Đại sứ quán Anh tại Hà Nội đang tuyển dụng vị trí Quản lý Dự án Phòng chống mua bán người và Nô lệ hiện đại, để quản lý các dự án về phòng chống nô lệ hiện đại do chính phủ Anh tài trợ tại Việt Nam. Biện pháp này cũng đồng thời hỗ trợ chống lại nạn mua bán người và nâng cao năng lực ứng phó với nạn mua bán người tại Việt Nam. Hạn nộp đơn là ngày 01/06/2025.
Vậy tình hình hiện nay ra sao và tại Anh, bên cạnh các đảng chính trị, thì tiếng nói của xã hội dân sự, giới nghiên cứu ra sao ?
Thông tín viên Nguyễn Giang từ Luân Đôn trả lời chương trình RFI về đề tài này :
RFI : Anh tiếp tục đẩy mạnh các dự án mà chính phủ tiền nhiệm của đảng Bảo thủ cũng như chính phủ đương quyền của đảng Lao động gọi là “nạn nô lệ hiện đại”, không chỉ ở Anh và ngay cả ở Việt Nam. Thông tin mới nhất là gì ?
TTV Nguyễn Giang : Vai trò mà Quản lý dự án tại VN mà Anh muốn tuyển để hỗ trợ Đại sứ quán Anh tại Việt Nam trong công tác này : Với mức lương 61 triệu đồng VN một tháng, đây là vị trí quản lý dự án (manager) nhằm hỗ trợ công tác chống lại “nạn mua bán người và nâng cao năng lực ứng phó với nạn mua bán người tại Việt Nam”, theo đúng nguyên văn quảng cáo tuyển dụng. Ngoài ra, người quản lý này còn cần xây dựng các mối quan hệ cấp cao và hợp tác chặt chẽ với các cơ quan chính phủ, các cơ quan phát triển, đối tác thực thi dự án, tổ chức nghiên cứu, tổ chức phi chính phủ và các bên liên quan khác. Thêm vào đó là vai trò tư vấn chính sách về nạn mua bán người.
RFI : Cơ sở pháp lý của sự hợp tác này là gì?
TTV Nguyễn Giang : Về hợp tác hai bên, văn bản mà bộ Nội Vụ Anh và bộ Công An Việt Nam, đã ký kết hôm 01/04/2025 tại thượng đỉnh Luân Đôn, có đoạn như sau : « Công tác thực hiện kế hoạch hành động chung [Anh-Việt] đã nhận được khoản tài trợ lên tới 1 triệu bảng cho năm tới thông qua Quỹ Chống Nô Lệ Hiện Đại của Bộ Nội vụ Vương quốc Anh. Kể từ năm 2018, Vương quốc Anh đã đầu tư hơn 7 triệu bảng để tăng cường cho hoạt động chống buôn người của Việt Nam qua Quỹ Nô Lệ Hiện Đại, đã xác định được 720 nạn nhân của nạn buôn người và di cư trong tình trạng dễ bị tổn thương, tiếp cận hơn 7 triệu người qua các chiến dịch nâng cao nhận thức, đồng thời giáo dục 1.936 người muốn di cư về các rủi ro của tội phạm buôn người ».
Ngày 6/3/2025, đã có một đoàn đại biểu Vương quốc Anh do ông Adam Gardner - phó cục trưởng Cục Chiến lược quốc tế, Đối ngoại và Đối nội, bộ Nội Vụ Vương quốc Anh dẫn đầu, đã có chuyến thăm và làm việc tại Công an tỉnh Quảng Bình về dự án phòng, chống mua bán người và nô lệ hiện đại. Theo các báo Việt Nam, đây là một phần của dự án « Đấu tranh chống mua bán người và nô lệ thời hiện đại » và hai bên đã chia sẻ những khó khăn, vướng mắc và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng chống mua bán người trên địa bàn tỉnh Quảng Bình trong thời gian tới.
Các bài báo ở Việt Nam cũng nhắc lại về Chương trình hợp tác quốc tế từ năm 2019, với việc chính phủ Anh, thông qua Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) và World Vision International (WVI), đã phối hợp tài trợ các hoạt động quan trọng tại Quảng Bình, nhằm nâng cao năng lực cho công an địa phương trong việc phát hiện và xử lý các vụ mua bán người, tăng cường hỗ trợ cho nạn nhân và người di cư dễ bị tổn thương, cũng như cải thiện nhận thức cộng đồng về các phương thức tội phạm và các quy định pháp luật liên quan đến phòng chống mua bán người.
Ngoài ra, Anh còn hỗ trợ mô hình sinh kế giúp người dân tìm kiếm công việc ổn định và giảm thiểu tình trạng di cư trái phép. Năm 2024 đã có các hoạt động tuyên truyền bằng tiếng Việt trên mạng xã hội tại Anh và ở Việt Nam (rải tờ rơi) ở một số tỉnh, nêu bật sự nguy hiểm của các tuyến đường di dân lậu vào Anh ...
RFI : So sánh công tác này với các hoạt động khác của Anh với các nước châu Âu, châu Á, châu Phi thì có gì khác biệt ?
TTV Nguyễn Giang : Chiến lược của Anh gồm hai phần : Răn đe và Giáo dục. Phần 1 gồm các luật mới ra, ngày càng nghiêm khắc, nhằm răn đe việc vi phạm luật nhập cư, « khai thác nô lệ hiện đại », trừng phạt các băng đảng buôn người ... phá các đường dây đưa người bất hợp pháp vào Anh và tăng cường an ninh biên giới (securitisation of borders).
Phần 2 là khuyến khích người nhập cư trái phép ra đầu thú và cho hồi hương - ví dụ cho người Albania hồi hương khá nhiều và khá thành công. Keir Starmer vừa sang Tirana để thúc đẩy thêm chương trình này. Và với người đã hồi hương thì trợ giúp để họ không bỏ đi nữa. Ví dụ Anh đang làm như Liên Hiệp Quốc đã làm với thuyền nhân ở Hồng Kông : hỗ trợ tiền tái hội nhập để giúp họ về Việt Nam và không đi tiếp.
Xin nhắc Việt Nam chỉ là 1 trong 40 nước mà Anh đang tăng cường hợp tác để chống nạn di dân trái phép. Liên Âu, Pháp, Mỹ cũng tham gia hội nghị thượng đỉnh 31/03 năm nay ở Luân Đôn. Các nước Albania, Kosovo, Serbia, Bắc Macedonia và một số nước châu Phi đều có tên trong danh sách. Thậm chí Anh cũng đối thoại với chính quyền tự trị ở những vùng như Kurdistan thuộc Iraq để triển khai dự án chống buôn người.
Cả hai mục tiêu này là để giảm số người di cư, nhập cư vào Anh trái phép vốn đã trở thành vấn đề chính trị nội bộ ở Anh. Các đảng cực hữu hay thiên hữu đều lấy lý do « di dân cao » để tung ra các khẩu hiệu dân tộc chủ nghĩa Anh quốc và buộc chính phủ phải có hành động.
RFI : Nhân quyền đóng vai trò gì trong các luật Anh (và EU nói chung) để giải quyết vấn nạn này?
TTV Nguyễn Giang : Tại VN cũng đã có các điều luật chống lao động nô dịch, chống bắt người khác làm nô lệ và Điều 8 Công ước Quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR) cụ thể hóa quy định trong Điều 4 Tuyên ngôn Nhân quyền Quốc tế nêu rõ : Không ai bị bắt làm nô lệ ; mọi hình thức nô lệ và buôn bán nô lệ đều bị cấm. Không ai bị bắt làm nô dịch. Không ai bị yêu cầu phải lao động bắt buộc hoặc cưỡng bức.
Nhưng ở Anh thì vấn đề lại hơi khác. Việc bị cho là « hành vi khai thác nô lệ hiện đại » được báo chí đổ cho một số người Việt Nam làm salon móng tay (nails bar), và họ cho là đây là hình thức làm ăn đặc thù của một số cá nhân người Việt Nam. Xin nhắc rằng rất nhiều bạn bè tôi ở Anh, có làm nghề mở tiệm móng tay, thì đều cho rằng cách mô tả trên là không công bằng, là bôi đen nghề đem lại công ăn việc làm cho nhiều người và họ đóng thuế đầy đủ vào ngân sách nhà nước Anh.
RFI : Anh có thể giải thích thêm về khái niệm “nô lệ hiện đại” (modern slavery) mà Anh sử dụng ở đây?
TTV Nguyễn Giang : Giải thích về khái niệm này có trong văn bản pháp lý chủ yếu ở châu Âu (EU Directive 2011); ở Luật mà Anh thông qua năm 2015, và được một số cơ quan Liên Hiệp Quốc cũng như các tổ chức từ thiện sử dụng. Một số tài liệu nói (2013-15) trên thế giới có ít nhất 45 triệu nạn nhân từ hơn 100 nước. Xin chú ý là các nước Âu - Mỹ và Úc nói nhiều về « nô lệ hiện đại », nhưng Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore cũng nhận lao động nhập cư, và có cả hiện tượng người Việt Nam làm lậu thì báo chí và chính phủ ko dùng khái niệm này.
Giải thích trong trường hợp cụ thể là người Việt Nam làm việc lậu ở một số tiệm làm móng tay ở Anh, tôi xin trích dẫn học giả người Anh, tiến sĩ Tamsin Barber. Bà đề xuất đánh giá lại khái niệm « modern slavery » mà bà cho là có nhiều yếu tố tự nguyện, hành trình sang Anh nguy hiểm nhưng công việc không vất vả, thu nhập cao hơn mức trung bình ở Anh. Theo TS Barber thì nên coi đây là hiện tượng « self-exploitation » mà chúng ta có thể hiểu là « chấp nhận rủi ro, thiệt thòi, thậm chí cực nhọc để tích lũy tiền bạc cho tương lai » ... Còn nếu chỉ nhắm vào các chủ lao động thuê người bất hợp pháp, gọi họ là chủ nô, thì chưa đánh giá đúng hai vấn đề : nhu cầu lao động, cần tuyển nhân công cho nghề làm nails là khá lớn, và có sự tự nguyện nhất định từ phía người không giấy tờ đi tìm việc.
RFI : Đánh giá chung về sự thành công, thất bại của các sáng kiến và quy định mới này, anh nghĩ sao?
TTV Nguyễn Giang : Tôi nghĩa chống buôn người, chống nạn nô dịch, làm chui, cần đánh giá trong bức tranh chung và di dân quốc tế, gồm cả di cư hợp pháp và bất hợp pháp. Đây là câu chuyện có tầm toàn cầu nên Anh quốc phải tăng cường hợp tác quốc tế thì mức độ thành công mới tăng lên. Một mình nước Anh không thể tự giải quyết được.
Bên cạnh lý do chính trị, chiến tranh thì có những lý do kinh tế - xã hội rất quan trọng như chuyện thiếu việc làm ở các vùng nông thôn, đất nông nghiệp bị thu hẹp vì đô thị hóa tăng nhanh, tạo ra di dân nội vùng, di cư trong nước và di dân ra nước ngoài. Ở đâu có việc làm tăng được thu nhập hơn ở quê nhà thì người ta sẽ đi. Và khi ra đi thì có lúc chấp nhận rủi ro, trở thành nạn nhân « bị buôn người » trong một thời gian, ví dụ như vậy.
Về tính thuyết phục của các cuộc vận động này, tôi thấy có một vấn đề nhỏ là ngôn ngữ. Về ngôn từ, trong tiếng Việt, theo cá nhân tôi đây là cụm từ khó hiểu. Về văn hóa, VN ko trải qua chế độ nô lệ (có gia nô thời Trần nhưng khác « slaves » ở châu Âu), và tính từ « hiện đại » lại mang nghĩa tích cực.
Đúng ra phải gọi là « nô dịch thời hiện đại » » hay các hành vi « bóc lột tinh vi », hay « cưỡng ép lao động, bị lừa, bị ép lao động » như các trung tâm lừa đảo ở Miến Điện, ở Cam Bốt gần đây. Trong tiếng Việt, nô lệ là hình ảnh người bị xiềng xích, đánh đập, bỏ đói hàng ngày ... bị bạo hành liên miên, nhưng trong việc làm chui thì chuyện đó nếu có xảy ra thì chỉ là cá biệt, ngoại lệ, ít ra là với các cửa tiệm. Tất nhiên đây là chúng ta nói về các quán ăn, các tiệm nails.
Còn trong các « trại cần sa » do băng đảng kiểm soát thì tính chất « xã hội đen », các vụ bạo hành là có thực, và đó chắc chắn là một hình thức nô lệ hiện đại. Nhưng cần phân biệt hai hiện tượng : làm chui ở các cơ sở kinh doanh nhỏ của người châu Á, và trồng cây gây nghiện, tự nó đã có tính chất hình sự.
Các nước Phương Tây, vốn có lịch sử buôn nô lệ rất tàn bạo từ châu Phi, muốn tuyên truyền có hiệu quả, cụ thể là ở Việt Nam, thì cần điều chỉnh khái niệm cho đúng mới thuyết phục.
Theo RFI
Comments powered by CComment