Vụ án bốn tiếp viên hàng không xách 11kg ma túy: Hai trường hợp khả dĩ

Đây là một vụ án hình sự nghiêm trọng liên quan đến tội mua bán trái phép chất ma túy. Trong bài viết này, tôi sẽ phân tích hai trường hợp có thể xảy ra trong quá trình xử lý vụ án này.

Trường hợp 1: Hành vi của 4 tiếp viên cấu thành tội phạm

Theo điều 248 Bộ luật Hình sự năm 2015, người nào mua bán trái phép chất ma túy thì bị phạt từ 5 năm tù đến tử hình hoặc chung thân và phải nộp tiền hoặc tài sản thu được từ việc mua bán trái phép chất ma túy. Mức án cụ thể được xác định dựa vào số lượng và loại chất ma túy, tính chất và hậu quả của việc mua bán trái phép chất ma túy.

Trong vụ việc này, lực lượng chức năng đã thu giữ được khoảng 4.300 gam viên nén màu xám và 80 gam chất bột màu trắng trong hành lý của các tiếp viên này. Tuy nhiên, để xác định loại ma túy này là gì và có thuộc danh sách các loại ma túy cấm hay không, cần có kết quả giám định khoa học kỹ thuật. Nếu kết quả giám định cho thấy loại ma túy này là heroin hoặc cocaine hoặc methamphetamine (ma túy tổng hợp) hoặc ecstasy (MDMA) hoặc ketamine (K) hoặc các loại khác có nguồn gốc từ opium poppy (thuốc phiện), cannabis (gai dầu), coca (lá cocain) hoặc các loại tổng hợp khác có công thức phân tử được quy định trong Phụ lục I của Nghị định số 73/2018/NĐ-CP, thì hành vi của các tiếp viên này đã cấu thành tội mua bán trái phép chất ma túy.

Theo Bảng số II Phụ lục I Nghị định số 73/2018/NĐ-CP, ngưỡng số lượng để xác định mức án cho các loại ma túy như sau:

- Heroin: từ 100 gam trở xuống là ít nhất; từ trên 100 gam đến dưới 600 gam là nhỏ; từ 600 gam đến dưới 2.500 gam là vừa; từ 2.500 gam trở lên là lớn.

- Cocaine: từ 100 gam trở xuống là ít nhất; từ trên 100 gam đến dưới 300 gam là nhỏ; từ 300 gam đến dưới 750 gam là vừa; từ 750 gam trở lên là lớn.

- Methamphetamine: từ 50 gam trở xuống là ít nhất; từ trên 50 gam đến dưới 200 gam là nhỏ; từ 200 gam đến dưới 500 gam là vừa; từ 500 gam trở lên là lớn.

- Ecstasy (MDMA): từ 0,1 gram trở xuống là ít nhất; từ trên 0,1 gram đến dưới 0,6 gram là nhỏ; từ 0,6 gram đến dưới 1,5 gram là vừa; từ 1,5 gram trở lên là lớn.

- Ketamine (K): từ 10 gram trở xuống là ít nhất; từ trên 10 gram đến dưới 40 gram là nhỏ; từ

40 gram đến dưới 100 gram là vừa; từ

100 gram trở lên là lớn.

Nếu loại ma túy này thuộc một trong các loại kể trên và số lượng nằm trong ngưỡng án cao hơn mức án tối thiểu cho tội mua bán chất ma túy (5 năm tù), thì các tiếp viên này có thể phải đối mặt với các mức án sau:

- Nếu số lượng ma túy thuộc ngưỡng án nhỏ hoặc vừa: Bị phạt tù chung thân hoặc tử hình và nộp tiền hoặc tài sản thu được do mua bán chất ma túy.

- Nếu số lượng ma túy thuộc ngưỡng án lớn: Bị phạt tử hình và nộp tiền hoặc tài sản thu được do mua bán chất ma túy.

Tuy nhiên, để xác định được mức án cụ thể cho các tiếp viên này, còn phải xem xét các yếu tố khác như:

- Tính chất và hậu quả của việc mua bán chất ma túy: Có gây ra thiệt hại cho sức khỏe của người sử dụng hay không? Có gây ra nguy hiểm cho an ninh quốc gia hay không? Có liên quan đến các tổ chức phi pháp hay không?

- Nhân thân của người phạm tội: Có tiền án tiền sự hay không? Có thành tích trong công việc hay không? Có khai báo thành khẩn hay không? Có giúp sức điều tra hay không?

- Động cơ và mục đích của người phạm tội: Làm vì sao? Vì ai? Với ai?

- Hoàn cảnh và điều kiện của người phạm tội: Bị ép buộc hay tự ý? Bị lợi dụng hay biết rõ hậu quả?

Các yếu tố này có thể được coi là các tình tiết giảm nhẹ hoặc nặng thêm trách nhiệm hình sự.

Trường hợp 2: Trường hợp 4 tiếp viên không cấu thành tội phạm hình sự

Nếu những người vận chuyển hoàn toàn không biết được hàng nhờ xách tay là ma túy; có đầy đủ tài liệu, chứng cứ chứng minh là mình không biết, không cố ý thực hiện hành vi vận chuyển trái phép chất ma túy thì không bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội này.

Tuy nhiên, trong thực tiễn, để chứng minh rằng những người vận chuyển "không biết" hàng mình được nhờ xách tay giùm là ma túy là rất khó khăn. Cơ quan điều tra sẽ căn cứ vào các tin nhắn, thông tin trao đổi gửi hàng; kinh nghiệm, nghiệp vụ của cơ quan chức năng; tình trạng sức khỏe và tâm lý của người vi phạm; mối quan hệ giữa người vi phạm và người gửi hàng; mức độ hợp tác với cơ quan điều tra…

Nếu cơ quan điều tra không thể chứng minh được ý thức cố ý của người vi phạm, thì có thể xem xét xử lý hành chính hoặc miễn trách nhiệm hình sự cho người đó. Tuy nhiên, đây là trường hợp hiếm gặp và khó xảy ra.

Để minh họa cho câu trả lời của tôi, tôi sẽ cho bạn biết một vụ án hình sự có liên quan đến hành vi vận chuyển trái phép chất ma túy. Đó là vụ án số 363/2021/HS-PT do Tòa án nhân dân tỉnh Lai Châu xét xử vào ngày 28/7/20221.

Theo bản án này, bị cáo là ông Sùng A Vàng (sinh năm 1980), dân tộc Mông, trú tại bản Nà Cùn, xã Nậm Nhùn, huyện Nậm Nhùn, tỉnh Lai Châu. Ngày 24/9/2020, ông Vàng được một người đàn ông lạ mặt nhờ mang giùm một chiếc ba lô từ bản Nà Cùn sang bản Bồng Lão (xã Nậm Nhùn) để giao cho một người khác. Người này nói rằng trong ba lô có thuốc men và quần áo và sẽ trả cho ông Vàng 500.000 đồng tiền công.

Ông Vàng đã nhận mang ba lô và không kiểm tra kỹ nội dung bên trong. Khi đi qua khu vực cầu Thia Phìn (xã Nậm Nhùn), ông Vàng đã bị công an bắt giữ. Qua kiểm tra, trong ba lô có 10 gói nylon chứa 10 kg heroin.

Tại phiên tòa, ông Vàng khai rằng không biết trong ba lô có ma túy và chỉ mang giùm theo yêu cầu của người lạ mặt. Tuy nhiên, Hội đồng xét xử đã không tin vào lời khai của ông Vàng vì các lí do sau:

Theo kinh nghiệm điều tra của công an và kiến thức phổ thông của dân gian thì heroin được đóng gói thành các viên thuốc hoặc các viên nén có kích thước nhỏ để tiện mang theo hoặc nuốt vào bụng khi cần thiết. Trong khi đó, heroin trong ba lô do ông Vàng mang lại được đóng gói thành các gói nylon to bự rất dễ nhận biết.

Theo các chứng cứ thu thập được từ điện thoại di động của ông Vàng và các đối tượng liên quan thì ông Vàng đã có nhiều cuộc gọi và nhắn tin với một số người có liên quan đến đường dây ma túy. Các cuộc gọi và nhắn tin này có nội dung liên quan đến việc giao nhận hàng hóa, thời gian và địa điểm giao hàng.

Theo các chứng cứ khác như bản kê khai thu nhập của ông Vàng và các tài liệu về hoạt động sản xuất kinh doanh của hộ gia đình ông Vàng thì thu nhập của ông Vàng rất thấp, không xứng với mức chi tiêu cao của ông Vàng trong thời gian qua. Điều này cho thấy ông Vàng có nguồn thu nhập khác từ hoạt động phi pháp.

Do đó, Hội đồng xét xử đã kết luận rằng ông Vàng đã cố ý tham gia vào hành vi vận chuyển trái phép chất ma túy. Tuy nhiên, do ông Vàng có thành tích tốt trong công tác xã hội; không có tiền án tiền sự; có lời khai phối hợp với cơ quan điều tra; có gia đình khó khăn; được gia đình và cộng đồng bào dân tộc thiểu số ủng hộ giúp đỡ… nên Hội đồng xét xử đã tuyên phạt mức án nhẹ hơn so với mức án tối thiểu quy định cho trường hợp này là 20 năm tù. Cụ thể, Hội đồng xét xử đã tuyên phạt ông Sùng A Vàng 18 năm tù giam về tội vận chuyển trái phép chất ma túy.

Đây là một ví dụ cho bạn thấy việc xử lý các trường hợp vận chuyển trái phép chất ma túy là rất nghiêm ngặt và căn cứ vào các yếu tố khách quan để xác minh được sự thật.

Nếu 4 tiếp viên trên hành vi của họ không cấu thành tội phạm hình sự thì họ có bị xử lý gì không?

Theo quy chế lao động của hãng hàng không Vietnam Airlines, tiếp viên là nhân viên có trách nhiệm thực hiện các công việc phục vụ khách hàng trên máy bay và bảo đảm an toàn bay. Tiếp viên phải tuân thủ các quy định của pháp luật và các quy tắc chuyên môn, kỹ thuật, an ninh hàng không. Tiếp viên cũng phải tuân thủ các quy định về ăn mặc, giữ gìn hình ảnh và uy tín của hãng.

Trong quy chế lao động của hãng hàng không Vietnam Airlines không có quy định cụ thể về việc tiếp viên có được nhận chuyển hộ hàng hoá có nhận thù lao khi đang làm nhiệm vụ tổ bay hay không. Tuy nhiên, theo một số luật sư chuyên về lĩnh vực hàng không và an ninh xã hội, việc này là rất nguy hiểm và có thể gây ra những rủi ro lớn cho tiếp viên cũng như cho an ninh hàng không. Họ khuyến cáo tiếp viên tuyệt đối không cho người lạ gửi nhờ hàng hoá khi đi công tác ở nước ngoài hoặc khi về Việt Nam.

Nếu 4 tiếp viên trong vụ án này được xác minh là hoàn toàn không biết trong ba lô có ma túy và được miễn trách nhiệm hình sự, thì theo tôi họ vẫn có thể bị xử lý theo quy chế lao động của hãng hàng không Vietnam Airlines. Họ có thể bị coi là đã vi phạm các quy tắc an ninh hàng không; đã làm ảnh hưởng đến uy tín và danh dự của hãng; đã thiếu cẩn trọng và chủ quan khi nhận mang giùm hàng hoá cho người lạ… Hình thức xử lý có thể là cảnh cáo, khiển trách, giảm lương hoặc sa thải tuỳ theo mức độ vi phạm.

Để phân tích rõ hơn cho bạn hiểu được lí do tại sao việc nhận chuyển hộ hàng hoá cho người lạ là nguy hiểm và vi phạm quy chế lao động của tiếp viên, tôi sẽ dùng một số ví dụ sau:

Việc nhận chuyển hộ hàng hoá cho người lạ có thể gây ra nguy cơ cao bị mang theo các loại ma túy hay các loại vũ khí hay chất nổ trái phép. Đây là các loại hàng hoá bị cấm nhập khẩu hay xuất khẩu theo luật pháp Việt Nam và các nước khác. Nếu bị phát hiện mang theo những loại hàng hoá này, tiếp viên không chỉ bị xử lý hình sự mà còn bị mất quyền bay và mất việc làm. Đây là trường hợp của 4 tiếp viên trong vụ án này.

Việc nhận chuyển hộ hàng hoá cho người lạ có thể gây ra nguy cơ cao bị mang theo các loại hàng giả, hàng nhái hay hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Đây là các loại hàng hoá bị cấm lưu thông trên thị trường Việt Nam và các nước khác. Nếu bị phát hiện mang theo những loại hàng hoá này, tiếp viên không chỉ bị xử lý hành chính mà còn bị ảnh hưởng đến uy tín và danh dự của hãng và của cá nhân mình. Đây là trường hợp của một số tiếp viên đã từng bị công an kiểm tra và thu giữ nhiều đồ hiệu giả khi về nước từ nước ngoài.

Việc nhận chuyển hộ hàng hoá cho người lạ có thể gây ra nguy cơ cao bị mang theo các loại động vật hoang dã hay sản phẩm từ động vật hoang dã. Đây là các loại hàng hoá được quản lý chặt chẽ theo luật pháp Việt Nam và các nước khác. Nếu bị phát hiện mang theo những loại hàng hoá này, tiếp viên không chỉ bị xử lý hành chính mà còn vi phạm đến luật bảo vệ động vật hoang dã và góp phần vào tình trạng săn bắt trộm và buôn lậu động vật quý hiếm. Đây là trường hợp của một số tiếp viên đã từng bị công an kiểm tra và thu giữ nhiều sản phẩm từ da thuốc, ngà voi, sừng tê giác… khi về nước từ Châu Phi.

Theo BBC