Trump-Musk đại chiến, chiến dịch Mạng nhện của Ukraina : Cú sốc cho thế giới

Lần đầu tiên Donald Trump có đối thủ xứng tầm : Elon Musk

Le Figaro cuối tuần nhận định, liên minh độc đáo giữa Trump và Musk đã vỡ tan tành hôm thứ Năm với những lời thóa mạ và đe dọa lẫn nhau. Lần đầu tiên nhân vật quyền lực nhất hành tinh đã có được đối thủ xứng tầm là Musk, người giàu nhất thế giới.

Hầu như cũng nổi tiếng như Trump nhưng giàu hơn rất nhiều, Musk còn có mạng xã hội X để lan tỏa quan điểm. Cũng sân si như Trump, Musk lại năng động hơn trên các mạng xã hội – một kiểu gậy ông đập lưng ông đối với người từng rất mê Twitter. Căng thẳng đã diễn ra từ nhiều ngày qua, dù Musk chỉ trích đạo luật « lớn và đẹp », Trump tránh mọi ồn ào bằng cách dàn cảnh sự ra đi êm ái của Musk. Nhưng Trump không tự kềm chế được lâu.

Trong cuộc họp báo với thủ tướng Đức Friedrich Merz, Trump cho biết « thất vọng » về Musk. Chỉ vài phút sau, Musk đăng lên X : « Không có tôi, Trump đã thất cử, Dân Chủ kiểm soát Hạ Viện và Cộng Hòa có 51/49 ghế ở Thượng Viện. Thật vô ơn ! ». Trump đáp trả trên Truth Social, vì bị hủy bỏ trợ cấp mua xe điện, nên Musk trở nên « điên rồ » ; và đe dọa kết thúc các hợp đồng chính phủ. Musk tung ra quả bom lớn : Donald Trump có tên trong hồ sơ Epstein, và dọa không cho phi thuyền Dragon hoạt động.

Một liên minh dễ vỡ giữa hai cá tính mạnh 

Ngoài bất đồng cá nhân, đây còn là rạn nứt đầu tiên giữa phong trào MAGA - dân túy và bảo hộ, với giới công nghệ - chủ trương tự do mậu dịch. Musk còn muốn chiến đấu về chính trị khi loan báo sẽ trả đũa các dân biểu Cộng Hòa đã bỏ phiếu cho dự luật ngân sách của Trump, và lập đảng mới. Với gia tài to lớn và 220 triệu người theo dõi trên X, Musk có thể tạo ảnh hưởng trong cuộc bầu cử sơ bộ sắp tới của Cộng Hòa.

Sự nổi tiếng khiến Musk hầu như là đối thủ tự nhiên của Trump. Dù kết cuộc ra sao chưa rõ, Trump có sức mạnh của Nhà nước liên bang. Cổ phiếu Tesla đã sụt mất 14 % trong ngày thứ Năm, 150 tỉ đô la tan biến và Trump còn có thể đánh thuế hải quan hay hủy bỏ trợ cấp công. Hoặc đe dọa các đối tác thương mại của Musk, thậm chí quốc hữu hóa SpaceX – dù việc này khó khả thi. Nhưng nhiều khả năng là đôi bên sẽ làm hòa vì hiểu rằng cả hai đều thiệt, tuy nhiên sẽ không còn như xưa vì khi kể công trong chiến thắng của Trump và nói đến vụ Epstein, Musk đã đụng chạm đến lòng tự ái cao độ của Trump.

Theo Le Figaro, điều khiến người ta bất ngờ là tốc độ nhanh chóng, thô bạo của cuộc khẩu chiến, và đáng ngạc nhiên nhất là liên minh Trump-Musk có thể kéo dài như thế. Nếu lo cho gia tài và tương lai của mình ở nước Mỹ, nhà tỉ phú công nghệ sẽ phải quy phục Nhà Trắng, như đa số các nhà lãnh đạo thế giới. The Economist cũng cho rằng « Donald Trump có nhiều phương cách để gây tổn hại cho Elon Musk ».

« Chiều sâu chiến lược » trở thành điểm yếu của Nga

Về các chiến dịch thần tốc, táo bạo vừa qua của Ukraina, L’Express nhận xét, từ lâu người Nga vẫn tin vào « chiều sâu chiến lược », tức khoảng cách giữa tiền tuyến với các cơ sở kỹ nghệ và các thành phố lớn. Để đối phó với Đức quốc xã năm 1941, Liên Xô đã cho dời 1.500 nhà máy sang Xibêri, Trung Á và Ural. Nằm ngoài tầm oanh tạc, những nhà máy này còn sản xuất cả ngày lẫn đêm thép và vũ khí, cho đến chiến thắng cuối cùng bốn năm sau đó.

Khi bố trí các oanh tạc cơ chiến lược ở đông Xibêri hay Viễn Đông, bộ tham mưu Nga ngỡ rằng hỏa tiễn không với tới được. Nhưng cuộc không tập ly kỳ do tình báo Ukraina tổ chức : các drone giấu trong xe tải được điều khiển từ xa đã phá hủy nhiều phi cơ Nga, cho thấy « chiều sâu chiến lược » không còn là ưu thế của Matxcơva mà ngược lại.

Thâm nhập vào sâu lãnh thổ địch, Ukraina buộc đối thủ phải tự vệ trên chính đất mình. Nếu chỉ cần một ít drone giấu gần phi trường là đủ để tiêu diệt những vũ khí trị giá nhiều triệu đô la, quân đội Nga sẽ phải huy động đông đảo lính tráng để bảo vệ những địa điểm chiến lược về quân sự, năng lượng, kỹ nghệ. Với nguy cơ gây tâm lý sợ hãi trên toàn quốc, trong khi Vladimir Putin vốn muốn dân chúng ít biết đến « chiến dịch quân sự đặc biệt » bằng mọi giá.

Phiên bản Ukraina của vụ tấn công máy nhắn tin Israel

Le Point kể ra : Hàng trăm drone được bí mật đưa vào những vùng xa xôi của nước Nga cách hàng ngàn cây số từ một năm rưỡi qua. Chúng được xếp vào những xe tải với rờ-moọc có trần giả, giấu trong những két có nắp đậy điều khiển từ xa bởi những chiến sĩ hoạt động trong lòng địch nhưng dùng mạng điện thoại Nga, mở theo giờ đã định cho một đám mây drone bay ra. Và cả 41 mục tiêu đã được tình báo nghiên cứu kỹ lưỡng, cùng nổ tung một lượt, không gây thiệt hại cho thường dân…Phim khoa học giả tưởng hay kịch bản James Bond ? Nhưng không, đây chính là phiên bản Ukraina của vụ tấn công máy nhắn tin đã giúp Israel loại Hezbollah ra khỏi vòng chiến tháng 9/2024. Và là một chiến dịch thông minh, gan dạ chưa từng thấy, sẽ còn được giảng dạy lâu dài trong các trường quân sự.

Đây không phải là chiến tích đầu tiên. Soái hạm Moskva bị đánh chìm xuống đáy biển, hai cú đánh vào cầu Kerch, đẩy lùi Hạm đội Hắc Hải, cuộc đột kích bất ngờ vào Kursk…Trong khốn khó, quân đội Ukraina đã trở thành thiện chiến nhất châu Âu, và chiến dịch vừa qua là một bước tiến dần đến chiến thắng. Một bên là quân đội mất tinh thần, chỉ chiến đấu được với sự tăng viện của lính đánh thuê Bắc Triều Tiên, Trung Quốc, Ghana, Bangladesh, Iran. Bên kia là đội quân công dân yêu nước, biết rằng vì sao mình chiến đấu. Donald Trump nói rằng Volodymyr Zelensky « không có quân bài nào trong tay », nhưng lá bài này Kiev sẽ hạ xuống vào một lúc nào đó, để áp đặt một nền hòa bình công chính.

Những bài học cho châu Âu

Tương tự, Le Point đặt câu hỏi, phải chăng Ukraina đã đánh thức châu Âu ? Chỉ có thể ngã nón ngưỡng mộ trước chiến dịch Mạng nhện tuyệt vời, đã phá hủy các oanh tạc cơ chiến lược Nga ở cách xa có khi hơn 5.000 kilomet. Một cuộc tấn công táo bạo và khôn ngoan chưa từng thấy, đó chính là tinh thần mà châu Âu phải học hỏi.Vào sáng sớm ngày 24/02/2022, khi Vladimir Putin tung ra đoàn xe tăng rầm rộ hướng về Kiev, không ai tin rằng quốc gia mỏng manh do Volodymyr Zelensky lãnh đạo sẽ tồn tại. Nhưng vị tổng thống trẻ mà ít quan sát viên nào coi trọng đã từ chối lưu vong. « Tôi cần đạn dược chứ không phải một chuyến taxi » - câu nói đã đi vào lịch sử. Chính Ukraina đã tạo ra sức mạnh khiến châu Âu phải hỗ trợ chứ không phải ngược lại.

Viện trợ ban đầu rất ít để tránh « leo thang », phi cơ và hỏa tiễn tầm xa phải rất lâu sau mới được cung cấp, và một số còn đòi giới hạn tầm bắn. Bài học đầu tiên của Ukraina dành cho châu Âu là : Không xuất phát với tinh thần chủ bại. Ukraina chiến đấu cũng vì châu Âu : Chính vì Kiev muốn xích lại gần Liên Hiệp Châu Âu (EU) năm 2014 nên phải nhận lãnh cơn cuồng nộ của Matxcơva. Nhưng chỉ lòng can đảm thôi không thể đủ. Đây là bài học thứ hai của Ukraina, được chứng minh bằng chiến dịch Mạng nhện : cần phải sáng tạo.

Việc phát triển thường xuyên các drone mới, hệ thống gây nhiễu, robot tiếp tế cho chiến hào và nhiều thứ khác đã giúp bù đắp phần nào sự mất cân bằng về quân số và đạn dược. Hàng trăm công ty khởi nghiệp đã nổi lên chỉ trong vài tháng, hàng loạt kỹ nghệ được khai sinh từ lòng ái quốc và tự do hóa từng bước lãnh vực quốc phòng. Tư lệnh lục quân Pháp, tướng Schill nhận xét : « Đó là một quân đội rất phi tập trung, đã cho thấy tác động từ đầu cuộc chiến, với các đơn vị hết sức nhỏ có thể xâm nhập được từ phía sau và phát huy sáng kiến ».

Cách đánh mới khiến các đại cường phải xem lại chiến lược cũ

Trong tác phẩm « Ukraina : Sức mạnh của kẻ yếu », nhà xã hội học Anna Colin Lebedev giải thích, sự chuyển đổi của xã hội và chính quyền Ukraina – vốn kém hiệu quả và tham nhũng – đã bắt đầu từ 2014, khi Kremlin tấn công Donbass và chiếm Crimée. Mỗi người dân trong khả năng của mình đã chung tay giúp Nhà nước mạnh lên từ bên trong. Theo Le Point, châu Âu có lý do để không bao giờ bỏ rơi Ukraina, vì tính nguyên tắc, và vì an ninh châu lục bị đe dọa.

Đối với The Economist, bài học lớn nhất từ cuộc đột kích ngoạn mục của Ukraina, là phương Tây phải suy nghĩ lại về cách tiến hành chiến tranh. Các quân đội châu Âu học hỏi được nhiều điều về vụ tập kích bằng drone lớn nhất trong lịch sử.

Chiến dịch phối hợp giữa phá hoại kiểu cổ điển và loại vũ khí biểu tượng cho cuộc chiến ở Ukraina đã chứng tỏ hai điều. Thứ nhất, công nghệ mới được vận dụng với óc sáng tạo, là vô cùng nguy hiểm cho địch. Thứ hai, ngay cả các đại cường cũng dễ tổn thương trước các vụ tấn công vào cơ sở hạ tầng quan trọng trên lãnh thổ mình. Công nghệ mới đã thay đổi sâu sắc bản chất chiến tranh, nhưng phương Tây đã chậm thích nghi.

« Chủ nghĩa tử thần » : Putin tiếp tục vung tiền mua mạng lính

The Economist cũng cho rằng cửa sổ ngoại giao đang khép lại. Phái đoàn Nga đến Istanbul hôm 02/06 chỉ để trao « bản ghi nhớ », thực chất là yêu cầu Ukraina đầu hàng : nhượng đất, trung lập và trói tay quân đội.  Kiev đưa ra danh sách hàng trăm trẻ em bị bắt cóc ở những vùng tạm chiếm, Kremlin chế giễu là « màn kịch dành cho những bà già châu Âu không con và giàu tình cảm ». Phát ngôn viên bộ ngoại giao Ukraina nói : « Người Nga quá tự tin và ngạo mạn ». Matxcơva tiếp tục thí quân để dấn lên ở Sumy và Kursk.

Tháng Sáu là tháng đen tối cho quân Nga. Chiến dịch Mạng nhện được cho là đã phá hủy 1/3 phi đội ném bom chiến lược của Nga. Nhưng có một con số thống kê quan trọng khác : trước cuối tháng này, số thương vong của Nga lên đến 1 triệu kể từ đầu cuộc xâm lăng – dựa theo tốc độ hiện nay là 1.000-1.200 binh sĩ thiệt mạng hay bị thương mỗi ngày. Những tổn thất kinh hoàng, vượt xa tất cả những cuộc chiến khác kể từ Đệ nhị Thế chiến, nhưng Putin tiếp tục xua quân vào chỗ chết.

Các nước dân chủ vốn tôn trọng con người phải tự hỏi, làm thế nào ngăn chặn một đối thủ quá vô cảm trước sinh mạng người lính, năm này qua năm khác, trong một cuộc chiến tiêu hao kinh khiếp như vậy ? Chiến lược gia Anh, Sir Lawrence Freedman tuyên bố chiến thuật biển người của Nga phần lớn là vô dụng, nhưng họ vẫn không từ bỏ. Sau khi đã mất phần lớn lực lượng chủ lực, Vladimir Putin đã nghĩ ra cách để bổ sung quân mà không gây bất ổn xã hội. Kremlin thuyết phục người dân Nga là họ đang phải chống lại NATO đế quốc, tử trận là vinh quang, với những hợp đồng hậu hĩnh.

Tiền thưởng khi đầu quân và tử tuất đã thay đổi cuộc sống của nhiều gia đình người lính, đa số nghèo khổ và ở vùng sâu vùng xa. Tại những thị trấn nhỏ ở Nga, nơi việc tuyển quân sôi nổi nhất, những ngôi nhà mới đang được xây dựng, những chiếc xe đẹp xuất hiện trên đường phố. Chuyên gia Aleksandr Golts cho rằng Putin đã làm một cuộc cách mạng về tư tưởng quân sự Nga, mà ông gọi là « động viên theo kinh tế thị trường », còn những người khác coi là « deathonomics », tạm dịch « chủ nghĩa tử thần ».

Gần 200 vụ phá hoại châu Âu của Nga kể từ 2022

Trước một đối thủ ngoan cố như Vladimir Putin, L’Express dành hồ sơ tuần này để phân tích « Nga muốn tấn công châu Âu như thế nào ». Dùng drone xâm nhập thám sát, phá hoại, bom thư…từ nhiều tháng qua, Matxcơva trắc nghiệm phản ứng đồng thời tăng cường vũ khí và quân đội. Phải chăng đây là khúc dạo đầu của một cuộc xâm lăng quy mô lớn ?

Tuần báo đưa ví dụ, trong đêm tối 23/05/2024, một tàu tuần duyên Nga vượt qua ranh giới với Estonia, tháo gỡ 24 phao nổi phân ranh mang đi. Estonia, một thành viên NATO, một năm qua đòi lại tài sản để khẳng định toàn vẹn lãnh thổ nhưng chỉ là tiếng kêu trong sa mạc. Ngày 13/05/2025, một chiếc Su-35 vi phạm không phận Estonia để giải cứu một tàu dầu thuộc đội tàu ma của Nga. Chuyên gia James Sherr cảnh báo, với hành động này Matxcơva chấp nhận đối đầu với NATO hay ít nhất một nước thành viên, nhưng phương Tây chỉ phản ứng yếu ớt.

Từ đầu năm 2022, Nga được cho là đã gây ra gần 200 vụ phá hoại đủ kiểu ở châu Âu. Các cơ quan tình báo lo ngại một khi chiến tranh Ukraina kết thúc hay đóng băng, Nga sẽ giải phóng được nguồn lực quân sự nhằm đe dọa trực tiếp. Theo ước tính, Matxcơva có thể tấn công một nước láng giềng trong 6 tháng, hay khởi động một cuộc chiến khu vực với các nước Baltic trong 2 năm, và một cuộc chiến tranh quy mô tại châu Âu trong 5 năm tới, nếu Hoa Kỳ không can thiệp - như Donald Trump đã nhiều lần hàm ý. Giám đốc tình báo Phần Lan ước tính quân đội Nga mất ít nhất ba năm để phục hồi sức lực, và phải chuẩn bị cho mọi giả thiết.

Ba Lan và ba nước Baltic đã rút khỏi Công ước về mìn chống cá nhân để củng cố các phòng tuyến « răng rồng ». Vacxava tăng gấp đôi ngân sách quốc phòng, tại Litva, huấn luyện quân sự là bắt buộc đối với học sinh trung học còn ở Ba Lan là từ tiểu học đã được dạy sử dụng súng. Các quốc gia này biết rằng họ không có thời gian để mất, khi bên kia biên giới Nga đang « mài gươm ». Từ tháng 6/2023, Matxcơva triển khai các đầu đạn nguyên tử sang Belarus, trang bị thêm chiến hạm, phi cơ và hỏa tiễn ở Kaliningrad. Trong nước, Nga cải tạo cơ sở hạ tầng hạt nhân, có những căn cứ được phá dỡ và xây dựng lại toàn bộ, nhiều cây số đường hầm được đào. Nga cũng tôn tạo nhiều căn cứ không quân ở Bắc Cực.

Theo RFI