Cảm xúc ảnh hưởng đến biểu hiện sinh học của chúng ta – má chúng ta đỏ bừng khi ngượng ngùng, lòng bàn tay đổ mồ hôi khi lo lắng và tim đập thình thịch khi xúc động mạnh. Nhưng liệu cảm xúc có thể thực sự khiến chúng ta tử vong không?

Tôi đã không thật sự hiểu được cảm xúc có thể chi phối sức khỏe thể chất của chúng ta đến mức nào – cho đến khi chứng kiến mẹ tôi hồi phục khỏi hàng loạt bệnh mãn tính, chỉ để rồi qua đời vài tháng sau đó.

 

Từ cận kề cái chết đến hồi phục kỳ diệu

Trong hàng thập kỷ, mẹ tôi mang trên mình gánh nặng của bệnh mãn tính. Từ một căn bệnh về thận khi còn ở độ tuổi đôi mươi, bà lần lượt mắc thêm: bệnh tim, tiểu đường tuýp 2, suy giáp, viêm khớp, ung thư da, viêm tụy, động kinh và polyp đại tràng.

Có thời điểm, 15 loại thuốc kê đơn chi phối cuộc sống thường ngày của bà, và các chuyến đi đến bệnh viện là điều quá quen thuộc. Gia đình chúng tôi luôn sống trong trạng thái lo âu, sẵn sàng đối mặt với khủng hoảng tiếp theo.

Rồi một bi kịch xảy ra: cha dượng tôi – người bạn đời lâu năm của bà – qua đời. Quá đau buồn, mẹ tôi chuyển đến sống với tôi. Khi ấy, quả thận được cấy ghép của bà đã bị coi là vô phương cứu chữa, và các bác sĩ cũng đã buông xuôi. Tôi không thể để chương cuối cuộc đời bà khép lại như vậy.

Quyết tâm viết lại câu chuyện đời bà, tôi áp dụng một phương pháp chăm sóc toàn diện. Tôi điều chỉnh lại chế độ ăn, bổ sung những thiếu hụt dinh dưỡng, đưa vào các hoạt động nhẹ nhàng và hỗ trợ bà vượt qua nỗi đau mất mát.

Chỉ trong bảy tháng, mọi bệnh lý kéo dài hàng chục năm qua đều biến mất – trừ chứng cao huyết áp – và mẹ tôi chỉ còn dùng ba loại thuốc. Dù vẫn dùng hai loại thuốc huyết áp, nhưng liều lượng đã giảm đáng kể.

Dù đã ngoài 70, bà chưa bao giờ khỏe mạnh đến vậy trong suốt 50 năm. Các bác sĩ hoàn toàn kinh ngạc: mọi xét nghiệm đều bình thường. Không còn dấu hiệu nào của bệnh tật hay viêm nhiễm trong cơ thể bà.

Thế nhưng, chỉ vài tháng sau, bà qua đời.

Khi trái tim tan vỡ trở thành nghĩa đen

Vào ngày giỗ của chồng, mẹ tôi bị một cơn đau ngực dữ dội và được đưa vào cấp cứu. Bác sĩ chẩn đoán bà bị bệnh cơ tim do stress – thường được gọi là “hội chứng trái tim tan vỡ”.

Dù gần như không còn dùng thuốc, huyết áp của bà vẫn cao – như một dấu ấn thầm lặng của nỗi buồn khắc sâu vào sinh học cơ thể.

Sau khi mẹ xuất viện, tôi càng nỗ lực hơn để chăm lo sức khỏe tinh thần cho bà: mời chuyên gia tư vấn tâm lý về mất mát, mời cả một nhà trị liệu năng lượng, thậm chí giới thiệu một người bạn mới cho bà. Nhưng cuối cùng, trái tim bà vẫn không thể vượt qua nỗi đau quá lớn ấy.

Bài học từ một trái tim tan vỡ

Câu chuyện của mẹ tôi vừa là tia hy vọng, vừa là lời cảnh báo.

Trong những ngày cuối đời, bà thú nhận rằng mình mong được chết để đoàn tụ với chồng trên thiên đường. Thế nhưng, trong khi tâm hồn bà mong được ra đi, thì cơ thể lại thể hiện một khả năng chữa lành đáng kinh ngạc khi được chăm sóc đúng cách.

Câu chuyện của bà dạy chúng ta rằng, chữa lành cơ thể thôi chưa đủ – chúng ta còn cần chữa lành cả trái tim và tâm trí, cần bao trọn toàn bộ trải nghiệm làm người.

Câu chuyện của bà dạy chúng ta rằng, chữa lành cơ thể thôi chưa đủ – chúng ta còn cần chữa lành cả trái tim. (Ảnh minh hoạ: Chánh Kiến)

Khoa học của niềm tin: Hiệu ứng placebo và nocebo

Niềm tin của chúng ta làm thay đổi cảm xúc – và từ đó thay đổi cả sinh học cơ thể.

Hãy tưởng tượng một người khỏi bệnh sau khi uống viên thuốc giả (thuốc đường). Đó không phải là phép thuật – mà là sức mạnh của niềm tin, được gọi là hiệu ứng placebo. Khi ta tin tưởng vào hiệu quả của một phương pháp điều trị, cơ thể có thể kích hoạt các quá trình chữa lành bẩm sinh. Chỉ cần tin là đủ.

Một nghiên cứu của Đại học Stanford vào năm 2018 cho thấy niềm tin có thể định hình sinh học của chúng ta theo thời gian thực. Sau khi dùng bữa, người tham gia được đo nồng độ leptin – một loại hormone báo hiệu cảm giác no. Một tuần sau, các nhà nghiên cứu nói với một số người rằng họ sở hữu một gen bảo vệ họ khỏi béo phì – dù thực tế không phải vậy. Sau khi ăn cùng một bữa ăn, nồng độ leptin của họ được đo lại. Những người tin rằng mình có “gen bảo vệ” đã sản xuất lượng leptin gấp 2,5 lần – cho dù trên thực tế họ không hề có gen đó.

Chỉ riêng niềm tin rằng mình được bảo vệ đã đủ để kích hoạt thay đổi sinh lý học có thể đo lường được. Niềm tin đã vượt lên trên cả gen.

Ngược lại, những niềm tin tiêu cực cũng có sức mạnh tương tự – được gọi là hiệu ứng nocebo. Nghiên cứu Framingham nổi tiếng về bệnh tim cho thấy: trong số những phụ nữ có cùng yếu tố nguy cơ (như cao huyết áp, tiểu đường), những người tin rằng mình dễ mắc bệnh tim thì có nguy cơ tử vong vì bệnh này cao gấp 4 lần so với những người không có niềm tin đó.

Khi tâm trí tập trung vào bệnh tật, có thể vô tình mời gọi nó đến.

Liệu chúng ta có lắng nghe trí tuệ của trái tim?

Câu chuyện của mẹ tôi nhắc nhở rằng trong sự cân bằng mong manh của cuộc sống, những lời thì thầm từ trái tim quan trọng không kém gì chế độ ăn uống, vận động, thực phẩm chức năng hay thuốc men. Đôi khi, phương thuốc mạnh mẽ nhất lại đến từ bên trong – từ cách chúng ta đối mặt với nỗi buồn và xác định niềm tin của mình về sức khỏe.

Khi chúng ta đang bước đi trên hành trình của mình – dù là đấu tranh với bệnh mãn tính, đối diện mất mát hay đơn giản là muốn sống trọn vẹn hơn – đừng quên rằng suy nghĩ và cảm xúc là những đồng minh vô cùng mạnh mẽ.

Mỗi ngày, ta có cơ hội khai thác sức mạnh nội tâm ấy. Một lời tử tế với chính mình, một khoảnh khắc dừng lại để lắng nghe cảm xúc, hay một sự thay đổi góc nhìn – đều có thể khơi nguồn một chuỗi chữa lành cho cả cơ thể.

Không lâu trước khi mất, mẹ tôi đã để lại cho tôi một lời khuyên mà đến giờ vẫn văng vẳng trong tim tôi. Vào thời điểm tôi kiệt sức vì cố gắng cân bằng gia đình và công việc, bà nhìn thẳng vào mắt tôi và nói:

“Đừng dành cả đời chỉ để lo lắng – bởi rốt cuộc, điều đó không quan trọng. Hãy tận hưởng con cái, tận hưởng thời gian bên chồng – đó mới là điều thật sự đáng giá. Hãy yêu thương họ mỗi ngày, bởi cuối cùng, điều duy nhất quan trọng là cảm giác được yêu thương.”

Lời mẹ tôi tĩnh lặng giữa guồng quay bận rộn của cuộc sống, nhắc chúng ta rằng sự chữa lành sâu sắc nhất đến từ việc nuôi dưỡng đời sống cảm xúc.

Trong một thế giới hối hả, nơi căng thẳng và năng suất được tôn vinh, chân lý giản dị ấy thôi thúc ta trân trọng trái tim – cốt lõi của chính bản thân mình. Hãy để lời của mẹ tôi truyền cảm hứng để chúng ta mang nhiều hơn tình yêu và tiếng cười vào cuộc sống hàng ngày. Biết đâu, như tôi đã nhận ra, sự chữa lành sâu sắc nhất lại chính là điều nằm sẵn trong trái tim mỗi người.

Theo  ĐKN