Một Nobel giải cho Donald Trump để vãn hồi hòa bình cho Ukraina ?

Hòa bình và an ninh cho Ukraina, liệu có quá xa tầm tay với ? Đó là vấn đề được nhiều tuần báo bàn đến, bên cạnh các hồ sơ khác. Courrier International nói về « Bí mật của những ngôn ngữ đã tuyệt tích », L’Express phỏng vấn nhà xã hội học Gérard Bronner mà theo tờ báo là « nhà tư tưởng thực sự của thời đại ». Le Nouvel Obs dành hồ sơ cho nhà văn Emmanuel Carrère với cuốn tiểu thuyết « Kolkhoze » sắp ra mắt. Le Point đăng ảnh Vladimir Putin trên trang bìa, chạy tít « Làm thế nào chận lại ông ta ».

Ngoại giao thời Trump và nghệ thuật nịnh hót

L’Express có bài viết mang tựa đề « Ngoại giao theo như Trump : Giờ thì hãy nịnh tôi ! ». Dưới thời Donald Trump, Phòng Bầu dục trở thành một sàn diễn trực tiếp truyền hình. Sau vụ khẩu chiến được cả thế giới chứng kiến, Volodymyr Zelensky đã rút ra bài học. Lần này tổng thống Ukraina hôm 18/08 đến với trang phục màu sẫm, và bắt đầu bằng việc cảm ơn chủ nhà về « nỗ lực » để « chấm dứt chiến tranh ». Bảy nhà lãnh đạo châu Âu đi kèm để tránh sự cố như lần trước.

Tổng thư ký NATO Mark Rutte làm Trump vui lòng khi khen ngợi việc oanh tạc các địa điểm nguyên tử của Iran là « tuyệt vời, một việc trước nay chưa ai dám làm », Benjamin Netanyahou coi kế hoạch Gaza của Trump là « cách mạng ». Nhưng nịnh giỏi nhất có lẽ là ông chủ điện Kremlin, đã ca ngợi rằng « chưa thấy ai có được bằng ấy thành tích trong rất ít thời gian ».

Châu Âu đã đạt được cam kết của tổng thống Mỹ về bảo đảm an ninh cho Ukraina, còn vấn đề lãnh thổ sẽ được thương lượng giữa Volodymyr Zelensky và Vladimir Putin. Nhưng Trump vẫn có thể ngả qua phía Nga một lần nữa. Việc ve vãn ông đã thành công, cho đến khi Trump được người khác nịnh nọt.

Trong bài « Ai sẽ là người được tổng thống Mỹ lắng nghe sắp tới về Ukraina ? », The Economist cho rằng Trump nguy hiểm hơn cả Putin vì có thể gây ra những thiệt hại mà Ukraina không thể tự vệ được. May thay lần này Trump không áp đặt một thỏa thuận đơn phương tồi tệ cho Kiev.

Vũ trang và tài trợ cho Ukraina : Cách bảo đảm an ninh tốt nhất

Trên chiến trường, Nga mất nhiều quân hơn Ukraina - dù vẫn còn nhiều quân để nướng. Putin không thể chiếm được các lãnh thổ mong muốn, ít nhất còn phải hy sinh mấy chục ngàn mạng lính mỗi tháng, nên thúc giục Trump bằng con đường ngoại giao. Nếu nhượng lãnh thổ là cái giá phải trả cho Putin để ngưng chiến, sắp tới Zelensky sẽ phải chịu áp lực rất lớn. Việc này đặt Ukraina và châu Âu vào thế khó, vì nếu từ chối, Trump có thể cắt nguồn vũ khí và tin tình báo như đã từng làm. Một tổng thống Mỹ giận dữ sẽ áp đặt thuế quan lên châu Âu, hay đe dọa rút hỗ trợ của Mỹ trong NATO.

Tuy vậy, hơn 250.000 người đang sống trong vùng đất thuộc Donbass mà Matxcơva đang thèm muốn, và Kiev đã đầu tư rất nhiều để xây dựng các công trình phòng thủ kiên cố. Nếu Nga được phép chiếm, Ukraina sẽ khó chống chọi những đợt tấn công trong tương lai, và nhất định Putin sẽ còn lấn tới. Theo The Economist, nhượng bộ duy nhất mà Ukraina có thể chấp nhận là nhìn nhận Nga đã chiếm 19 % lãnh thổ trên thực tế. Đây là chiến thắng cho Putin, nhưng đành vậy, để kết thúc một cuộc chiến đã cướp đi hàng trăm ngàn sinh mạng của đôi bên. Tuy nhiên đổi lại Ukraina được gì ? Lời đáp của Donald Trump và châu Âu là « bảo đảm an ninh ».

Vấn đề là Trump vẫn tỏ ra mơ hồ. Dạng bảo đảm chắc chắn nhất là đưa sang một lượng quân đủ để chống lại tấn công của Nga, thì không được đề ra. Các nhà lãnh đạo châu Âu cố tập hợp một « liên minh tình nguyện » ở Ukraina, nhưng số lượng quá ít, hơn nữa, còn lệ thuộc vào sự yểm trợ của Mỹ, một dạng tái bảo hiểm. Cách tốt nhất sẽ là cam đoan trang bị và tài trợ cho quân đội Ukraina - đông đảo hơn và thiện chiến hơn toàn bộ quân đội châu Âu hợp lại. Khó thể hình dung sự tai hại cho an ninh châu Âu trong trường hợp lực lượng gìn giữ hòa bình bị tấn công mà không được Mỹ yểm trợ.

« Hòa bình thông qua sức mạnh » vì Putin không dừng lại ở Donbass

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron thừa nhận, sự bảo đảm tối hậu là sức kháng cự của quân đội Ukraina. Le Point trong hồ sơ tuần này cũng cho rằng thành lũy đầu tiên của Kiev chính là quân đội Ukraina. Theo chuyên gia Michel Goya, sau chiến tranh quân đội của nước này có thể là đội quân hùng mạnh nhất châu Âu, với sự hỗ trợ của đồng minh.

Cũng trên Le Point, nhà bình luận Bernard-Henri Lévy đánh giá rằng « Ukraina đã chiến thắng ». Gần 20 % mà Nga chiếm đóng hiện nay chủ yếu trong giai đoạn đầu của cuộc xâm lăng đại quy mô. Không thể trao cho Putin bằng ngoại giao những gì ông ta không đạt được bằng quân sự trong suốt ba năm rưỡi qua, đòi hỏi những chiến binh dũng cảm phải xếp giáp quy hàng, đó là một sự nhục nhã.

Tại hội nghị Munich trước đây, người ta vẫn chưa biết Hitler có thể làm được gì. Những người sáng suốt nhất hiểu rằng sẽ xảy ra thảm họa, nhưng đó là năm 1938, tham vọng của Hitler được cho rằng sẽ dừng lại ở Tiệp Khắc hoặc Áo. Ngược lại năm 2025, không ai không biết về những tội ác tàn bạo của Putin ; và chẳng ai ngây thơ đến nỗi tin là ông ta khởi động một cuộc chiến đại quy mô như vậy để chỉ chiếm lấy Donbass nhỏ bé, chỉ vài phần ngàn so với diện tích nước Nga. Mục tiêu của Putin là Ukraina, nỗi ám ảnh của ông ta châu Âu dân chủ - bị coi là mối đe dọa cho thể chế độc tài của mình.

Chính con người này mà ông Trump đã đón tiếp, đã vỗ tay hoan nghênh khi xuống máy bay, những quân nhân Mỹ phải khom lưng trải thảm đỏ cho nhà độc tài. Theo tác giả, cần phải tiếp tục gây áp lực lên kinh tế Nga, đe dọa « beautiful tariffs », mở rộng trừng phạt sang các đồng lõa như Trung Quốc và Bắc Triều Tiên, lưỡng viện Mỹ nên ủng hộ các dự luật ủng hộ Ukraina. Thỏa thuận đất hiếm đã ký với Kiev khiến vấn đề an ninh Ukraina trở thành cũng là của Mỹ. Đừng quên rằng Putin chỉ hiểu được tương quan về vũ lực, « hòa bình thông qua sức mạnh » theo Ronald Reagan.

Giải Nobel, món quà quý giá nhất đối với tổng thống Mỹ

Một bài viết khác của The Economist nhấn mạnh « Trump muốn một giải Nobel, châu Âu có thể tận dụng để giúp Ukraina ». Các nhà lãnh đạo ngoại quốc được mời đến Nhà Trắng biết rằng một món quà hợp ý có thể bôi trơn hoạt động ngoại giao, chẳng hạn Volodymyr Zelensky tặng chủ nhà mê chơi gôn một cây gậy đánh gôn.

Trong số những món quà Donald Trump nhận được, có thể kể một chuyên cơ tổng thống của Qatar, một bộ bút máy hiệu Mont Blanc nổi tiếng của Angela Merkel, và một bức chân dung Donald Trump bằng đá quý do Việt Nam tặng. Như vậy phái đoàn các lãnh đạo châu Âu đến Washington để ủng hộ Zelensky, có thể tặng gì cho vị tổng thống vốn đã có tất cả mọi thứ ?

Trump đã nhiều lần nói đến giải Nobel hòa bình. Châu Âu, chiếc nôi của giải thưởng có thể đưa ra viễn cảnh chiếc huy chương lấp lánh và bữa tiệc ở Oslo như củ cà rốt để thu hút Donald Trump về phía mình hay không ? Tiếc thay ủy ban quyết định giải này gồm năm nhân vật Na Uy trong giới chính trị và xã hội dân sự, dường như không quan tâm. Trump bị chế nhạo chỉ biết kiếm tiền, nhưng sự nhìn nhận của Oslo đáng giá hơn rất nhiều so với trọng lượng chiếc mề-đay bằng vàng (nặng khoảng 200 gam, giá chừng 20.000 đô la).

Châu Âu sẽ được ưu ái nếu đề cử Donald Trump

Viễn cảnh đứng ngang hàng với Teddy Roosevelt, Mẹ Teresa và Martin Luther King (tốt nhất là đừng nhắc đến Barack Obama), đã kích thích ông Trump đóng vai « nhà kiến tạo hòa bình hàng đầu ». Nhưng Trump biết rằng muốn được giải này cần phải giải quyết được cuộc chiến tranh gai góc nhất : Cuộc xâm lăng Ukraina của Nga. Ngay cả Hillary Clinton, từng là kẻ thù không đội trời chung của Donald Trump cũng cho rằng nếu đạt được một hòa ước mà Ukraina không phải nhượng lãnh thổ thì Trump xứng đáng được giải này.

The Economist cho rằng đây là cơ hội cho châu Âu, nếu ảo ảnh về chiếc huy chương lấp lánh có thể khiến Donald Trump cam kết nhiều hơn. Châu Âu hy vọng ông sẽ hiểu, thực ra Nga mới chính là trở ngại cho một thỏa thuận hòa bình, và con đường đến Oslo của ông. Ngoài khát khao về giải Nobel, ông Trump có vẻ thực sự ghét chiến tranh.

Những lời khen tặng được tổng thống Mỹ dành cho các nhà lãnh đạo châu Âu tại Nhà Trắng vừa qua liệu có còn sau ngày 10/10, một khi giải Nobel hòa bình được trao cho người khác ? Dù không chắc có khả năng giúp Trump đoạt giải, châu Âu vẫn có thể tuyên bố nhiệt liệt ủng hộ Donald Trump cho giải thưởng này, với lá thư giới thiệu, hàm ý là « Oslo đã được liên lạc ». Thực ra trên 100.000 người đã được đề cử, vài trăm người trở thành ứng cử viên mỗi năm, ngay cả Adolf Hitler cũng đã có lần được đề nghị. Nhưng động thái này nhất định sẽ được hoan nghênh ở Mar-a-Lago.

Tặng Nobel hòa bình cho Trump để cứu Ukraina ?

Tương tự, Le Point cũng cho rằng « Cần phải tặng giải Nobel cho Donald Trump để cứu Ukraina » - giải thưởng mà tổng thống Mỹ công khai bày tỏ sự khao khát. Nga và châu Âu đều tranh nhau để được Trump lắng nghe, có nghĩa là được sự ưu ái của ông, và nếu muốn thắng thì phải biết cách.

Trump không chỉ hành động theo thương lượng và lợi ích mà còn theo tình cảm thậm chí nịnh nọt. Châu Âu có thiệt thòi là Trump không thích các nhà lãnh đạo dân chủ, và bị mê hoặc bởi các nhà độc tài như Putin. Logic, các lý lẽ địa chính trị, tầm quan trọng lịch sử không có mấy trọng lượng đối với ông. Dù vậy, Trump dễ bị ảnh hưởng. Sau khi gặp Putin, ông quên ngay đòi hỏi ngưng bắn khi nghe nói rằng muốn ký hòa ước. Ông thổ lộ với Macron « Tôi tin rằng ông ấy làm vậy vì tôi ».

Châu Âu cố gắng giữ Donald Trump bên phe mình, có khi bợ đỡ quá trớn và bị chỉ trích, nhưng làm cách nào khác khi ngoại giao bây giờ là như vậy ? Chẳng hạn « ngoại giao sân gôn » của tổng thống Phần Lan Alexander Stubb đã mang lại kết quả, và Le Point cho rằng lẽ ra nên biệt phái ông Stubb ở Phòng Bầu dục, « đó là điệp viên giỏi nhất của chúng ta ».

Một ưu thế khác là lời hứa giải Nobel hòa bình mà Trump chờ đợi trong tuyệt vọng, người ta từ chối ông chỉ vì ác cảm. Obama mới lên, chưa làm được gì đã được trao giải, còn Trump đã « giải quyết được sáu cuộc chiến tranh », quả là bất công theo ông. Le Point cho rằng như vậy nên trao giải cho Donald Trump, trao cho ông lý do để hy vọng. Hãy đứng cùng với Armenia, Azerbaijan, Netanyahou và những nhân vật bất hảo đã đề nghị. Chẳng sao cả, hòa bình xứng đáng với tấm huy chương và các khôi nguyên đã được đều gắn bó. Chắc chắn là việc này gây tranh cãi. Một tổng thống muốn chinh phục Groenland, nắm lấy kênh đào Panama, hủy bỏ viện trợ y tế quốc tế và truy lùng di dân không có bảng thành tích tốt nhất ; nhưng xin bồi thẩm đoàn Na Uy hãy rộng lượng và các nhà lãnh đạo hãy vượt qua. Quyền lực mềm là sự quyến rũ và là vũ khí, điều quan trọng đối với Trump.

Nga, nước xuất khẩu dầu bị khủng hoảng nhiên liệu vì drone Ukraina

Trên chiến trường, Nga tiếp tục gia tăng áp lực lên Donbass, nhưng tác động chiến tranh nay đã được thấy rõ ngay trong nước. Courrier International trích dẫn báo chí Nga tả lại cảnh các trạm xăng đóng cửa, những hàng dài chờ đợi và giá xăng tăng vọt. Matxcơva đối mặt với nạn thiếu nhiên liệu tại nhiều vùng. Nhật báo kinh tế Kommersant chạy tít « Nga bên bờ vực một cuộc khủng hoảng xăng dầu mới ».

Giá bán sỉ một tấn xăng loại thông dụng AI-92 vào ngày 21/08 đã lên mức kỷ lục là 72.663 rúp (770 d’euro), loại AI-95 lên 81.342 rúp (865 euro). Chính quyền cố ngăn đà tăng giá bằng cách cấm xuất khẩu xăng, nhưng chỉ yên được vài ngày, vì những tai nạn ở các nhà máy lọc dầu. Từ đầu tháng Tám, nhiều nhà máy chiến lược phải ngưng hoạt động vì bị drone Ukraina tấn công. Tờ báo độc lập The Moscow Times ước tính drone đã làm nước Nga bị mất 13 % năng lực lọc dầu, Kommersant nêu ra con số 40.000 tấn nhiên liệu bị mất đi mỗi ngày.

Việc sửa chữa phải mất nhiều tháng trời vì cần thiết bị nhập khẩu. Bị ngừng chạy bất ngờ cộng với việc duy tu nhà máy trong mùa hè, lượng xăng dầu dự trữ thấp vì các nhà buôn nhỏ không chịu được lãi suất quá cao, làm giá cả tăng vọt và căng thẳng sẽ còn kéo dài. Một doanh nhân nói với Radio Svoboda, không thể ra khỏi khủng hoảng một khi chiến tranh vẫn tiếp diễn.

Kênh độc lập VotTak ghi nhận ít nhất 9 vùng trong đó có Crimée, Zaporijjia, Primorié thiếu xăng trầm trọng. Tại Krasnokamensk, mỗi xe chỉ được mua 10 lít. Ở Crimée hay các vùng bị chiếm đóng như Zaporijjia, người dân hoặc phải mua xăng giá cao hoặc bỏ không dùng xe cộ. Tất cả các bãi đậu đều đầy xe hơi, còn xe buýt chật ních hành khách. Nếu tình hình không được cải thiện, một số trạm xăng sẽ phải đóng cửa ngay từ tháng Chín.

Nhà văn Emmanuel Carrère và chuyến bay đúng vào ngày Nga xâm lăng Ukraina

Cũng liên quan đến Nga nhưng trên lãnh vực văn hóa, Le Nouvel Obs phỏng vấn nhà văn Emmanuel Carrère nhân dịp ông ra mắt cuốn tiểu thuyết mới trên cơ sở cuộc chiến tranh Ukraina và câu chuyện của chính gia đình ông với cội rễ ở Nga và Gruzia. Ngày 24/02/2022, nhà văn lẽ ra lên máy bay đến Matxcơva vào lúc 11 giờ. Nhưng đúng vào sáng sớm hôm đó, quân đội của Vladimir Putin đã tràn sang xâm chiếm Ukraina.

Người ta khuyên ông ở lại, nhưng rốt cuộc nhà văn lên một chuyến bay khác. Một sự kiện lịch sử không thể bỏ qua, Emmanuel Carrère trải qua mười ngày ở Matxcơva. Bài tường thuật ly kỳ của ông lập tức được tất cả các báo lớn ở châu Âu dịch lại. Và ba năm rưỡi sau, những chuyện hậu trường được kể lại chi tiết trong cuốn « Kolkhoze », được đánh giá sẽ gây tiếng vang trong mùa ra mắt sách năm nay.

Theo RFI