Sau 22 năm sống ở Mỹ và sau 13 năm đứng trên giảng đường đại học, tôi mới viết lên được những dòng tâm sự ngắn ngủi nhưng chân tình này để gửi tới các bạn trẻ. Các bạn có thể là những người sắp sang định cư ở Mỹ theo hiện hôn thê, theo diện đoàn tụ gia đình, theo diện xuất khẩu lao động, hay theo bất kỳ diện nào khác. Hoặc các bạn là những người trẻ hiện đã và đang sống ở Mỹ rồi. Lời tâm sự của tôi tới các bạn đơn giản là những bộc bạch, những lời khuyên, lời góp ý chân thành, hay là lời tự sự của một người trước đây cũng như các bạn, từng một mình đến nơi đất khách quê người với hai bàn tay trắng và vốn tiếng Anh rất hạn chế.
 |
| Với 1,3 triệu người (2014), người Việt là cộng đồng nhập cư lớn thứ 6 tại Mỹ. |
Trước hết, tôi phải khẳng định một điều rằng, quyết đị sang Mỹ là quyết định đúng đắn của đời tôi. Nếu tôi có thể quay ngược được thời gian và nếu tôi được quyết định lại thì tôi vẫn chọn nước Mỹ để thay đổi cuộc đời mình. Nói như vậy không có nghĩa là tôi không yêu Việt Nam. Ai cũng yêu quê hương dù đã đi xa bao lâu và dù có xa cách ngàn trùng. Như lời nhà thơ Đỗ Trung Quân đã viết: quê hương nếu ai không nhớ, sẽ không lớn nổi thành người. Nhưng nước Mỹ là đất nước của những cơ hội; và cơ hội ở Mỹ là cơ hội cho tất cả mọi người không kể chủng tộc, màu da, trình độ, hay khả năng tài chính. Điều này được chứng minh bởi mong muốn được lập nghiệp, được học hành, được nghiên cứu tại Mỹ của biết bao người từ nhiều quốc gia trên thế giới.
Andy Nguyễn (áo đen), chủ của chuỗi cửa hàng kem Afters Ice Cream. Ảnh: Los Angeles Times.
Như vậy, các bạn trẻ đã, đang, hoặc sắp sang Mỹ nên tận dụng những cơ hội sẵn có ở xã hội Mỹ để tiến thân, ít nhất là thông qua hệ thống giáo dục tuyệt vời của Mỹ. Những ngày đầu đặt chân đến Mỹ, tôi quan sát và thấy đại đa số người trẻ mới sang Mỹ sẽ đi làm full time ngay để kiếm tiền, đi học một lớp tiếng Anh để giúp giao tiếp hàng ngày, và học lái xe để đi lại cho thuận tiên. Tất cả điều này tốt, là đúng nhưng chưa hẳn đã là tối ưu về lâu về dài. Lý do tại sao đại đa số những người mới sang Mỹ lại muốn đi làm ngay. Câu trả lời thật đơn giản: muốn có thu nhập ngay để mua nhà, mua xe, để bảo lãnh cho cha mẹ, anh chị em ở Việt Nam sang Mỹ. Một lý do khác là: xin được một việc làm trên thị trường lao động Mỹ là khá dễ dàng. Rồi việc đi làm full time ngay trở thành thói quen, việc học thêm tiếng Anh bị quên lãng nhanh chóng, và việc đi học đại học hoặc thậm trí học một cái nghề đã không được nghĩ tới.
Theo cảm nhận của riêng tôi thì chúng ta nên vừa đi học vừa đi làm thêm ngay từ khi chúng ta mới tới Mỹ. Theo văn phòng thống kê lao động Mỹ thì người có bằng cử nhân (4 năm) được trả lương cao hơn đáng kể so với người không có bằng cấp và tỉ lệ bị thất nghiệp cũng sẽ ít hơn. Một số người sẽ lập luận rằng ở Mỹ không cần phải học đại học cũng có thu nhập cao. Ví dụ, người lái xe tải xuyên bang, hoặc làm xây dựng chẳng hạn. Nhưng thiết nghĩ những nghề này không phải ai cũng làm được vì đòi hỏi sức lực hoặc phải hy sinh xa nhà. Liệu người Việt Nam chúng ta có phù hợp với các ngành này không. Tôi thường động viên sinh viên của mình rằng nếu tấm bằng đại học không mang lại cho các bạn bảng lương cao thì ít nhất nó cũng cho bạn một công việc nhẹ nhàng hơn và những giờ làm việc thuận tiện hơn. Ló lẽ một điều quan trọng nữa là khi bạn đi học đại học bạn có cơ hội và môi trường để gặp gỡ được những người cùng chung chí hướng hoặc đơn giản là để học hỏi nhau.
Sonny Nguyễn, 38 tuổi, đồng sáng lập chuỗi 7 Leaves Cafe nằm trên phố Garden Grove, thuộc khu Little Sài Gòn, quận Cam, bang California, Mỹ. Ảnh: Los Angeles Times.
Đa số người trẻ sang Mỹ định cư đều nhầm tưởng rằng, nếu không có kiến thức, không biết tiếng Anh thì sẽ không học đại học ở Mỹ được. Thực ra học ở Mỹ không khó, và con đường dễ nhất để bắt đầu học là xin vào học tại các trường đại học cộng đồng (community college) mà tất cả các bang ở Mỹ đều có. Học phí tại các trường này rất rẻ. Sau khi học ở đây khoảng 2 năm, bạn sẽ chuyển bảng điểm của mình lên trường đại học lớn hơn để học 2 năm nữa để lấy bằng cử nhân. Lúc ban đầu việc học sẽ khó khăn vì chúng ta có nhiều thứ để lo toan trong cuộc sống, nhưng sau đó mọi việc sẽ dễ dàng hơn. Đặc biệt là ngày nay, khi học online đã trở nên phổ biến, chúng ta thậm chí ở nhà mà vẫn tham gia các khóa học của ngành nghề mà mình đã lựa chọn.
Tuy nhiên, không phải ai cũng có khả năng, hoặc muốn học đại học vì nhiều lý do khác nhau. Nhưng có một sự lựa chọn khác cho bạn, đó là học nghề tại các trường đại học cộng đồng như tôi đã nói ở trên. Ngày xưa ông cụ thân sinh ra tôi thường hay dặn dò các con: nếu các con không học cao được thì ít nhất cũng phải có một cái nghề trong tay thì việc kiếm sống sẽ dễ dàng hơn. Một số người nhầm tưởng rằng đi làm trong dây truyền sản suất của một nhà máy chế biến gà, heo, bò, hay lắp ráp đồ điện cho một hang điện là một nghề. Thực ra đó không phải là một nghề vì chỉ cần được hướng dẫn một vài ngày thì ai cũng làm được những công việc này. Như vậy, những công việc nay không thể có lương cao được hoặc có lương cao thì cũng phải làm việc rất vất vả.
Ảnh một gia đình người Việt tại Mỹ
Học những nghề phổ biến như sửa xe hơi, sửa hệ thống điều hòa, thọ điện, hàn, tiện, làm y tá, điều dưỡng viên thường chỉ kéo dài có một năm thôi. Nhưng khi có bằng và giấy phép hành nghề thì sẽ có thu nhập cao hơn là làm trên dây truyền của các hãng. Người xưa có câu: ruộng bề bề không bằng có cái nghề trong tay. Người Việt Nam chúng ta có truyền thống hiếu học từ ngàn xưa. Tôi hy vọng những người trẻ sẽ biết làm việc gì trước việc gì sau để có tương lai tương sáng. Đôi khi cần phải lùi một bước để có thể tiến lên hai bước một cách vững chắc. Sau vài năm học, có bằng cấp trong tay, bạn sẽ đi làm công việc nhàn hơn, lương cao hơn. Khi đó bạn sẽ bảo lãnh cho cha mẹ, giúp đỡ cho mọi người cũng chưa muộn.
Sau nhiều năm giảng dạy và làm kinh tế ngoài cho riêng mình, tôi nhận thấy chỉ có vài cách để trở nên giầu có mà thôi. Một là bạn đi học để trở thành bác sỹ, luật sư, và những nghề thu nhập cao tương tự. Nhưng điều này đòi hỏi phải đi học lâu năm và học khó. Hai là bạn có biệt tài bẩm sinh, ví dụ như hát hay, người mẫu, đóng phim giỏi thì bạn cũng sẽ có thu nhập cao. Nhưng điều này không phải ai cũng may mắn có được. Ba là bạn mở doanh nghiệp riêng của mình, nhưng điều này cần phải có vốn và kinh nghiệm. Bốn là bạn bán hàng thật giỏi để làm môi giới bất động sản, đại lý bảo hiểm, hay thậm chí là người bán xe hơi. Nhưng công việc này đòi hỏi khiếu ăn nói và khả năng thyết phục. Cách cuối cùng là bạn đi làm nhưng biết cách để giành tiền và đầu tư dài hạn vào bất động sản hoặc thị trường tài chính. Tôi đã chọn cách cuối cùng. Tôi đã đi học đẻ có kiến thức để đi làm công việc tốt và đã đầu tư vào bất động sản. Tôi hy vọng các bạn trẻ xẽ đi học tiếng Anh, học nghề, học đại học và học cao hơn nữa nếu có thể. Tuổi trẻ sẽ qua đi rất nhanh, hãy tận dụng có từng giây, từng phút. Chúc các bạn thành công.
Tác giả Vincent Lê, là Ph.D. Giáo sư, Tiến sĩ tài chính, đang giảng dạy và nghiên cứu tại Đại Học Doane University, Bang Nebraska, Mỹ
Comments powered by CComment