Trong khi công nghệ AI mở ra những khả năng sáng tạo mới trong âm nhạc, nó cũng đang tạo ra một hiện tượng đáng lo ngại: việc sử dụng AI để giả mạo danh tính nghệ sĩ và đánh cắp thành quả sáng tạo của họ.
Hành trình gây dựng cộng đồng người Việt ở Los Angeles
Câu chuyện về Emily Portman - ca sĩ folk người Anh bỗng nhiên phát hiện một album hoàn toàn giả mạo mang tên mình đã được phát hành trên các nền tảng lớn - chỉ là một trong nhiều ví dụ cho thấy ranh giới mong manh giữa đổi mới công nghệ và gian lận số.
Người hâm mộ không phân biệt được thật giả
Sự việc với Emily Portman không chỉ đơn thuần là một vụ vi phạm bản quyền thông thường. Album "Orca" giả mạo không chỉ được phát hành trái phép mà còn có chất lượng đủ cao để đánh lừa cả những người hâm mộ lâu năm của cô. Điều này cho thấy một thực tế đáng báo động: AI đã phát triển đến mức có thể bắt chước phong cách nghệ thuật của một người một cách tinh vi đến mức khó phân biệt.
Phản ứng chậm chạp của các nền tảng streaming cũng là một phần của vấn đề. Phải mất hàng tuần để Spotify xử lý khiếu nại của Portman và thậm chí sau khi nội dung bị gỡ bỏ, "bóng ma" của album giả vẫn còn hiện diện trên nền tảng này. Điều đặc biệt đáng lo ngại là sau khi album đầu tiên bị gỡ, một album khác lại xuất hiện - lần này chỉ đơn thuần là những bản nhạc không lời vô nghĩa, cho thấy đây không phải là hành vi ngẫu nhiên mà là một chiến lược có hệ thống.
Chúng ta đã đi xa khỏi thời đại những bản remix AI đơn thuần để giải trí hay những màn song ca deepfake mang tính chất thử nghiệm. Thay vào đó, chúng ta đang chứng kiến sự xuất hiện của một dạng tội phạm mới: trộm cắp danh tính số với nhạc nền. Những kẻ lừa đảo này thường rất khéo léo trong việc âm thầm phát hành các sản phẩm giả mạo, thu về những khoản tiền bản quyền dù nhỏ nhưng tích lũy được từ các nền tảng streaming.
Danh sách các nạn nhân không ngừng kéo dài, từ nghệ sĩ pop Josh Kaufman đến những huyền thoại country như Blaze Foley (qua đời năm 1989) và Guy Clark (qua đời năm 2016). Việc cả những nghệ sĩ đã khuất cũng trở thành mục tiêu cho thấy sự tàn nhẫn và không có đáy của những kẻ lừa đảo này. Họ không chỉ đánh cắp từ người sống mà còn lợi dụng cả những nghệ sĩ không thể tự bảo vệ mình nữa.
Cuộc khủng hoảng trên nền tảng số
Trường hợp của "ban nhạc" AI Velvet Sundown mở ra một cuộc tranh luận phức tạp khác về ranh giới đạo đức trong âm nhạc AI. Khác với việc trực tiếp sao chép tác phẩm của nghệ sĩ có thật, Velvet Sundown tạo ra âm nhạc gốc nhưng đồng thời tạo ra một danh tính ảo hoàn chỉnh - kể cả những hình ảnh "hơi kỳ lạ" của các thành viên trong ban không tồn tại.
Hàng triệu lượt phát trước khi sự thật được tiết lộ cho thấy khán giả có thể hoàn toàn hòa mình vào âm nhạc AI mà không hề biết về nguồn gốc thật. Về mặt kỹ thuật, điều này không vi phạm luật bản quyền vì âm nhạc là gốc, nhưng nó đặt ra câu hỏi về tính trung thực và minh bạch trong nghệ thuật. Ban nhạc không tồn tại, nhưng tiền bản quyền thì có thật.
Vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn khi chúng ta nhìn vào quy mô của hệ thống streaming hiện tại. Với 99.000 bài hát được upload mỗi ngày trên các nền tảng, đa số thông qua các nhà phân phối bên thứ ba dựa vào metadata do người dùng tự cung cấp, việc "len lỏi" một sản phẩm giả vào hồ sơ của nghệ sĩ thật trở nên đáng lo ngại dễ dàng. Trừ khi có ai đó phát hiện và khiếu nại, những sản phẩm giả mạo này có thể tồn tại vô thời hạn, giả dạng là thứ chính hãng.
Điều đáng lo ngại hơn nữa là những kẻ lừa đảo này có xu hướng nhắm vào các nghệ sĩ ít tên tuổi hơn. Lý do rất đơn giản: họ biết rằng Taylor Swift hay Ed Sheeran sẽ có đội ngũ pháp lý mạnh mẽ để truy tố, trong khi các nghệ sĩ nhỏ lẻ thường không có đủ tài nguyên để bảo vệ bản thân. Đây là một dạng bóc lột có chọn lọc, nhắm vào những người dễ tổn thương nhất trong cộng đồng nghệ thuật.
Một khía cạnh quan trọng khác của vấn đề này là vai trò của chúng ta - những người tiêu dùng âm nhạc. Sự thờ ơ hay thiếu quan tâm đến nguồn gốc của âm nhạc có thể vô tình khuyến khích thêm những hành vi lừa đảo này. Khi chúng ta ưu tiên sự tiện lợi và tính mới lạ hơn tính xác thực, chúng ta đang tạo ra một thị trường cho "sludge AI" - những sản phẩm AI chất lượng thấp được sản xuất hàng loạt.
Nguy hiểm không chỉ nằm ở việc AI có thể bắt chước nghệ sĩ, mà còn ở khả năng con người sẽ ngừng để ý hoặc quan tâm khi điều này xảy ra. Sự mất đi khả năng phân biệt - hoặc mong muốn phân biệt - giữa nghệ thuật thật và giả có thể dẫn đến sự suy thoái tổng thể của chất lượng âm nhạc và giá trị của nghệ thuật con người.
Tương lai của quyền sở hữu nghệ thuật
Điều quan trọng cần nhấn mạnh là AI hoàn toàn có thể có một vai trò tích cực trong âm nhạc. Công nghệ này có thể giúp những người không có kỹ năng kỹ thuật hay âm nhạc chuyên sâu tạo ra những bài hát của riêng mình. AI có thể hỗ trợ các nghệ sĩ đang gặp khó khăn tìm ra cảm hứng mới, bổ sung những nhạc cụ còn thiếu, đề xuất các tiến trình hợp âm, và cung cấp nhiều hỗ trợ khác.
Nhưng đó không phải là những gì đang xảy ra trong các trường hợp được đề cập. Đây không phải là các công cụ đang được sử dụng bởi nghệ sĩ để nâng cao sự sáng tạo của họ. Đây là những kẻ trộm đang sử dụng công nghệ để lừa đảo và đánh cắp.
Vụ việc Emily Portman và những trường hợp tương tự đặt ra những câu hỏi cơ bản về bản chất của quyền sở hữu nghệ thuật trong kỷ nguyên AI. Nếu ai cũng có thể tạo ra một album giả mạo của Emily Portman, thì nghĩa là bất kỳ nghệ sĩ nào cũng có thể đối mặt với nguy cơ tương tự. Đây không chỉ là vấn đề của các cá nhân nghệ sĩ mà là một mối đe dọa đối với toàn bộ hệ sinh thái âm nhạc.
Sự phân hóa rõ rệt giữa các nghệ sĩ lớn và nhỏ trong khả năng tự bảo vệ cũng tạo ra một môi trường bất công, nơi mà sức mạnh pháp lý trở thành yếu tố quyết định việc ai có thể giữ được danh tính nghệ thuật của mình. Đây là một dạng bất bình đẳng mới trong ngành công nghiệp âm nhạc, nơi mà không phải tài năng hay sự sáng tạo, mà là khả năng tài chính để thuê luật sư quyết định mức độ bảo vệ mà một nghệ sĩ có thể có.
Cuộc cách mạng AI trong âm nhạc có thể mang lại những điều tuyệt vời, nhưng chỉ khi chúng ta đảm bảo rằng nó phục vụ nghệ thuật và nghệ sĩ, chứ không phải những kẻ muốn lợi dụng và lừa đảo họ.
Comments powered by CComment