Dầu Nga và thuế Mỹ : Sự lựa chọn lưỡng nan của Ấn Độ

Tin rằng nguồn dầu cung cấp cho Ấn Độ đang góp phần tài trợ cho cuộc chiến của Nga tại Ukraina, tổng thống Mỹ đã tuyên bố sẽ áp thuế 50% đối với hàng xuất khẩu của New Delhi sang Mỹ bắt đầu từ thứ Tư (27/08) .

Chương mới trong “cuộc chiến thuế quan” mà chủ nhân Nhà Trắng áp đặt lên toàn thế giới đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến quan hệ Mỹ - Ấn, đến mức thúc đẩy New Delhi xích lại gần hơn với Bắc Kinh.

Tác động kinh tế ?

Thị trường Mỹ là điểm đến số một của hàng hóa Ấn Độ, với kim ngạch đạt 87,3 tỷ USD vào năm 2024. Theo các nhà phân tích thuộc tập đoàn dịch vụ tài chính Nomura, mức tăng thuế 50% từ phía Mỹ “chẳng khác nào một lệnh cấm vận thương mại thực sự”, với hậu quả nặng nề cho các doanh nghiệp Ấn Độ “có giá trị gia tăng thấp hoặc lợi nhuận mỏng”.

“Không một sản phẩm Ấn Độ nào có thể giữ được lợi thế cạnh tranh tối thiểu”, bà Garima Kapoor, công ty dịch vụ tài chính Elara Securities (đóng trụ sở tại  Ấn Độ), nhận định.

Các nhà kinh tế cho rằng mức thuế quan như vậy sẽ kéo tăng trưởng xuống dưới 6%, mức thấp nhất kể từ đại dịch Covid.

Các chuyên gia của S&P dự báo GDP Ấn Độ có thể giảm 1,2%, nhưng đánh giá đây chỉ là “tạm thời” và “không ảnh hưởng” tới triển vọng dài hạn.

Các nhà xuất khẩu Ấn Độ trong ngành dệt may, thủy sản và trang sức đã báo cáo việc đơn hàng từ Mỹ bị hủy và chuyển sang các đối thủ cạnh tranh tại Bangladesh hoặc Việt Nam, báo hiệu nguy cơ về mất việc làm ồ ạt.

Chỉ có dược phẩm và điện tử – bao gồm cả sản xuất iPhone cho tập đoàn Apple – tạm thời được miễn trừ khỏi đòn trừng phạt mà Mỹ công bố.

Trong khi đó dầu Nga đem lại một lợi ích kinh tế không hề nhỏ cho Ấn Độ. Từ khi phương Tây trừng phạt Matxcơva vì cuộc chiến tranh ở Ukraina, chủ yếu đánh vào nguồn thu từ dầu khí, Ấn Độ nhanh chóng trở thành một trong những khách hàng dầu mỏ lớn nhất của Nga. Theo ước tính của công ty phân tích thị trường Vortexa, trong năm 2024, Ấn Độ đã nhập trung bình hơn 1,7 triệu thùng dầu Nga mỗi ngày, chiếm khoảng 40% tổng lượng nhập khẩu.

Chuyên gia Garima Kapoor khẳng định  “Không có dầu Nga, giá năng lượng trong nước sẽ tăng vọt, và nền kinh tế Ấn Độ sẽ hứng chịu cú sốc lạm phát nghiêm trọng,”. Trong bối cảnh Ấn Độ nhập khẩu tới 85% nhu cầu dầu, rõ ràng dầu Nga trở thành “phao cứu sinh” của New Delhi. Được bán rẻ hơn từ 20–30% so với giá quốc tế, dầu Nga giúp Ấn Độ tiết kiệm hàng chục tỷ đô la mỗi năm, giảm áp lực nhập khẩu và duy trì giá nhiên liệu ở mức chấp nhận được.

 Không có dầu Nga, giá xăng dầu nội địa sẽ tăng vọt, đẩy lạm phát leo thang và làm lung lay tốc độ tăng trưởng vốn đang được xem như động lực chính trị của chính phủ Modi.

“Đây không chỉ là vấn đề thương mại, mà là an ninh năng lượng quốc gia,” theo một chuyên gia thuộc Observer Research Foundation ở New Delhi.

Dầu Nga không chỉ dừng ở lợi ích kinh tế. Matxcơva từ lâu là nhà cung cấp vũ khí chủ chốt của New Delhi, từ tiêm kích Sukhoi đến hệ thống phòng thủ tên lửa S-400. Giới phân tích coi năng lượng là “chất keo” duy trì mối quan hệ chiến lược này.

Nandan Unnikrishnan, chuyên gia tại Observer Research Foundation (ORF), một cơ quan tư vấn hàng đầu ở New Delh nhận xét : “Ấn Độ không muốn trở thành con tốt trong bàn cờ Mỹ-Nga. Chính sách của New Delhi là tự chủ chiến lược (strategic autonomy), hợp tác với Washington khi có lợi, nhưng không bao giờ để mất quyền tự quyết”.

Không ít học giả Mỹ cũng thừa nhận thực tế này. Tanvi Madan, Giám đốc chương trình Ấn Độ tại Brookings Institution (Washington), cho rằng: “Ấn Độ sẽ không từ bỏ dầu Nga chỉ để làm hài lòng Mỹ. Nếu Washington muốn giảm sự phụ thuộc của New Delhi vào Matxcơva, họ phải đưa ra các lựa chọn thay thế hấp dẫn hơn.”

Lựa chọn giữa dầu Nga và thương mại với Mỹ ?

Hoa Kỳ dường như không có ý định thay đổi lập trường, thậm chí còn cứng rắn hơn sau cuộc gặp giữa Donald Trump và Vladimir Putin ở Alaska mới đây.

Cố vấn thương mại Nhà Trắng Peter Navarro trong tháng này tố cáo : “Ấn Độ đang hành xử như một văn phòng toàn cầu rửa dầu mỏ Nga, biến dầu thô thành các mặt hàng xuất khẩu béo bở và mang về cho Matxcơva nguồn đô la mà họ cần ”.

Ngoại trưởng Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar đáp trả rằng các hoạt động mua dầu của Ấn Độ giúp ổn định giá dầu trên thị trường, và rằng Washington đã chấp thuận việc này từ năm 2022.

Ông còn nhấn mạnh rằng Mỹ và châu Âu vẫn mua dầu tinh chế từ Ấn Độ và ý thức hoàn toàn về việc làm đó.

“Nếu mua dầu từ Ấn Độ là vấn đề với các vị, thì đừng mua nữa”, ông nói thẳng. “Không ai ép buộc các vị cả.”

Theo ông Jaishankar, chưa bao giờ Mỹ coi việc Ấn Độ mua dầu Nga là vấn đề cho đến khi Donald Trump đưa ra tối hậu thư này.

Một sự thay đổi trong chính sách nhập dầu Nga của Ấn Độ, nếu có, cũng sẽ chưa thể hiện ngay trước tháng 9, bởi phần lớn lô hàng trong tháng 8 đã được ký mua trước khi Nhà Trắng tung ra lời đe dọa.

Các chuyên gia nhận định New Delhi đang ở thế đặc biệt khó xử.

“Giải pháp khả dĩ là Ấn Độ sẽ giảm tỷ trọng dầu Nga trong giỏ nhập khẩu, đồng thời tăng mua từ Trung Đông, chứ không từ bỏ hoàn toàn. Đây là cách duy trì quan hệ với Matxcơva mà vẫn gửi tín hiệu xoa dịu Washington,” theo Michael Kugelman, Giám đốc chương trình Nam Á tại Wilson Center (Mỹ).

Trong một thế giới ngày càng phân cực, nơi cạnh tranh Mỹ - Trung làm thay đổi cán cân sức mạnh trên thế giới, Ấn Độ đang tìm cách định vị mình như một cực độc lập. Thế nhưng, trong bài toán dầu Nga, New Delhi lại bị kẹp giữa hai sức ép: an ninh năng lượng và lợi ích thương mại.

Nhà phân tích Nandan Unnikrishnan thuộc trung tâm nghiên cứu Observer Research Foundation nhận định  “Đây chính là bài kiểm tra lớn nhất cho tự chủ chiến lược của Ấn Độ trong thập kỷ này,” và “Thoát ra được thế lưỡng nan này đòi hỏi ở New Delhi nhiều sự sáng tạo và linh hoạt hơn bao giờ hết.”

Giữ chủ chiến lược tránh khủng hoảng?

Ấn Độ dường như không có ý định từ bỏ mua dầu từ Nga, nhất là khi nó góp phần duy trì ổn định giá năng lượng và chính sách quốc gia. Thay vào đó, chính phủ đang ứng phó theo hướng nội tại: cải tổ thuế, hỗ trợ sản xuất nội địa, và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu cùng mở rộng quan hệ quốc tế. Trong khi đó, ngoại giao với Mỹ vẫn tiếp tục với tinh thần thương lượng nhưng không nhượng bộ các giá trị chủ quyền.

Để đối phó với đe dọa từ Mỹ, chính quyền Ấn Độ đang mở rộng thương mại sang các khu vực như Mỹ Latinh, châu Phi, Đông Nam Á và đẩy mạnh đàm phán thương mại với EU để giảm sự phụ thuộc vào thị trường Hoa Kỳ, đặc biệt thắt chặt quan hệ với các đối tác BRICS (Brazil, Nga, Trung Quốc, Nam Phi) hay Tổ Chức Hợp Tác Thượng Hải (OCS).

Ngoại trưởng Jaishankar đã hứa với Matxcơva  giảm hàng rào thuế quan song phương, trong khi Thủ tướng Narendra Modi dự kiến sẽ tới Bắc Kinh vào cuối tuần này dự Thượng đỉnh OCS.

Chính phủ cũng đang chuẩn bị một gói hỗ trợ cho các nhà xuất khẩu trị giá 2,8 tỷ đô la, đồng thời đề xuất giảm thuế đối với các mặt hàng thiết yếu để bảo vệ tiêu dùng trong nước.

Thỏa thuận thương mại với Mỹ ?

Đến nay, đàm phán giữa Washington và New Delhi vẫn vướng mắc ở các lĩnh vực nông nghiệp và sữa.

Donald Trump yêu cầu một sự tiếp cận tốt hơn với thị trường Ấn Độ, trong khi Narendra Modi cố gắng bảo vệ ngành nông nghiệp để giữ vững sự ủng hộ bầu cử từ đa số nông dân – trụ cột của liên minh cầm quyền.

Truyền thông Ấn Độ đưa tin rằng các nhà đàm phán Mỹ đã hủy chuyến thăm dự kiến tới New Delhi trong những ngày này, dấu hiệu cho thấy các cuộc thương lượng song phương đã rơi vào bế tắc. “Tuy nhiên, đàm phán vẫn tiếp tục”, ngoại trưởng Ấn Độ khẳng định.

(Theo Nguồn: AFP và các báo Pháp)