tại Nhật Bản, tình trạng làm thêm giờ không lương phổ biến đến mức nước này có hẳn một từ để chỉ "chết vì làm việc quá sức": karoshi.

"Ở Nhật Bản, công việc không chỉ là công việc – nó gần như là một nghi lễ xã hội," ông Hiroshi Ono, chuyên gia về thị trường lao động và văn hóa nơi làm việc ở Nhật Bản, nhận định.

"Mọi người đến sớm và về muộn ngay cả khi không có nhiều việc, chỉ để thể hiện sự tận tâm. Đó là một hành động mang tính trình diễn. Giống như võ thuật, có hẵn một 'chiêu thức' để làm điều đó."

Ông giải thích thêm rằng văn hóa tập thể của Nhật Bản thúc đẩy điều này: "Có sự kỳ thị mạnh mẽ đối với những người 'ăn theo'. Nếu một người bắt đầu nghỉ thứ Sáu, người khác sẽ nghĩ – 'tại sao họ lại được nghỉ hôm nay?'"

Điều đáng chú ý là ngay cả những quyền lợi hợp pháp như nghỉ phép khi vợ sinh con ở Nhật Bản cũng thường bị bỏ qua.

"Nam giới có thể nghỉ phép tới một năm, nhưng rất ít người làm vậy – họ không muốn gây phiền phức cho đồng nghiệp," ông Ono nói.

Dù vậy, Giáo sư Wen Fan tin rằng những thử nghiệm như của bà đang bắt đầu thay đổi nhận thức – ngay cả ở những nơi có truyền thống làm việc quá sức mạnh mẽ.

Tại Iceland, gần 90% người lao động hiện làm việc ít giờ hơn hoặc có quyền rút ngắn tuần làm việc.

Các thử nghiệm đã diễn ra hoặc đang được triển khai ở nhiều quốc gia trong đó có Nam Phi, Brazil, Pháp, Tây Ban Nha, Cộng hòa Dominica, Botswana.

Đầu năm nay, Tokyo đã bắt đầu thử nghiệm tuần làm việc bốn ngày cho nhân viên chính phủ.

Dubai gần đây cũng triển khai sáng kiến mùa hè tương tự cho nhân viên nhà nước.

Trong khi đó, từ tháng 10/2025, Hàn Quốc sẽ thử nghiệm tuần làm việc 4,5 ngày tại 67 công ty.

Công việc không còn ăn khớp với cuộc sống

Kể từ sau Covid, ngày càng nhiều người cảm thấy công việc và cuộc sống của họ không còn đồng điệu. "Và xu hướng đó không thể đảo ngược" bà Karen Lowe, Giám đốc điều hành của tổ chức 4 Day Week Global, cho biết.

Tổ chức của bà Lowe hỗ trợ các công ty trên toàn thế giới thử nghiệm mô hình làm việc bốn ngày - từ Brazil tới Namibia, đến Đức.

Một trong những câu chuyện thành công nhất của bà là một sở cảnh sát ở thành phố Golden, bang Colorado, với 250 nhân viên. Kể từ khi áp dụng tuần làm việc bốn ngày, chi phí làm thêm giờ đã giảm gần 80% và số lượng đơn xin nghỉ việc giảm một nửa.

"Nếu điều đó có thể hiệu quả ở một sở cảnh sát với các sĩ quan tuần tra, ứng phó khẩn cấp… thì cũng có thể hiệu quả ở bất cứ đâu," bà Lowe nói.

"Khi chúng tôi bắt đầu thử nghiệm đầu tiên vào năm 2019, chỉ có vài công ty quan tâm. Giờ thì con số đã là hàng ngàn."

"Bằng chứng đã có. Thành phần còn thiếu là sự thấu hiểu."

Lowe cho biết một hiểu lầm phổ biến là tuần làm việc ngắn hơn đồng nghĩa với năng suất thấp hơn. Thực tế, bà lập luận, là ngược lại.

Năm 2019, Microsoft Nhật Bản thử nghiệm tuần làm việc bốn ngày và ghi nhận doanh số bán hàng trên mỗi nhân viên tăng 40% so với năm trước.

Tuy nhiên, công ty đã quyết định không áp dụng thay đổi này lâu dài.

Lowe nói rằng các tập đoàn lớn gặp nhiều phức tạp hơn do có nhiều phòng ban và hoạt động ở nhiều quốc gia, múi giờ khác nhau.

Trong nghiên cứu của Giáo sư Fan, năng suất nhìn chung được duy trì vì các công ty đã cắt giảm những công việc không mấy hiệu quả.

Các cuộc họp không cần thiết được thay bằng các cuộc gọi hoặc tin nhắn.

Một hiểu lầm khác, theo Lowe, là nhân viên sẽ phải làm việc cật lực hơn để bù cho ngày nghỉ thêm.

"Điều cốt lõi không phải là nhồi nhét năm ngày làm việc vào bốn ngày - mà là cắt giảm lãng phí," bà nói. "Và với việc AI hiện nay tự động hóa nhiều công việc, chúng ta có thể dễ dàng tìm ra những điểm kém hiệu quả hơn."

Một giải pháp cải thiện sức khỏe hiệu quả

Đối với Charl Davids, giám đốc một trung tâm tư vấn tại Đại học Stellenbosch ở Cape Town, tuần làm việc bốn ngày không chỉ là một sự điều chỉnh trong nơi làm việc - mà còn là "cứu cánh" cho đội ngũ của ông.

Đội ngũ của ông cung cấp hỗ trợ sức khỏe tâm thần cho hơn 30.000 sinh viên.

Trước khi thay đổi, ông cho biết nhân viên đang bị kiệt sức.

"Tỷ lệ nghỉ ốm rất cao. Mọi người liên tục gọi thông báo bệnh - không phải vì lười biếng, mà vì họ đang trong trạng thái sinh tồn. Họ đã hoàn toàn kiệt sức," ông nói.

Nam Phi nằm trong số những quốc gia có tỷ lệ suy giảm sức khoẻ tinh thần cao nhất thế giới.

Đội ngũ 56 nhân viên của Charl kiệt quệ về mặt tinh thần do tiếp xúc liên tục với các trường hợp chấn thương tâm lý, khối lượng công việc lớn và thiếu thốn nguồn lực.

Ông quyết định thử nghiệm tuần làm việc bốn ngày, dù gặp phản đối từ lãnh đạo cấp cao và sự hoài nghi từ chính đội ngũ của mình.

"Họ nghĩ rằng sẽ không bao giờ thành công. Nhưng rồi đã thành công, và kết quả thật tuyệt vời," ông nói.

Trong năm trước khi thử nghiệm, đội đã ghi nhận 51 ngày nghỉ ốm. Trong sáu tháng áp dụng tuần làm việc bốn ngày, con số này giảm xuống chỉ còn bốn ngày.

Nhân viên báo cáo họ ngủ ngon hơn, tập thể dục nhiều hơn và có thời gian theo đuổi sở thích. "Họ dành cuối tuần bên gia đình thay vì phải làm việc nhà," Charl nói.

"Tôi nghĩ hầu hết sẽ tận dụng thời gian thêm đó để làm việc tư nhằm kiếm thêm thu nhập - nhưng chỉ có một người làm vậy."

Charl tin rằng sức khỏe tinh thần được cải thiện của nhân viên đã giúp họ làm việc hiệu quả hơn.

"Họ tập trung hơn, đồng cảm hơn. Điều đó thực sự chuyển hóa thành việc họ chăm sóc sức khoẻ tinh thần cho sinh viên tốt hơn."

Không có giải pháp chung cho tất cả

Tuy nhiên, tuần làm việc bốn ngày không phải là mô hình làm việc khả thi ở mọi nơi.

"Cơ cấu ngành của một quốc gia và giai đoạn phát triển của đất nước đó là những yếu tố quan trọng," Giáo sư Wen Fan nói.

"Tại châu Phi, nhiều lao động làm việc trong nông nghiệp, khai khoáng hoặc các ngành phi chính thức," bà Karen Lowe bổ sung. "Vẫn còn khoảng cách đáng kể trước khi họ có thể bàn về một lịch làm việc linh hoạt."

Các công việc tay chân, kỹ năng thấp thì khó tái cấu trúc hơn, và các nhà tuyển dụng trong những ngành đó thường ưu tiên tối đa hóa lợi nhuận thay vì suy nghĩ về cải thiện lịch làm việc, bà Lowe nói.

Nhưng vẫn có một số tiến bộ đang diễn ra.

Nghiên cứu của Giáo sư Fan bao gồm các công ty trong lĩnh vực xây dựng, sản xuất và khách sạn - và một số đã có thành công bước đầu.

"Điều đó có thể hiệu quả trong nhiều ngành khác nhau, nhưng tôi không muốn nói rằng tuần làm việc bốn ngày là một liều thuốc thần kỳ," bà nói. Đó không phải là giải pháp 'một kích cỡ phù hợp với tất cả'.

Thế hệ trẻ là động lực thay đổi

Một cuộc khảo sát toàn cầu năm 2025 cho thấy lần đầu tiên cân bằng giữa công việc và cuộc sống được coi trọng hơn cả mức lương.

Tại Hàn Quốc, nhiều lao động trẻ cho biết họ sẵn sàng chấp nhận giảm lương để đổi lấy tuần làm việc ngắn hơn.

"Chúng ta đang chứng kiến sự phản kháng ngày càng tăng từ các thế hệ trẻ," Giáo sư Fan nói. "Họ có những quan điểm hoàn toàn khác về mục đích của công việc - và những gì họ muốn từ cuộc sống."

Bà cho biết các phong trào như "Nghỉ việc hàng loạt", "làm việc cầm chừng" (nghĩa là chỉ làm đúng những gì được yêu cầu), và tại Trung Quốc, "nằm yên" (lying flat, từ chối văn hóa làm việc quá sức) cho thấy người lao động trẻ đang tìm cách thể hiện sự bất mãn và từ chối văn hóa kiệt sức.

Theo thời gian, những thay đổi này có thể định hình lại các chuẩn mực nơi làm việc.

Tại Nhật Bản, ông Hiroshi Ono cũng đã thấy một số thay đổi.

"Hiện 30% nam giới Nhật Bản nghỉ phép khi vợ sinh - trước đây gần như không ai nghỉ," ông nói. "Điều đó cho thấy mọi người đang đặt ưu tiên lớn hơn vào sức khỏe và hạnh phúc của bản thân."

Bà Karen Lowe cũng đồng tình. "Lần đầu tiên, người lao động thực sự bắt đầu phản kháng. Và càng trẻ, họ càng đòi hỏi sự thay đổi nhiều hơn."

Bà tin rằng động lực đang được thiết lập.

"Covid đã tạo ra bước chuyển biến đầu tiên. Tôi hy vọng bước chuyển biến tiếp theo sẽ là tuần làm việc bốn ngày."

Theo BBC