Liệu nước Mỹ có thích lãnh đạo độc tài ?

Hồi đầu tuần này, trong cuộc họp báo tại Phòng Bầu Dục ở Nhà Trắng, trước cáo buộc của phe đối lập về những chính sách nhập cư và an ninh « độc đoán », tổng thống Donald Trump khẳng định rằng mình « không phải là nhà độc tài ». Ông nói thêm : « Nhiều người nói rằng có lẽ chúng ta (nước Mỹ) thích có một nhà độc tài. Riêng tôi không thích các nhà độc tài và tôi không phải là độc tài. Tôi là một người tài năng, sáng suốt và thông minh », theo trích dẫn từ AFP.

Những phát biểu này được đưa ra sau khi tổng thống Hoa Kỳ ký một loạt sắc lệnh, trong đó, có việc giao cho bộ trưởng Quốc Phòng Pete Hegseth chỉ đạo một đơn vị Vệ Binh Quốc Gia, chuyên trách « bảo đảm an ninh công cộng » tại Washington. Không chỉ tại Washington, nhiều lời đồn đoán về khả năng chính quyền Cộng Hòa có thể triển khai lực lượng này đến các bang Dân Chủ khác, với mục đích trấn áp tội phạm, dù tỷ lệ tội phạm đang giảm, làm dấy lên lo ngại về xu hướng độc đoán và sự lạm quyền của tổng thống, theo bình luận của tạp chí Time.

Trước cáo buộc này, tổng thống Trump giải thích : « Khi tôi chứng kiến những gì đang xảy ra với các thành phố của Mỹ và điều quân đến, thay vì được khen ngợi thì họ lại bảo tôi đang cố chiếm lấy nền Cộng Hòa, thật là bệnh hoạn ! »

Từ New York, thông tín viên RFI GHEERBRANT Juliette cho biết thêm : 

Donald Trump đã nhiều lần bác bỏ việc bị gọi là « nhà độc tài », nhưng cuối cùng lại tỏ ra không quá khó chịu với nhận xét này. Hôm thứ Ba tuần này, ông phát biểu về việc triển khai quân đội tại Washington: 

“Về nhận xét cho rằng tôi sẽ là một nhà độc tài… Phải nói rằng tôi thì chấm dứt tội phạm. Và nhiều người tự nhủ: trong trường hợp đó thì tôi thích có một nhà độc tài.”

Trong số những hành động bị coi là xâm phạm các thể chế và Nhà nước pháp quyền, có việc triển khai quân đội để duy trì trật tự công cộng trên lãnh thổ quốc gia, tiếp theo là việc kiểm soát hệ thống tư pháp và sử dụng tòa án để bịt miệng phe đối lập. Thêm vào đó là việc viện dẫn các tình huống ngoại lệ để vượt qua luật pháp, trong các vụ trục xuất hàng loạt người nước ngoài, hay việc gây sức ép tài chính đối với các trường đại học, bổ nhiệm người thân tín vào những cơ quan như Cục Thống kê hoặc việc phớt lờ thẩm quyền của Quốc Hội. 

Cách thức thực thi quyền lực này không phải điều bất ngờ. Nhiều đối thủ, cả đảng Dân Chủ lẫn Cộng Hòa, đã cảnh báo trước kỳ bầu cử tổng thống: những tuyên bố của Trump cần được xem xét nghiêm túc, bởi sang nhiệm kỳ hai ông sẽ làm đúng những gì mình nói.

Trong chiến dịch tranh cử năm 2022, Trump từng tuyên bố trong một cuộc phỏng vấn với kênh tiếng Tây Ban Nha Univision: “Nếu tôi là tổng thống và thấy ai đó tấn công tôi dữ dội, tôi sẽ nói: cứ tiến hành truy tố đi, và chắc chắn như thế là xong đời.” 

Dù vậy, Donald Trump vẫn được bầu bởi đa số người Mỹ, là những cử tri cho đến nay vẫn tiếp tục ủng hộ ông. »

Trong chiến dịch tranh cử hồi tháng 12/2023, phát biểu trên Fox News, ông Trump khẳng định sẽ không phải là nhà độc tài, ngoài trừ « Day One » tức ngày đầu tiên, và sau đó sẽ không là nhà độc tài nữa. Trong cuộc trả lời phỏng vấn tạp chí Time, ông Trump giải thích đó là một cách nói mỉa mai của ông, nhưng cũng cho rằng nhiều người thích điều đó.

Báo Mỹ trích dẫn cuộc thăm dò của Viện Nghiên Cứu Tôn Giáo công được thực hiện đầu năm 2025, cho thấy phần lớn người Mỹ coi DonaldTrump là « nhà độc tài nguy hiểm, và cần hạn chế quyền lực của ông trước khi để ông phá hủy nền dân chủ Mỹ ».

Donald Trump khẳng định Hoa Kỳ cần sinh viên Trung Quốc

Vẫn về thời sự Hoa Kỳ, tổng thống Trump đã khiến phe bảo thủ trung thành « phải bất ngờ », làm tăng thêm sự mơ hồ, tiền hậu bất nhất của chính quyền Trump khi thừa nhận rằng các trường đại học Mỹ cần sinh viên quốc tế, và sẽ cấp thị thực cho 600 ngàn sinh viên Trung Quốc.

Trước đó, hồi tháng Năm, bộ Ngoại Giao đã thu hồi thị thực của những sinh viên có liên hệ với đảng Cộng Sản Trung Quốc và tăng cường kiểm tra hồ sơ các ứng viên mới.

Quyết định của Trump đã tạo ra làn sóng phản đối dữ dội trong phe Cộng Hòa, từ những dân biểu trung thành nhất. Cựu cố vấn Steve Bannon cho rằng « không nên có sinh viên nước ngoài nào ở đây vào lúc này ». Nhà bình luận chính trị bảo thủ Liz Wheeler viết trên X cho rằng « tất cả sinh viên Trung Quốc đều là gián điệp của đảng Cộng Sản Trung Quốc, đánh cắp tài sản trí tuệ của chúng ta. Họ đánh cắp công nghệ của chúng ta....  Trump nên cấm tất cả sinh viên Trung Quốc khỏi các trường đại học Hoa Kỳ. Trục xuất tất cả bọn họ. »

Hiện vẫn chưa rõ tại sao con số mà ông Trump đưa ra lại cao đến vậy, lên tới 600 ngàn sinh viên, nghĩa là cao gấp hai lần lần số sinh viên Trung Quốc đăng ký trong năm học 2023-2024. Tổng số sinh viên Trung Quốc cũng đã giảm trong vài năm qua. Nhà Trắng và bộ Ngoại Giao chưa đưa ra thông tin chính thức về vụ việc này. 

Đòn thuế của Trump đẩy Ấn Độ vào vòng tay Trung Quốc và Nga

Về cuộc chiến thuế quan do tổng thống Mỹ Donald Trump khởi xướng, trong tuần này, hôm 27/08, hàng hóa của Ấn Độ đã chính thức phải chịu thêm 25% thuế nếu muốn xuất khẩu sang Hoa Kỳ, nâng tổng mức thuế lên 50 %.

Theo Washington, biện pháp này là để trừng phạt Ấn Độ mua dầu hỏa của Nga, hỗ trợ cỗ máy chiến tranh của điện Kremlin. Điều này sẽ giáng một đòn mạnh vào nền kinh tế tỷ dân tại Ấn Độ. Theo báo kinh tế Pháp Les Echos, các ngành bị ảnh hưởng chính là dệt may (11 tỷ đôla xuất khẩu sang Hoa Kỳ trong giai đoạn 2024-2025), đá quý (10 tỷ đô la), tôm (2,4 tỷ đô la), cũng như các ngành sản xuất đồ nội thất và thảm. Tổng cộng, hai phần ba giá trị xuất khẩu của Ấn Độ có thể bị ảnh hưởng bởi các khoản phụ thu mới này.

Tổ chức tư vấn thương mại Sáng kiến ​​Nghiên cứu Thương mại Toàn cầu (GTRI), ước tính rằng các mức thuế trừng phạt này có thể khiến kim ngạch xuất khẩu của Ấn Độ sang Hoa Kỳ giảm từ 87 tỷ đô la trong giai đoạn 2024-2025 xuống còn 49,6 tỷ đô la trong giai đoạn 2025-2026, (khoảng 42%.)

Theo trang Times of India, chính sách thuế của Trump có thể đẩy Ấn Độ về phía Nga và Trung Quốc : hâm nóng quan hệ với Bắc Kinh, thắt chặt quan hệ vốn đã thân thiết với Matxcơva. Trả lời RFI Pháp ngữ, nhà kinh tế Jean-Joseph Boillot cho biết thêm :

« Hiện nay, đúng là Ấn Độ đang quay trở lại quỹ đạo của những năm 2009 - 2010, đặc biệt trong quan hệ với Trung Quốc. Về phía Bắc Kinh, họ cũng phải “xuống nước” vì cần thị trường Ấn Độ. Đây là mối liên kết quan trọng, trong đó Trung Quốc lại đang xuất siêu lớn sang Ấn Độ, và vì thế cả hai bên đều ở thế vừa hợp tác, vừa kiềm chế lẫn nhau. Hành động của ông Trump khá là vụng về, tạo ra một cú va chạm mạnh trong cục diện.

Điều này liệu có khiến Ấn Độ giảm hợp tác với Nga? Tôi hoàn toàn tin rằng không. Liệu có đẩy Ấn Độ vào quỹ đạo của Trung Quốc? Tôi cũng không nghĩ vậy, bởi điều New Delhi tìm kiếm chính là đa cực. Tuy nhiên, có một thực tế rõ ràng: thế cân bằng trong chính sách ngoại giao của Ấn Độ đã bị giáng một đòn nặng, và người dân Ấn, không chỉ riêng Thủ tướng Narendra Modi, đều phẫn nộ trước quyết định áp mức thuế quan 50%. » 

Báo Times of India nêu ra khả năng “hồi sinh” liên kết ba bên Nga - Ấn Độ - Trung Quốc (RIC) đã bị trì hoãn trong gần một thập kỷ. Clyde Russel, cây bút của Reuters thì cho rằng « người chiến thắng thực sự và duy nhất ở đây là Vladimir Putin, vì tổng thống Nga sẽ vẫn tiếp tục bán dầu cho Ấn Độ, khi chứng kiến mối quan hệ Mỹ - Ấn tan vỡ ».

Trong bối cảnh, Trung Quốc đang tích cực chuẩn bị hội nghị thượng đỉnh của Tổ chức Hợp tác thượng Hải, Vladmir Putin được mời đến và sẽ ở lại Bắc Kinh ngay cả khi thượng đỉnh kết thúc để dự lễ duyệt binh nhân kỷ niệm kết thúc Đệ Nhị Thế Chiến. Sứ quán Nga tại New Delhi đã xác nhận các cuộc đàm phàn ba bên (Trung-Nga-Ấn) đang được trù bị.

Quyết định trừng phạt của Trump vì nhập dầu Nga đã bị New Delhi coi là tiêu chuẩn kép, khi miễn cho Bắc Kinh các trừng phạt với lý do tương tự. Chính sách này có nguy cơ « phản tác dụng », và đẩy Ấn Độ, một nước từng là đồng minh của Hoa Kỳ, vào vòng tay của phe đối thủ.

Căng thẳng Venezuela – Hoa Kỳ

Hôm thứ Ba, tổng thống Venezuela Nicolas Maduro đã thông báo triển khai lực lượng an ninh, lên đến 15 000 người, tại biên giới chung dài 2219 km với Colombia, để chống lại nạn buôn ma túy. Khiến căng thẳng leo thang trong khu vực.

Cụ thể, Hoa Kỳ đã cáo buộc tổng thống Venezuela Nicolas Maduro lãnh đạo băng đảng buôn ma túy bị Washington coi là khủng bố, và treo thưởng 50 triệu đô la cho những người chỉ điểm, cung cấp thông tin để bắt được ông. Theo trang El Espanol, « thông điệp này rất rõ ràng , Washington coi nhà lãnh đạo Chavista không chỉ là một nhà độc tài mà còn là kẻ thù trực tiếp của an ninh quốc gia. »

Hiện ba tàu khu trục, trang bị tên lửa dẫn đường của Hoa Kỳ đang được triển khai tại vùng biển quốc tế ở ngoài khơi Venezuela, với một đội ngũ hàng nghìn thủy thủ, máy bay trinh sát và một tàu ngầm tấn công. Washington cho biết muốn tiến hành các hoạt động chống buôn bán ma túy quốc tế.

Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro đã đáp trả bằng cách triển khai hơn 4,5 triệu dân quân trên khắp đất nước, coi đây là một biện pháp phòng thủ chống lại khả năng xâm lược của nước ngoài. Ông cũng cấm sử dụng drone dân sự, nhắc lại vụ tấn công bất thành năm 2018 nhằm vào ông, được thực hiện bằng các thiết bị như vậy.

Di chúc của các nhà báo ở Gaza

Về thời sự Trung Đông, vào cuối tuần trước, Liên Hiệp Quốc đã chính thức lên tiếng thừa nhận nạn đói đang xảy ra ở Gaza. Israel đã nhanh chóng bác bỏ tin này và tiếp tục thực hiện chiến dịch thâu tóm Gaza, tiêu diệt Hamas. Các chuyên gia của Liên Hiệp Quốc ước tính rằng hơn 500 ngàn người ở Gaza trong tình trạng nghiêm trọng và thiếu lương thực ở cấp độ 5 – mức cao nhất trong Phân loại an ninh lương thực tích hợp (IPC) của Liên Hiệp Quốc, về nạn đói.

Trong tuần vừa qua Israel tiếp tục khiến công luận dậy sóng sau khi hơn 20 chục người, trong đó có 5 nhà báo thiệt mạng sau vụ tấn công của quân đội Nhà nước Do Thái vào bệnh viện Nasser. Bức ảnh chiếc camera đẫm máu được các hãng tin lớn loan tải khắp thế giới. Hình ảnh các nhà báo và nhân viên cứu hộ đến hiện trường thì bị nổ tung được ghi lại, khiến công luận sững sờ. Tại Gaza, dân thường hay nhà báo đều chung cảnh ngộ, bị nạn đói đe dọa, sống cận kề với cái chết trong bom đạn. Hơn 200 nhà báo đã thiệt mạng chỉ trong hai năm kể từ khi Israel thực hiện chiến dịch trả đũa Hamas sau vụ tấn công ngày 07/10.

Hiện nhiều nhà báo tại Gaza vẫn tiếp tục đưa tin tức dẫu biết rằng lưỡi hái tử thần có thể đến bất cứ lúc nào, và chuẩn bị trước các bức di chúc.

Đầu tháng này, hôm 10/08, di chúc của nhà báo Anas al Sharrif đã được đăng tải trên mạng xã hội: « Tôi xin giao lại cho mọi người Palestine và dân tộc Palestine và những đứa trẻ vô tội, những nạn nhân của sự bất công, những người chưa bao giờ có thời gian để mơ ước, hay để sống trong hòa bình ». Bức thư trên thực tế đã được Anas chuẩn bị từ tháng Tư, và yêu cầu những đồng nghiệp của mình đăng tải sau khi anh chết.

Trong vụ tấn công hôm thứ Hai của Israel tại bệnh viện Nasser, con trai của nhà báo Mariam Abu Daka, bỏ mạng tại cũng đã đăng tải di chúc của cô : « Mẹ muốn con không được khóc, để mẹ có thể an nghỉ ».

Di chúc của nhà báo Hossam al Shabat cũng đã được đăng tải hôm 24/03 vừa qua : « Nếu bạn đọc được những dòng này, có nghĩa là tôi có thể đã bị lực lượng Israel giết chết ».

Nhà báo Rami Abu Jamous hiện đang cộng tác với nhiều truyền thông ở Pháp, trả lời RFI Pháp ngữ, chỉ ra rằng đó là sự chuẩn bị cần thiết : « Chúng tôi, những nhà báo, tất cả đều bị kết án tử hình, chỉ có điều không biết khi nào thì mới bị hành quyết, và bị chết như thế nào. Liệu chúng tôi chết đi khi đang làm việc, hay đang ở trên đường, liệu chúng tôi có chết cùng gia đình hay không ? hay ra đi cùng một người bạn. Nhưng bản án đó đã được đưa ra, tất cả chúng tôi đều bị kết án tử hình và mỗi người đợi đến lượt mình. »

Theo RFI