Khi cô Heather Muriel Nguyễn lần đầu nhận định mình là người phi nhị nguyên giới (non-binary) và vô tính (asexual), đó không chỉ là một tuyên bố về bản dạng, mà còn là một hành động tự lên tiếng trong nền văn hóa mà sự hiện diện của người “queer” (đa dạng tính dục) thường chìm trong “bóng tối.”
Cô Heather, 30 tuổi, là một diễn viên kiêm nhà sản xuất phim gốc Việt tại Los Angeles.
Cô đang dùng tiếng nói của mình để định hình lại hình ảnh LGBTQ+ gốc Á ở Hollywood, và mở ra không gian cho những người giống như cô – đặc biệt trong thời điểm có nhiều sự thù địch về chính trị và kỳ thị văn hóa.
LGBTQ+ là tên viết tắt của cộng đồng đồng tính luyến ái nữ (lesbian), đồng tính luyến ái nam (gay), song tính (bisexual), chuyển giới (transgender), và người có xu hướng tính dục, bản dạng giới khác biệt, hoặc không xác định mình theo dạng nào (queer).
“Queer” cũng có nghĩa “questioning” tức đang trong thời gian tìm hiểu bản thân.
Dấu + chỉ sự tồn tại của các xu hướng đa dạng khác như vô tính luyến ái (asexual), hay phi nhị giới (non-binary)…
Hồi học cấp 2, cô Heather – sinh ra là nữ – bị các bạn gái thu hút, nhưng điều đó sớm thay đổi.
“Sau này, vào đại học, tôi nhận ra mình thực sự là người vô tính – không bị hấp dẫn tình dục với bất kỳ ai,” cô nói.
Cô Heather từng vật lộn để tìm thuật ngữ mô tả đúng bản dạng của mình, cho đến khi cô tìm hiểu sâu hơn về các khía cạnh trong cộng đồng LGBTQ+ và nhận ra “phi nhị nguyên giới” và “vô tính” là những khái niệm phù hợp nhất với cô.
Tự tạo nên hình ảnh đại diện cho bản thân
Cô Heather tham gia nhiều quảng cáo và đóng một vài vai nhỏ trong các phim Hollywood, nhưng nhân vật của cô thường rơi vào những khuôn mẫu cũ kỹ như nạn nhân, cô gái Á Châu ngoan ngoãn, hoặc nhân vật phụ không lời thoại.
“Tôi không thấy bản dạng tính dục của mình được đại diện ở Hollywood, và điều đó thúc đẩy tôi tạo ra những câu chuyện tôn vinh cộng đồng LGBTQ+ và AAPI (gốc Á),” cô nói.
Bộ phim ngắn đầu tay của cô Heather, “Thơ,” lấy cảm hứng từ tên tiếng Việt của cô và kể về hành trình chữa lành và khám phá tình yêu của một người vô tính. Phim ra mắt năm 2021, do chính cô Heather đồng đạo diễn và đóng vai chính, có thể xem trên Vimeo.
“Nếu không có câu chuyện cho chúng ta, thì ta tự làm ra thôi. Không cần xin phép ai, chỉ cần theo trái tim và ước mơ của mình,” cô cười nói.
Năm 2022, cô Heather viết kịch bản, đóng vai chính và sản xuất “Hex the Patriarchy,” phim hài giả tưởng tuổi “teen” khám phá bản dạng nửa vô tính và vô tính. Năm 2023, cô là đồng biên kịch và đóng vai chính trong phim khoa học viễn tưởng “Still Queer.”
Khoảng cách thế hệ trong cộng đồng LGBTQ+ gốc Việt
Cô Uyên Hoàng, giám đốc điều hành tổ chức Viet Rainbow of Orange County (VROC) cho biết sự cô đơn, trầm cảm và sang chấn tâm lý nhiều thế hệ là một số nguyên nhân ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của cộng đồng LGBTQ+ gốc Việt.
Little Saigon ở Orange County là nơi có cộng đồng người Việt lớn nhất hải ngoại.
VROC là tổ chức bất vụ lợi chuyên hỗ trợ người LGBTQ+ gốc Việt và người thân thông qua nghiên cứu, giáo dục, và vận động.
“Khoảng cách ngôn ngữ cũng là yếu tố lớn ảnh hưởng đến giao tiếp và sự chấp nhận trong gia đình, vì thế hệ trẻ không tìm được từ ngữ phù hợp để bày tỏ xu hướng tính dục với cha mẹ,” cô Uyên giải thích.
“Là người ‘queer’ trong cộng đồng Việt Nam rất khó vì sự kỳ thị. Việc tìm kiếm cộng đồng chấp nhận và hỗ trợ là một thách thức,” cô thêm.
Bản thân cô Uyên cũng từng đối mặt với khó khăn trong việc được chấp nhận.
“Tôi ở ‘trong bóng tối’ suốt một thời gian dài, giấu đi con người thật vì gia đình bên ngoại của tôi theo đạo Công Giáo. Tôi cũng là người Công Giáo,” cô Uyên nói. “Tôi không dám công khai nếu không có VROC. VROC đã cho tôi sự hỗ trợ và can đảm.”
Khi cô Uyên công khai bản dạng “queer” mẹ cô lúng túng, còn cha cô thì im lặng.
“Ba đâu có chọn làm ba của con, con đâu có chọn làm con gái của ba. Chúng ta chỉ chọn làm người tốt thôi,” cha cô Uyên nói.
Cô chia sẻ rằng mẹ cô biết có người thuộc bản dạng “queer” nhưng chưa thấu hiểu cho lắm, và đức tin vẫn là ưu tiên hàng đầu của bà.
“Mẹ tôi cố gắng hiểu nhưng vẫn muốn giữ vững niềm tin tôn giáo,” cô Uyên nói.
Hiện VROC có sáu nhân viên và gần 300 thành viên, nơi cộng đồng LGBTQ+ gốc Việt tìm thấy sức mạnh trong “gia đình tự chọn” của mình.
Nghiên cứu năm 2022 của VROC cho thấy người LGBTQ+ gốc Việt tại Mỹ đang xây dựng các mạng lưới hỗ trợ bền vững để chống lại kỳ thị và từ chối của văn hóa truyền thống. Sau sáu tháng, với 15 cuộc phỏng vấn và quan sát hơn 30 người tham gia, nghiên cứu phát hiện rằng “gia đình tự chọn” trong VROC mang lại sự hỗ trợ xã hội quan trọng, giúp mọi người cảm thấy mình thuộc về nơi đâu và giảm tác động tiêu cực của kỳ thị.
Cô Uyên giải thích VROC đóng vai trò như “gia đình thay thế” cho những thành viên bị gia đình khó chấp nhận. Khi người LGBTQ+ gốc Việt công khai và bị cha mẹ ruột từ chối, các thành viên lớn tuổi của VROC sẽ đóng vai trò cha mẹ, hỗ trợ tinh thần, và đôi khi cho họ ở nhờ tạm thời.
Nỗi sợ hãi giới tính trong bối cảnh chính trị hiện tại
Theo khảo sát mới nhất của Viện Gallup, gần một trong 10 người Mỹ trưởng thành (9.3%) xác định mình là người LGBTQ+ trong năm 2024, trong khi đại đa số (85.7%) là dị tính. Trong các bản dạng LGBTQ+, song tính là phổ biến nhất (5.2%), tiếp theo là đồng tính nam (2%), đồng tính nữ (1.4%) và chuyển giới (1.3%). Dưới 1% xác định với các thuật ngữ khác như toàn tính, vô tính, hoặc “queer.”
Nghiên cứu của đại học UCLA cho thấy 27% người gốc Á Châu thuộc LGBTQ+ không có quốc tịch Mỹ báo cáo gặp căng thẳng tâm lý, so với chưa đến 5% ở nhóm không phải LGBTQ+. Hơn 1/3 cho biết họ không có nơi chăm sóc sức khỏe thường xuyên – gấp đôi so với nhóm LGBTQ+ sinh tại Mỹ.
Người Mỹ gốc Việt chiếm 9% thanh thiếu niên thuộc cộng đồng LGBTQ+. Với rào cản ngôn ngữ và sự kỳ thị văn hóa, họ đối diện nguy cơ nghiêm trọng cho cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần trong thời điểm chính trị phức tạp như hiện nay, theo The Trevor Project.
Cô Uyên cho biết cộng đồng di dân thuộc dạng “queer” đang đối mặt với thử thách lớn nhất hiện nay vì các cuộc truy quét của Cảnh Sát Di Trú (ICE) và hạn chế đi nước ngoài. Người LGBTQ+ vẫn có thể du lịch dưới thời chính quyền Donald Trump, nhưng việc có sổ thông hành (passport) và giấy tờ trùng khớp bản dạng giới gặp khó khăn, làm tăng nguy cơ bị giữ lại khi di chuyển.
Ở cấp quận hạt, Orange County không có nhiều phương tiện hỗ trợ cộng đồng LGBTQ+ bằng các ngôn ngữ Á Châu.
“Chúng tôi vẫn đang đấu tranh để vận động nghiên cứu và hỗ trợ cho cộng đồng ‘queer.’ Khó khăn là các dân cử không kết nối với cộng đồng thiểu số của chúng tôi,” cô Uyên nói.
“Quận hạt có ngân sách nhưng rất ít tiền được phân bổ cho dịch vụ bảo vệ quyền của cộng đồng LGBTQ+,” cô thêm.
Theo bài báo trên Cardiology Advisor, Đạo Luật “Lớn, Đẹp” (Big Beautiful Bill) của chính quyền Trump sẽ cắt giảm hơn $1,000 tỷ của Medicaid trong 10 năm tới, tác động nặng nề đến cộng đồng LGBTQ+, đặc biệt là người thu nhập thấp và bị HIV/AIDS.
Việc cắt giảm sẽ dẫn đến việc mất bảo hiểm y tế và giảm tiếp cận các dịch vụ thiết yếu như điều trị HIV, xét nghiệm STI (bệnh lây truyền qua đường tình dục) và hỗ trợ sức khỏe tâm thần.
Khoảng 40% người bị HIV/AIDS phụ thuộc vào Medicaid. Nhiều phòng khám cung cấp dịch vụ sức khỏe tâm thần, sức khỏe tình dục và điều trị khẳng định giới cho cộng đồng LGBTQ+ cũng phụ thuộc vào nguồn quỹ liên bang này.
Đạo Luật “Lớn, Đẹp” được ký thành luật ngày 4 Tháng Bảy vừa qua.
Kỳ thị trong cộng đồng Việt Nam
Kỳ thị với người LGBTQ+ vẫn ăn sâu trong nhiều gia đình và cộng đồng người Việt. Với cô Heather Nguyễn, việc đối diện môi trường văn hóa này là một trong những phần khó khăn nhất của hành trình.
Trong văn hóa Việt, người “queer” hoặc vô tính thường bị xem là giai đoạn nhất thời hoặc điều đáng xấu hổ.
“Thật khó khi người ta nghĩ bạn bị ‘hỏng’ hoặc chỉ đang nhầm lẫn,” cô Heather nói.
Các giá trị truyền thống nhấn mạnh vai trò gia đình, hôn nhân, và hiếu đạo thường không dành chỗ cho bản dạng LGBTQ+. Đặc biệt, bản dạng phi nhị nguyên giới và vô tính thường bị hiểu sai hoặc bị xóa bỏ hoàn toàn.
Cô Heather cho biết một số người cao niên trong cộng đồng đôi khi gán ghép người “queer” với ảnh hưởng Tây phương hoặc bệnh tâm thần – những niềm tin khiến thanh niên “queer” bị cô lập và không thể trò chuyện về bản dạng và sức khỏe tinh thần.
“Luôn có một áp lực ngầm là phải ‘bình thường,’ phải lấy chồng, sinh con,” cô chia sẻ.
Nỗi sợ làm cha mẹ thất vọng hoặc bị cộng đồng từ chối khiến nhiều người LGBTQ+ gốc Việt sống trong im lặng hoặc sống cuộc đời hai mặt. Với những người dám công khai, hành trình thường không dễ dàng mà đầy những đổ vỡ và quá trình hàn gắn diễn ra rất chậm.
Nhưng thay đổi là có thể.
“Giới trẻ cởi mở hơn, và một số người lớn tuổi bắt đầu đặt câu hỏi, dù chưa hiểu hết,” cô Heather nói. “Sự tò mò đó chính là nơi bắt đầu của việc chữa lành.”
Công khai và tìm sự khẳng định
Cô Heather lần đầu công khai với cha cô hồi còn học cấp 2 và nhận được sự chấp nhận bất ngờ. “Ba tôi luôn biết tôi khác biệt,” cô nói. “Ông chỉ nói ‘con luôn đặc biệt.’”
Lên đại học, cô Heather chia sẻ với bạn thân về việc mình là người vô tính. Dần dần, gia đình cũng bắt đầu chấp nhận. Là con cả trong gia đình ba chị em, hành trình của cô Heather mở ra đối thoại và sự hiểu biết hơn trong gia đình.
“Có được sự hỗ trợ tinh thần từ bạn bè thân thiết, gia đình, và đồng nghiệp giúp tôi vượt qua nhiều đấu tranh nội tâm và có sức mạnh để tiếp tục,” cô nói.
Cô Heather cũng tìm thấy sự hỗ trợ tại Yellow Chair Collective, một trung tâm sức khỏe tâm thần ở Los Angeles cung cấp liệu pháp và hỗ trợ cho người LGBTQ+, đặc biệt cho cộng đồng gốc Á Châu.
“Năm 2024, tôi mạnh dạn cắt tóc ngắn lần đầu trong đời,” cô Heather cười. “Đó là điều tuyệt vời nhất tôi từng làm. Lần đầu tiên, tôi nhìn thấy mình thật rõ ràng, tồn tại với mái tóc ngắn và cảm thấy là chính mình.”
Thông qua kể chuyện, vận động, và xây dựng cộng đồng, cô Heather Nguyễn và cô Uyên Hoàng tiếp tục thách thức định kiến và thúc đẩy sự hiện diện, không chỉ cho bản thân, mà cho mọi người “queer” gốc Á Châu vẫn đang chờ thấy hình ảnh của mình phản chiếu trong thế giới này.
Theo NVO
Comments powered by CComment