Việt Nam 'xây đường băng dài 3.000 mét ở Trường Sa', gây áp lực lên Bắc Kinh?

Thông tin trên là do tổ chức Sáng kiến Tình hình Chiến lược Biển Đông (SCSPI) có trụ sở tại Bắc Kinh công bố trên mạng xã hội X vào ngày 6/6.

Sử dụng các hình ảnh vệ tinh, SCSPI khẳng định rằng Việt Nam đã cải tạo gần 0,78 km2 đất trong sáu tháng qua tại 11 thực thể ở quần đảo Trường Sa đang tranh chấp. Tổ chức này cũng nêu thêm rằng tính từ tháng 10/2021 tới nay, Việt Nam đã bồi đắp thêm hơn 8,5 km2.

Bên cạnh đó, các hoạt động cải tạo của Việt Nam không chỉ tập trung vào việc mở rộng diện tích đất mà còn xây dựng các cơ sở có liên quan đến quân sự, chẳng hạn như các vũng cảng, cầu tàu và đường băng, báo South China Morning Post (SCMP) vào ngày 7/6 dẫn thông tin từ một bài đăng của SCSPI khác trên mạng xã hội Trung Quốc cho biết.

SCSPI nói thêm rằng các bãi cát có thể đủ điều kiện để xây dựng đường băng cũng đã được tạo dựng tại bốn thực thể khác ở Trường Sa, gồm: đảo Phan Vinh (Pearson Reef), đá Tiên Nữ (Tennent Reef), đá Lát (Ladd Reef) và đá Nam (South Reef).

Đá Nam (South Reef) chỉ nằm cách đá Xu bi hiện do Trung Quốc kiểm soát chỉ khoảng 50 km về phía bắc.

Trong khi đó, Việt Nam đã kiểm soát Bãi Thuyền Chài (Barque Canada Reef) từ năm 1987, theo Viện Nghiên cứu Minh bạch Hàng hải châu Á (AMTI) trực thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), với các bên có tuyên bố tranh chấp bao gồm Trung Quốc, Malaysia và Philippines.

Cũng theo AMTI, Bãi Thuyền Chài là tiền đồn lớn nhất của Việt Nam trong quần đảo Trường Sa.

Liên quan tới Bãi Thuyền Chài, SCSPI viện dẫn hình ảnh vệ tinh từ nền tảng dữ liệu Sentinel Hub và nói rằng đây là thực thể được bồi đắp nhiều nhất trong số 11 thực thể nêu trên, với diện tích tăng thêm 2,8 km² kể từ tháng 11/2024.

SCSPI cho rằng Việt Nam đang xây dựng một đường băng tại đây, dự kiến dài khoảng 3.000 mét khi hoàn thành - một động thái mà một số nhà quan sát quân sự ở Trung Quốc đã cảnh báo có thể gây áp lực lớn đối với Bắc Kinh vì vị trí chiến lược của nó, theo bài viết ngày 7/6 trên SCMP.

Vào tháng 6/2024, AMTI đã nói rằng một đường băng dài 3.000 mét có thể phục vụ mục đích vận chuyển quân sự quy mô lớn, hoặc cho máy bay do thám, máy bay ném bom cất cánh và hạ cánh.

Trong khi Bãi Thuyền Chài và ba thực thể có bãi cát mới nằm ở phía Nam so với phần lớn các cơ sở quân sự của Trung Quốc trong khu vực, Việt Nam cũng đang kiểm soát một số lượng lớn thực thể hàng hải ở phía Bắc đá Vành Khăn (Mischief Reef) và đá Chữ Thập (Fiery Cross Reef) – điều này có thể cho phép Việt Nam tạo thế gọng kìm các vị trí của Trung Quốc trong trường hợp xảy ra xung đột.

Trung Quốc cũng có những đường băng lớn như vậy.

Từ năm 2013 đến năm 2015, sau khi tiến hành cải tạo đất quy mô lớn ở quần đảo Trường Sa, Trung Quốc đã xây dựng các đường băng dài hơn 3.000 mét trên ba đảo nhân tạo lớn là đá Chữ Thập (Fiery Cross Reef), đá Vành Khăn Mischief Reef và đá Xu bi (Subi Reef), SCMP nêu.

Trước thông tin trên của SCSPI không lâu, vào tháng 3/2025, AMTI đã công bố một báo cáo khác cũng cho thấy tiến độ bồi đắp đảo của Việt Nam tại Biển Đông.

Theo đó, AMTI cho biết Việt Nam đã mở rộng đáng kể các tiền đồn của mình tại quần đảo Trường Sa trong vòng mười tháng trước đó, hoàn tất một năm xây dựng bồi đắp đảo kỷ lục vào năm 2024 và tiếp tục nạo vét ở các khu vực mới, ngay cả khi một số thực thể đang dần hoàn thiện.

Kể từ báo cáo gần nhất trước đó của AMTI được xuất bản vào tháng 6/2024, tổ chức này cho biết Việt Nam đã bồi đắp thêm khoảng 2,595km2 đất mới và tiếp tục duy trì tốc độ nhanh được thiết lập trong giai đoạn từ tháng 11/2023 đến tháng 6/2024 với lượng đảo bồi đắp thêm là 2,798km2.

Việc này nâng tổng diện tích đất được nạo vét (bao gồm cả việc bồi đắp đất và nạo vét cảng/kênh) của Việt Nam tại các khu vực tranh chấp ở Biển Đông lên khoảng 13,44km2, tương đương 71% tổng diện tích của Trung Quốc rơi vào khoảng 18.8km2, báo cáo của AMTI nêu.

Xét về tổng diện tích nạo vét, Bắc Kinh vẫn dẫn trước, đồng thời vượt trội về diện tích đất nhân tạo được tạo ra ở quần đảo Trường Sa, với hơn 14.16km2 so với 9.04km2 của Hà Nội.

Tuy nhiên, có tới 4.38km2 ''trong tổng số đất nạo vét của Việt Nam được dành cho việc xây dựng tám cảng mới tại các tiền đồn của mình — một con số cho thấy tăng cường năng lực hậu cần hàng hải là một phần cốt lõi trong mục tiêu mở rộng của Hà Nội," AMTI nêu.

Vào tháng 2/2025, một nghiên cứu của Bộ Tài nguyên Thiên nhiên Trung Quốc nói rằng Việt Nam đã mở rộng đáng kể sự hiện diện của mình trên Bãi Thuyền Chài thông qua một dự án cải tạo đất kéo dài ba năm, cho phép các tàu chiến lớn đi vào cảng.

Theo nghiên cứu này của học giả Trung Quốc, Việt Nam đã nạo vét một kênh rộng 299 mét, độ sâu trung bình 11,37 mét, dẫn vào cảng chiến lược ở mũi phía tây của Bãi Thuyền Chài, mà Trung Quốc gọi là Bách Tiêu.

Kênh này đủ sâu để một số tàu chiến lớn nhất thế giới, chẳng hạn như tàu khu trục Type 055 lớn nhất của Trung Quốc có mớn nước 6,6 mét, có thể đi qua.

Năm 2024 là năm kỷ lục

Trước đây đã có nhiều thông tin về tốc độ bồi đắp đảo "kỷ lục" của Việt Nam.

Vào ngày 15/5/2024, một viện nghiên cứu tại Bắc Kinh đưa ra cảnh báo rằng Việt Nam đang gia tăng bồi đắp đảo trên Biển Đông. Tới ngày 22/5/2024, có một số chuyên gia cho rằng đây là cách mà Trung Quốc "gán tiếng xấu" cho Việt Nam.

Truyền thông Việt Nam khi ấy cũng đã trích dẫn ý kiến chuyên gia gọi nhận định của viện nghiên cứu này là "vu cáo, bóp méo sự thật".

Sau đó không lâu, vào ngày 7/6/2024, AMTI đã công bố một báo cáo nói rằng trong sáu tháng trước đó, Việt Nam đã tăng tốc bồi đắp những tiền đồn ở quần đảo Trường Sa, với diện tích đất được bồi đắp gần bằng tổng hai năm trước đó (tức năm 2022 và 2023) cộng lại.

Theo AMTI, nếu như ba tiền đồn lớn nhất của Trung Quốc là đá Vành Khăn, đá Xu bi và đá Chữ Thập thì bốn tiền đồn xếp tiếp theo đều là những bãi đá mới được bồi đắp của Việt Nam.

Vào ngày 10/6/2024, nhận định với BBC News Tiếng Việt, nhà nghiên cứu độc lập Song Phan từ Sydney cho biết:

"Có lẽ nhân lúc Trung Quốc đang bận căng thẳng với Philippines ở bãi Cỏ Mây, bãi cạn Scarborough, Sandy Cay... còn Malaysia khá lơ là nên Việt Nam đã tăng tốc việc tôn tạo và bồi đắp, đặc biệt là ở bồi đắp ở bãi Thuyền Chài, nơi có tiềm năng bồi đắp thành một đảo nhân tạo lớn và tương đối tách biệt ở về phía nam các đảo nhân tạo của Trung Quốc."

Cùng thời điểm, Tiến sĩ Huỳnh Tâm Sáng từ Quỹ Taiwan NextGen Foundation (Đài Loan) đánh giá nhìn chung các đảo và bãi cạn mà Việt Nam bồi đắp chủ yếu phục vụ cho mục đích dân sự, đặc biệt là hỗ trợ ngư dân trong các tình huống khẩn cấp (như cứu hộ, cứu nạn khi có bão), thay vì hướng đến mục đích quân sự.

"Hơn ai hết, Việt Nam hiểu rất rõ về sự chênh lệch trong cán cân quân sự với Trung Quốc, bao gồm cả năng lực tác chiến trên biển. Do đó, sẽ là không thuyết phục khi cho rằng Việt Nam đang 'cạnh tranh' với Trung Quốc trong việc bồi đắp các thực thể ở Biển Đông," ông nói với BBC News Tiếng Việt.

Tới tháng 11/2024, Malaysia đã gửi một thư phàn nàn tới chính phủ Việt Nam về việc Hà Nội bị cáo buộc là đã mở rộng một rạn san hô ở Biển Đông, nơi cả hai nước đều khẳng định chủ quyền, nguồn tin của Reuters cho hay.

Đây là một động thái leo thang song phương hiếm hoi ở Trường Sa mà không liên quan đến Trung Quốc.

Thư phàn nàn này liên quan đến cáo buộc Việt Nam đã bồi đắp để mở rộng Bãi Thuyền Chài, một rạn san hô ở Trường Sa nơi Việt Nam xây dựng hàng loạt công trình, theo các hình ảnh vệ tinh do CSIS phân tích và công bố vào tháng 10/2024.

Cần làm rõ rằng bức thư của Bộ Ngoại giao Malaysia chỉ chỉ trích việc mở rộng rạn san hô, chứ không đề cập tới việc xây dựng các công trình, một quan chức cho hay.

Theo BBC