Trung Quốc cộng sản: Đế quốc bành trướng, thiên đường bất bình đẳng

Trung Quốc duyệt binh quy mô để nhấn mạnh vai trò đảng cộng sản

Cuộc diễu hành lộn xộn của Donald Trump hồi tháng Sáu đã khiến khán giả Hoa lục kinh ngạc. Tại Trung Quốc, tất cả cuộc duyệt binh đều hoành tráng, tỉ mỉ đến từng chi tiết để gây ấn tượng. Kể từ cuộc biểu dương lực lượng năm 2019, quân đội đông đảo nhất thế giới với 2 triệu lính đã gia tăng sức mạnh rất đáng kể. Hàng loại vũ khí mới được trang bị, từ hỏa tiễn siêu thanh cho đến tiêm kích tàng hình, và số đầu đạn nguyên tử đã tăng gấp đôi. Tập Cận Bình sẽ nhân cuộc duyệt binh này cảnh báo với Hoa Kỳ về nguy cơ nếu Mỹ-Trung đối đầu, và dằn mặt Đài Loan là nên ngoan ngoãn. Theo các quan chức Mỹ, từ nay đến 2027 Trung Quốc sẽ dùng vũ lực chiếm Đài Loan.

Đây sẽ là cuộc duyệt binh lần thứ ba ở Bắc Kinh kể từ khi ông Tập lên cầm quyền năm 2022, về mặt chính thức nhằm kỷ niệm 80 năm kết thúc Đệ nhị Thế chiến. Ngày 03/09/1945 Nhật đầu hàng đồng minh, kết thúc 14 năm chiếm đóng phần lớn Trung Quốc. Tập Cận Bình coi việc diễu binh mừng chiến thắng là phương tiện để chính danh hóa chế độ, qua việc nâng vai trò của đảng cộng sản lên hàng đầu, dù thất bại của Nhật chủ yếu là nhờ các trận đánh do Quốc dân đảng tiến hành.

Song song đó là phô trương các vũ khí tân tiến sản xuất trong nước, trước sự hiện diện của khoảng 20 nhà lãnh đạo các nước. Như thường lệ, phương Tây và các đồng minh thân cận không tham dự. Một phần lớn số vũ khí được trưng ra được chế tạo để nhắm vào Hải quân Mỹ ở Thái Bình Dương, như bốn loại hỏa tiễn chống hạm siêu thanh có thể rất lợi hại trong một cuộc xung đột với Đài Loan. Bên cạnh đó là các xe tăng với tháp pháo không người điều khiển, vũ khí chống tăng tương tự loại hỏa tiễn Javelin của Mỹ đã chứng tỏ uy lực trên chiến trường Ukraina.

Nhiều nhân vật cấp cao trong quân đội và ngoại giao bị thanh trừng

Khuyết điểm là quân đội không thể tuyển đủ số binh sĩ có trình độ công nghệ cần thiết, các binh chủng hải lục không quân vất vả trong hợp đồng tác chiến. Theo The Economist, sự phô trương cơ bắp này cũng không nói lên được gì nhiều về sự chuẩn bị chiến tranh của Trung Quốc, vốn thiếu kinh nghiệm chiến đấu kể từ sau cuộc xâm lăng Việt Nam năm 1979. Đặc biệt còn phản ánh điểm yếu nhất của Bắc Kinh : sự tập trung quyền lực trong tay một con người duy nhất.

Nhưng các nhà quan sát ngoại quốc cũng quan tâm đến những người vắng mặt. Trên 20 sĩ quan cao cấp đã biến mất, trong đó có 3 trong số 7 ủy viên Quân ủy Trung ương. Mới nhất là thượng tướng Hà Vệ Đông (He Weidong), phó chủ tịch Quân ủy không thấy xuất hiện kể từ tháng Ba. Nếu thực sự bị cách chức, ông này sẽ là sĩ quan cao cấp nhất bị thanh trừng kể từ nãm 1967. Chiến dịch thanh trừng của ông Tập bắt đầu từ Lực lượng Hỏa tiễn, rồi đến Cục phát triển khí tài và chính trị, các nhà sản xuất vũ khí.

Không chỉ trong quân đội mà cả trong ngành ngoại giao, một số khuôn mặt đã biến mất vào thời điểm vô cùng bận rộn này. Rất đáng ngạc nhiên khi Lưu Kiến Siêu (Liu Jianchao), trưởng ban đối ngoại trung ương mất tích từ ngày 30/07. Ông này là người được cho là sẽ lên thay Tần Cương (Qin Gang). Lưu Kiến Siêu được phương Tây đánh giá cao vì thông thạo tiếng Anh, từng học ở Oxford, rất tránh kiểu « ngoại giao chiến lang ». Vài ngày trước khi « mất tích », ông Lưu nói rằng « không thể hình dung được Trung Quốc và Hoa Kỳ lao vào một cuộc đối đầu vũ trang ».

Khởi đầu liên minh tay ba Nga-Trung-Triều ?

Courrier International phân tích « Tập Cận Bình, Vladimir Putin và Kim Jong Un sắp tới họp lại ở Bắc Kinh, phải chăng là một liên minh ba bên ? ». Trong danh sách các nhà lãnh đạo quốc tế đến dự lễ kỷ niệm 80 năm chiến thắng phát-xít Nhật có tổng thống Nga, tổng thống Indonesia, chủ tịch nước Việt Nam Lương Cường, và đáng chú ý là Kim Jong Un.

Trong lịch sử của Bắc Triều Tiên được khai sinh từ 1948, việc các nhà lãnh đạo tối cao xuất hiện trên trường quốc tế là vô cùng hiếm hoi. Kim Jong Un chưa bao giờ dự họp với nhiều nguyên thủ khác, mà theo giải thích của nhật báo Asahi Shimbun, là để tránh cho nhà lãnh đạo Bắc Triều Tiên được coi là « độc nhất và tối cao » phải ngồi ngang hàng với các nhân vật khác. Lần cuối cùng dự một sự kiện quốc tế là từ thời ông nội của Kim Jong Un : năm 1980 Kim Il Sung có mặt ở tang lễ cựu tổng thống Nam Tư Josip Broz Tito.

Đây cũng là lần đầu tiên Kim Jong Un, Vladimir Putin và Tập Cận Bình cũng xuất hiện bên nhau trước công chúng. Theo nhật báo Hàn Quốc Hankyoreh, sẽ là một khung cảnh lịch sử, biểu trưng cho sự thay đổi trật tự quốc tế. Bình Nhưỡng có thể làm dịu lại mối quan hệ với Bắc Kinh, đồng thời chuẩn bị cho một cuộc gặp thượng đỉnh với Donald Trump có khả năng diễn ra. Trung Quốc không ưa việc Bắc Triều Tiên tham gia vào cuộc chiến tranh giữa Nga và Ukraina, và chưa bao giờ hoan nghênh việc Bình Nhưỡng gia tăng vũ khí nguyên tử.

Một khởi đầu của « liên minh Nga-Trung-Triều » chăng ? Tờ Hankyoreh tỏ ý nghi ngờ về tính vững chắc của nhóm này. Nếu Kim Jong Un và Vladimir Putin tìm cách lập ra « trật tự quốc tế mới bình đẳng và đa cực », chống lại trật tự phương Tây, Tập Cận Bình luôn muốn duy trì hệ thống dựa vào Liên Hiệp Quốc. Và trong lịch sử, ba nước này chưa bao giờ duy trì liên minh ba bên trong thời gian dài, kể cả thời chiến tranh lạnh.

Trung Quốc cộng sản, thiên đường bất bình đẳng

Về mặt kinh tế xã hội, Le Point khi nói về « Trung Quốc cộng sản, thiên đường bất bình đẳng », trước hết nêu ra tình trạng ở Pháp. Trong số tất cả các biện pháp để giảm thâm hụt ngân sách, chỉ một cách được đại đa số người Pháp ủng hộ, đó là tăng thuế đánh vào người giàu. Người ta tin rằng cách biệt giàu nghèo ở Pháp rất lớn, sau nhiều thập niên theo chính sách « quá tự do ». Thế nhưng con số thống kê lại không cho thấy như vậy.

Theo World Inequality Database, số 10 % gia đình Pháp giàu có trong năm 2023 chiếm 59,6 % tổng tài sản, so với năm 1960 là 71,1 % và 1910 đến 84,7 % ! Đây là tỉ lệ trung bình ở châu Âu, tuy cao hơn Hà Lan, Đan Mạch nhưng vẫn thấp so với Hy Lạp, Áo, Thụy Sĩ…Hiện nay Nam Phi là quốc gia bất bình đẳng nhất thế giới, 10 % người giàu nhất sở hữu 85,6 % tài sản đất nước.

Nhưng đáng ngạc nhiên nhất lại là Trung Quốc. Số 10 % người Trung Quốc giàu có nhất năm 2023 chiếm 67,9 % tài sản, so với năm 2000 chỉ 47,8 %, tăng đến 20 điểm. Viện Hurun cho biết, số tỉ phú ở Trung Quốc hồi năm 2000 chỉ có mỗi một người, còn nay lên đến 823 người. Diễn tiến này phù hợp với lý thuyết của giải Nobel kinh tế Simon Kuznets, theo đó trong giai đoạn đầu của phát triển, sự chuyển đổi từ kinh tế nông thôn sang kinh tế đô thị sẽ khiến cho bất bình đẳng gia tăng.

Tuy nhiên tại một đất nước mà chủ tịch Tập Cận Bình khoe rằng « có đảng mác-xít cầm quyền lớn nhất thế giới », Trung ương đảng được cho là xúc tiến « thịnh vượng chung », sự bùng nổ hố sâu giàu nghèo khiến cho Karl Marx phải đội mồ sống dậy từ nghĩa trang Highgate ở Luân Đôn. Quốc gia công khai theo chủ nghĩa của ông nay đã trở thành thiên đường cho các triệu phú, là minh chứng cho đấu tranh giai cấp. Tuần báo mỉa mai, Trung Quốc cộng sản bất bình đẳng hơn nước Pháp tư bản chủ nghĩa « siêu tự do », sẽ làm sa sút tinh thần của những đồng chí cuối cùng đến dự lễ hội báo Nhân Đạo sắp tới.

« Hồng Hạc » Flamingo, vũ khí hy vọng sẽ thay đổi cục diện ở Ukraina 

Nhìn sang Ukraina, The Economist và L’Express đều nhắc đến « Flamingo » tức Hồng Hạc, loài chim có chiếc mỏ dài màu hồng ngộ nghĩnh, nhưng cũng là tên của loại hỏa tiễn mới sẽ gây kinh hoàng cho quân Nga. Loại vũ khí mới được tổng thống Volodymyr Zelensky tiết lộ hôm 17/08 là hỏa tiễn hành trình có tầm bắn đến 3.000 kilomet, mang theo 1 tấn chất nổ. Kiev hiểu rằng chiến tranh không chỉ được quyết định ở Donbass mà còn ở các trung tâm kỹ nghệ Nga. Các drone Ukraina hiện nay tuy chậm cũng đã khiến các nhà máy lọc dầu Nga mất đi 13 % năng lực. Hậu quả là hai loại xăng phổ biến ở Nga tăng giá 38 và 49 %.

Các đại diện của hãng sản xuất tư nhân Fire Point khẳng định đã cho ra đời Flamingo từ cuối 2024. Hồi tháng Chín năm ấy, chính quyền Joe Biden đã từ chối yêu cầu của tổng thống Volodymyr Zelensky về việc cung cấp hỏa tiễn hành trình Tomahawk trong khuôn khổ « Kế hoạch Chiến thắng » của ông. Theo Fire Point, hỏa tiễn này được phỏng theo mẫu V-1 của Đức và Strizh của Liên Xô. Tên Hồng Hạc được chọn nhằm vinh danh phụ nữ, thậm chí các mẫu thử còn được sơn màu hồng.

Việc sản xuất dường như được tiến hành một phần ở nước ngoài, nhưng theo công ty thì việc hoàn tất lắp ráp đến trên 90 % là ở trong nước. Thân hỏa tiễn bằng sợi thủy tinh, nhờ vậy khó phát hiện hơn kim loại. Động cơ hình như là loại phản lực AI-25 do cơ qua thiết kế Motor Sich chế tạo ở Zaporijia. Giá thành Flamingo được cho là « chưa đến 1 triệu euro ». Chuyên gia hàng không Kostiantyn Kryvolap cho rằng hỏa tiễn này sẽ khai thác được các lỗ hổng của phòng không Nga. Vấn đề là làm thế nào sản xuất được hàng loạt.

Chiến tranh Triều Tiên và bài học cho Ukraina

Le Point đăng bài phân tích của Bruno Tertrais, phó giám đốc Quỹ Nghiên cứu Chiến lược về « bài học cho Ukraina từ chiến tranh Triều Tiên ». Đó là hiệp định đình chiến tháng 7/1953 vẫn có hiệu lực, vì gồm có những điều kiện vững chắc về bảo đảm an ninh.

Ngày 25/06/1950 Bình Nhưỡng tấn công Hàn Quốc sau khi được Bắc Kinh bật đèn xanh – cũng như Nga 80 năm sau với Ukraina. Kim Il Sung nghĩ rằng người Hàn Quốc kém vũ trang và thiếu chuẩn bị sẽ đón chào những người anh em phương bắc đến « giải phóng ». Nhưng chiến tranh thường kéo dài hơn dự kiến, nhất là đối với các chế độ độc tài, vì các nhà lãnh đạo hiếm khi có được thông tin trung thực từ cấp dưới. Năm 1950 cũng như 2022, phương Tây không thể để kẻ xâm lăng chiến thắng nhưng đồng thời tránh leo thang.

Hai yếu tố mà nay không có được ở Ukraina là lực lượng đồng minh đã đến gần phía bắc vĩ tuyến 38, và cái chết của Stalin khiến Matxcơva gây áp lực lên Bắc Kinh – đang trực tiếp tham chiến với Bình Nhưỡng – để ngưng bắn. Hiệp ước đình chiến ký tháng 7/1953 không mang lại hòa bình thực sự, tuy nhiên tình hình đóng băng kéo dài cho đến nay và không có gì cản trở Hàn Quốc biến thành cường quốc kinh tế thế giới, một quốc gia tự do dân chủ. Pháp nằm trong số 16 quốc gia đồng minh đã chiến đấu ở Triều Tiên dưới lá cờ Liên Hiệp Quốc. Đặc biệt là hiệp ước Hoa Kỳ-Hàn Quốc năm 1953, với những bảo đảm cụ thể về quốc phòng, và một bộ chỉ huy quân sự chung, cũng như việc cung ứng vũ khí hàng loạt cho Séoul. 

Courrier Internationale nêu ra giả thiết Trump rút khỏi hồ sơ Ukraina, châu Âu sẽ phải đơn độc vừa lo bảo vệ Kiev vừa tự vệ. Khó khăn cả về tài chánh lẫn quân sự. Biên giới giữa Nga và Ukraina dài đến 1.200 km, gần bằng đường biên giữa hai nước Đức thời chiến tranh lạnh, chưa kể với Belarus. Không thể so sánh với Triều Tiên, vì vùng phi quân sự không dài quá 250 km. Để bảo vệ, cần huy động 15.000 quân nhân châu Âu. Tổng thống Emmanuel Macron hồi đầu năm nêu ra việc gởi vài ngàn binh sĩ, nhưng ngoại trưởng Đức nhìn nhận khó thể huy động quân, còn Anh không đủ trang bị cho một sư đoàn thiết giáp gồm 3 lữ đoàn với 15.000 quân. Nhất là châu Âu luôn thiếu vắng một chiến lược. 

Trump thanh trừng nhà phân tích cấp cao về Nga của CIA

The Economist cho biết điều đáng lo ngại là Donald Trump đã sa thải một trong những nhà phân tích về Nga giàu kinh nghiệm nhất của CIA. Quyết định này sẽ gây tác động tiêu cực nơi các cơ quan tình báo Mỹ. Việc bảo vệ an ninh cho 37 viên chức đã bị bãi bỏ, trong đó có Shelby Pierson và Vinh Nguyen. Bà Pierson làm việc cho CIA hơn 20 năm qua, hồi 2016 phụ trách lập báo cáo về việc Nga can thiệp bầu cử tổng thống để ủng hộ ứng cử viên Donald Trump. Riêng ông Vinh Nguyen là người đứng đầu bộ phận dữ liệu khoa học của National Security Agency (NSA), cơ quan tình báo điện tử Mỹ. Một số tài liệu mật của CIA về Nga cũng bị cho giải mật, khiến cộng đồng tình báo Mỹ vô cùng lo ngại. Hôm 20/08 ông Bill Burns, giám đốc CIA trong nhiệm kỳ Joe Biden đã viết bức thư ngỏ, nhấn mạnh « Kremlin và Trung Nam Hải đang nâng ly sâm banh ăn mừng ».

Robot « đi học » ở Trung Quốc

Chính trường Pháp lung lay là mối ưu tư của nhiều tuần báo. Le Point chạy tít trang bìa « Bi kịch Pháp », nêu ra thảm họa kinh tế, phản bội trong chính trị… L’Express phỏng vấn thủ tướng François Bayrou chỉ vài giờ sau khi bất ngờ loan báo tổ chức bỏ phiếu tín nhiệm, dùng phát biểu của ông làm tựa chính : « Người Pháp có quyền lầm lẫn, nhưng… ». Trong lãnh vực giáo dục, Le Nouvel Obs cho rằng phụ huynh và giáo chức có thể hòa giải với nhau. Về thời sự quốc tế, The Economist phân tích « Động thái sắp tới của Ấn Độ ».

Courrier International dành hồ sơ cho hiện tượng « Robot mang hình dáng người (humanoide) đổ bộ ». Chỉ vài năm nữa, « humanoide » sẽ trở thành phổ biến, và Trung Quốc dường như dẫn đầu một quãng rất xa. Các robot mang tên Genie Operator-1, Neo, Apollo, Protocole, AMeca, Walker S2…có thể giúp làm việc nhà, làm trợ lý, chăm sóc người già ở viện dưỡng lão. Nhiều tạp chí ở Hoa lục ví sự xuất hiện của robot có hình dạng giống như người với khởi đầu của iPhone hay ChatGPT. Trung Quốc được hưởng lợi từ nhiều linh kiện do kỹ nghệ xe hơi điện phát triển, đang vượt lên so với đối thủ Mỹ. Ở Thượng Hải, thậm chí còn có trường dạy do các robot cách tương tác với môi trường xung quanh. Dự kiến thị trường « humanoide » đến năm 2035 sẽ đạt 205 tỉ đô la.

Theo RFI